فوبیا (ترس مرضی)
فوبیا به ترس شدید از یک محرک خاص اطلاق می شود.
فوبیا چیست؟
فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که منجر می شود فرد ترس غیر معقول بسیار شدیدی را در مورد یک موقعیت، موجود زنده، مکان و یا یک وسیله تجربه کند.
فوبیا به ترس شدید از یک محرک خاص اطلاق می شود.
فردی که دچار فوبیا می شود طوری زندگی می کند که با چیزی که موجب ترس در وی می شود مواجه نشود.
خطر فرضی که فرد در این حالت تصور می کند بسیار بزرگتر از خطر واقعی است.
فرد هنگام مواجهه با منبع هراس خود دچار پریشانی شدید خواهد شد.
این موضوع می تواند مانع از عملکرد عادی وی شود و گاهی منجر به حملات پانیک می شود.
انجمن روان پزشکان آمریکا سه نوع از فوبیا را تعریف کرده است:
- فوبیای مشخص (ساده)
این نوع فوبیا ترس شدید و غیر معقول از یک محرک مشخص است که اغلب در سن 4 تا 8 سالگی در فرد بروز می کند. در برخی موارد، این نوع فوبیا ممکن است ناشی از یک تجربه آسیب زا در سنین کم باشد.
2. جمع هراسی یا اضطراب اجتماعی
این نوع ترس، ترس عمیق از تحقیر شدن در مجامع عمومی، قضاوت شدن توسط دیگران و منزوی شدن می باشد. فردی که چنین ترسی دارد از تصور یک گردهمایی بزرگ بسیار وحشت زده می شود.
3. آگروفوبیا
آگروفوبیا ترس از موقعیت هایی است که فرد به راحتی نمی تواند از آن خارج شود. این موقعیت ها می تواند تجربه ترس شدید در مکان های باز یا بسته مثل زمان استفاده از آسانسور یا بیرون ماندن از خانه باشد.
احتمال بروز اختلال پانیک در این افراد زیاد می باشد.
فوبیا پیچیده
فردی که اگروفوبیا دارد ممکن است ترس های دیگری را که به هم مرتبط هستند، نیز تجریه کند.
به این حالت فوبیای پیچیده می گویند.
این ترس ها می تواند شامل منوفوبیا ( ترس از تنهایی) یا ترس از گیر افتادن در فضای بسته باشد. ترس های مرضی این دسته نیز به راحتی قابل اجتناب نیستند و معمولا تاثیر شدیدتری بر کیفیت زندگی فرد می گذارند.
علایم
فرد هنگام مواجه با چیزی که باعث بروز فوبیا در وی می شود، احساس ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می کند.
اثرات فیزیکی آن شامل این موارد می باشد :
- عرق کردن
- تنفس غیر طبیعی
- افزایش ضربان قلب
- لرزش
- گر گرفتگی یا احساس سرما
- احساس خفگی
- درد در قفسه سینه
- دلشوره
- سوزن سوزن شدن
- خشک شدن دهان
- گیجی
- حالت تهوع
- سرگیجه
- سر درد
انواع فوبیا
شایع ترین نمونه های فوبیا عبارتند از:
- Claustrophobia : تنگنا هراسی (ترس از فضاهای تنگ و محدود)
- Aerophobia : ترس از پرواز ( ترس از سوار شدن در هواپیما)
- Arachnophobia : ترس از عنکبوت
- Driving phobia: ترس از رانندگی
- Emetophobia: ترس از استفراغ
- Erythrophobia : ترس از سرخ و قرمز شدن پوست صورت
- Hypochondria : ترس از بیماری ( نگرانی مفرط و بیمارگونه از سلامتی خویش )
- Zoophobia : حیوان هراسی
- Aquaphobia : ترس از آب
- Acrophobia : ترس از ارتفاع
- Blood, injury, and injection (BII) phobia : ترس از خون
- Escalaphobia : ترس از آسانسور
- Tunnel phobia : ترس از تونل
افراد ممکن است در طول زندگی دچار ترس های متفاوتی بشوند.
با تغییر جوامع، فهرست ترس های بالقوه تغییر می کند. برای مثال، نوموفوبیا ترس از نداشتن تلفن همراه و کامپیوتر است.
علل بروز فوبیا
در اکثر مواقع فوبیا در اوایل دوران کودکی، نوجوانی، اوایل جوانی و به ندرت بعد از 30 سالگی بروز می کند.
ترس ها می تواند ناشی از تجربیات پر استرس، یک اتفاق ترسناک، یا زندگی کردن در کنار فردی باشد که به فوبیا مبتلا است و کودک می تواند از او “یاد بگیرد” .
عملکرد مغز در زمان فوبیا
بعضی از بخش های مغز اتفاقات کشنده و خطرناک را ذخیره و یاد آوری می کنند.
هنگامی که فرد در آینده با اتفاق مشابهی رو به رو می شود، همان بخش های مغز خاطرات پر استرس ذخیره شده را یادآوری می کنند.
گاهی این اتفاق بیشتر از یک بار تکرار می شود. این اتفاق سبب می شود بدن واکنش های مشابهی را مجدد تجربه کند.
در افرادی که فوبیا دارند بخش هایی از مغز که مسئول کنترل ترس و استرس هستند به طور مدوام و نامناسب اتفاق ترسناک رخ داده در گذشته را تکرار می کند.
درمان
فوبیا کاملا قابل درمان است و افرادی که از فوبیا رنج می برند تقریبا همیشه نسبت به این اختلال آگاه هستند.
اگر فوبیا باعث بروز مشکلات حاد نشود، در اکثر مواقع افراد با اجتناب از مواجهه با منبع ترس می توانند آن را کنترل کنند.
اجتناب از برخی محرک ها در برخی از انواع فوبیا، مانند فوبیای پیچیده، غیر ممکن است. در این موارد، اولین گام برای بهبود مراجعه به روان شناس است.
پزشک، روان شناس یا روان پزشک ممکن است رفتار درمانی، دارو درمانی، یا هر دو را به فرد توصیه کند.
رفتار درمانی
- مواجه درمانی: عبارت است از مواجه کردن تدریجی فرد با شیء یا موقعیتی که از آن می‌ترسدکه به مرور ، این مواجهه شدیدتر و موقعیت ترسناک ، دشوارتر می شود
- درمان شناختی رفتاری: درمانگر یا مشاور با کمک این روش به فردی که فوبیا دارد کمک می کند تا راه های درک و واکنش درست به منبع ترس خود را یاد بگیرد. با کمک این روش، فرد بهتر می تواند با ترس خود مقابله کند. نکته مهم تر این که، این رویکرد به فرد می آموزد چگونه افکار و احساسات خود را کنترل کند.
