اختلال دو قطبی، ازجمله اختلالات ذهنی است و عمدتا با نوسانات شدید خلق، تغییر سطح انرژی و اختلال در عملکرد کلی فرد تشخیص داده می شود.

این نوسانات، که تحت عنوان اپیزودها یا دوره های خلقی شناخته می شوند، می توانند بین چند روز تا چند هفته ادامه پیدا کنند و به دو نوع اصلی تقسیم می شوند: اپیزود های شیدایی و اپیزود های افسردگی.

از ویژگی های اپیزودهای شیدایی، خلق بالا و تحریک پذیری است که در ادامه به جزییات آن بیشتر خواهیم پرداخت.

دوره افسردگی با احساس عمیق غم، خلق پایین و از دست دادن اشتیاق نسبت به فعالیت های مورد علاقه فرد همراه است.

تشخیص به موقع و صحیح به علاوه درمان مناسب، برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

تغییر خلق در افرادی که به این اختلال دچار نیستند، معمولا برای چند ساعت ادامه دارد و عملکرد روزانه فرد را تحت تاثیر قرار نمی دهد؛ در حالی که این  نوسانات خلقی در افراد مبتلا به اختلالات دوقطبی، بر روابط بین فردی و عملکرد شغلی و تحصیلی ایشان تا حد زیادی تاثیرگذار است.

اختلال دو قطبی اغلب زمینه ژنتیکی دارد؛ به طوری که برخی مطالعات نشان داده اند حداقل یکی از افراد خانواده در اغلب افرادی که به این اختلال دچارند، سابقه افسردگی یا اختلال دو قطبی داشته اند.

محرک های محیطی، مانند استرس، اختلالات خواب و مصرف مواد مخدر نیز می تواند تحریک کننده بروز نوسان های خلقی در این افراد باشد.

این اختلال به سه گروه اصلی تقسیم بندی می شود: دوقطبی نوع I، دوقطبی نوع II و اختلال خلق ادواری (سیکلوتیمیک).

دو قطبی نوع I

اختلال دوقطبی نوع I با دوره‌های شیدایی تعریف می‌شود که حداقل به مدت ۷ روز (تقریباً هر روز به مدت بیشتر از نصف روز) ادامه دارد. علائم شیدایی گاهی به حدی شدید است که ممکن است فرد به مراقبت پزشکی فوری نیاز داشته باشد.

در طول یک دوره شیدایی، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نوع I انرژی بیش از حد و تغییرات خلقی شدیدی را تجربه می کنند؛ برای مثال به شدت احساس خوشحالی می کنند و تا حد زیادی نسبت به محرک های بیرونی، تحریک پذیرمی شوند.

علاوه بر موارد گفته شده، افراد در این دوره شیدایی، حداقل سه مورد از تغییرات رفتاری زیر را تجربه می کنند:

• نیاز کمتری برای خوابیدن احساس می کنند و با وجود کم خوابی، سطح انرژی بسیار بالایی دارند؛
• با سرعت بیشتری صحبت می کند؛
• افکار پراکنده و غیرقابل کنترل دارند و حین گفتگو مدام نظر خود را نسبت به یک موضوع تغییر می دهند؛
• تمرکز کافی ندارند؛
• میزان فعالیت شدت پیدا میکند و ممکن است هم زمان و بدون وقفه روی چند پروژه کار کنند؛
• افزایش رفتارهای پرخطر و یا تکانشی دارند؛ مانند: رانندگی پرخطر، ولخرجی، رفتارهای پرخطر جنسی.

روش های درمان

روش اصلی درمان اختلال دو قطبی عمدتا شامل دارو درمانی است؛ مصرف دارو به تنظیم خلق و خو کمک می‌کند و تا حدی از بروز اپیزود های شیدایی یا افسردگی جلوگیری می‌کند. علاوه بر آن، جلسات روان درمانی به افراد کمک می کند وضعیت خود را درک و به برنامه های درمانی خود پایبند بمانند. با توجه به ماهیت مزمن اختلال دوقطبی، درمان مستمر ضروری است، و گاهی لازم است بعد از امتحان چندین رژیم دارویی، موثر ترین رژیم درمانی برای فرد انتخاب شود.

دوقطبی نوع II

دوقطبی نوع II زمانی تشخیص داده می شود که فرد حداقل یک دوره افسردگی شدید را به همراه یک دوره شیدایی تجربه کرده باشد.

افرادی که به این نوع از دو قطبی دچارند، معمولا برای درمان افسردگی به متخصص مراجعه می کنند؛ چرا که در دوره های شیدایی خفیف، عملکرد بهتر می شود و ممکن است احساس کنند به طور کامل بهبود پیدا کرده اند.

درمان این نوع از اختلال دوقطبی هم مانند دوقطبی نوع I، شامل داروهای تثبیت خلق و روان درمانی است.

اختلال خلق ادواری

اختلال خلق ادواری نوع خفیف اختلال دوقطبی است. از خصوصیات آن نوسانات خلقی مداوم است، که هم علائم شیدایی و هم افسردگی را شامل می شود.

با این که این علائم بسیار خفیف تر از علائم دوقطبی نوع I و II هستند؛ اما هم چنان می توانند زندگی فرد را مختل کنند. درمان این افراد هم شامل دارو درمانی و جلسات مشاوره است.

به طورخلاصه، اختلالات دو قطبی شامل طیف گسترده ای از علائم است که تشخیص آن نیازمند نظر حرفه ای پزشک متخصص و همکاری فرد بیمار است تا بالاترین سطح کیفیت زندگی با درمان مناسب برای فرد مبتلا حاصل شود.