واکسن گارداسیل و سرطان دهانه رحم

دکتر سحر خداپناهنده (داروساز)

دهانه رحم یا همان سرویکس پایین‌ترین قسمت رحم است، که آن را به واژن متصل می‌کند.

رشد غیرطبیعی سلول‌های دهانه رحم می‌تواند منجر به بروز سرطان دهانه رحم شود.

این رشد غیرطبیعی در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند به دیگر اندام‌های بدن مانند مثانه، کبد، ریه‌ ها و یا واژن نیز منتشر شود.

سرطان دهانه رحم یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها و چهارمین سرطان منجر به مرگ در میان بانوان است.

این بیماری دارای سرعت رشد کندی است که در صورت تشخیص به موقع می‌توان از تأثیرات منفی آن تا حد زیادی جلوگیری کرد.

احتمال وقوع این بیماری در دوران بعد از یائسگی و در دهه 30 تا 50 سالگی بیشتر است.

سرطان دهانه رحم ممکن است به صورت مستقیم تأثیری بر روی بارداری نداشته باشد؛ اما در بعضی موارد باعث خونریزی حین زایمان و زایمان زودرس می شود.

علت وقوع و علائم سرطان دهانه رحم چیست؟

علت وقوع سرطان دهانه رحم مانند دیگر سرطان‌ها تا حد زیادی نامشخص است؛ اما مهم‌ترین عامل ایجاد این بیماری را عفونت ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌دانند.

پاپیلوما ویروس‌های انسانی گروهی از ویروس‌ها هستند که پوست و غشاهای مخاطی را آلوده می‌کنند. برخی از انواع HPV به صورت جنسی منتقل شده و در افراد جوان رایج هستند.

اکثر عفونت‌ها توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند، اما برخی از افراد دچار عفونت پایدار با انواع خاصی از HPV می‌شوند که منجر به بروز ناهنجاری‌هایی در سلول‌های آلوده خواهند شد.

این تغییرات پیش‌سرطانی  نامیده می‌شوند، و می‌توانند منجر به سرطان دهانه رحم، واژن و کانال مقعدی و گلو شوند. 

داشتن فعالیت جنسی نا ایمن، احتمال بروز عفونت و بیماری‌های مقاربتی و درنتیجه سرطان را افزایش می‌دهد.

این بیماری مانند دیگر سرطان‌ها می‌تواند تا مراحل پیشرفته علائم خاصی را بروز ندهد، اما در موارد بسیاری سرطان دهانه رحم با علائم زیر همراه است که حتماً در صورت مشاهده در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه کنید.

این علائم شامل ترشحات مدام واژن، خونریزی بی‌دلیل از واژن، درد شکم، نشت ادرار و مدفوع از ناحیه واژن، درد و خونریزی بعد از رابطه جنسی، کم‌خونی و بی‌اشتهایی و کاهش وزن از علائمی هستند که باید مورد توجه و بررسی سریع قرار بگیرند.

پیشگیری از سرطان دهانه رحم

یکی از آسان‌ترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم، انجام غربالگری با پاپ اسمیر یا آزمایش hrHPV است.

در غربالگری، ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم مشخص می شود و قبل از این که آن‌ها به سرطان تبدیل شوند، درمان مناسب مد نظر قرار می گیرد.

عفونت HPV علت بسیاری از موارد سرطان سرویکس است که می‌توان با استفاده از واکسن‌هایی به نام واکسن های پاپیلوما ویروس که برای اولین بار با نام گارداسیل معرفی شد، از ابتلا به آن جلوگیری کرد.

مطالعات نشان داده که این واکسن برای استفاده در سنین ۹ تا 45 ساله موثر است.

هدف از انجام واکسیناسیون، پیشگیری از بروز عفونت‌های HPV در آینده است. در حال حاضر سه نوع واکسن HPV مورد استفاده قرار می گیرند – یک نوع دو ظرفیتی (محافظت در برابر دو نوع سویه  HPV)، یک نوع چهار ظرفیتی(محافظت در برابر چهار نوع سویه HPV) و یک نوع نه ظرفیتی (محافظت در برابر نه نوع سویه ویروس HPV) می باشد.

این واکسن ها در برابر ایجاد ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم ناشی از انواع HPV موجود در واکسن، محافظت ایجاد می‌کنند.

این سویه ها تقریبا 70 درصد از کل سرطان های سرویکس دنیا را شامل می شوند؛ بنابراین اهمیت استفاده از این واکسن ها بسیار زیاد است.

آیا واکسن پاپیلوما ویروس در مقابل تمام سرطان‌های سرویکس محافظت می‌کند؟

این واکسن در برابر سویه‌هایی از HPV اثر دارد که احتمال سرطان زایی دارند.

لازم است بدانید که این واکسن در برابر بیماری هایی که توسط سایر گونه های HPV، ویروس ها و باکتری های دیگر و عفونت های HPV که از قبل در بدن فرد وجود دارد محافظت ایجاد نمی کند.

واکسن پاپیلوما عفونت HPV را درمان نمی کند.

نحوه مصرف و فواصل تزریق واکسن به چه صورت است؟

واکسن پاپیلوما ویروس به فرم تزریقی است و معمولا در عضله بازو تزریق می شود. هر فردی که تمایل به دریافت این واکسن را دارد باید 3 دوز از واکسن را طبق برنامه زیر دریافت کند:

دوز اول: تاریخی که فرد و مرکز بهداشتی تعیین می کنند.

دوز دوم: 2 ماه بعد از دوز اول.

دوز سوم: 6 ماه بعد از دوز اول.

مطمئن شوید که هر سه دوز واکسن را به موقع دریافت کنید تا بهترین محافظت را داشته باشید. در صورت فراموش کردن یک دوز در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.

عوارض حین تزریق واکسن پاپیلوما ویروس چه مواردی می تواند باشد؟

عوارض این واکسن می تواند شامل قرمزی، تورم، یا درد محل تزریق باشد، ولی بایستی ظرف چند روز از بین بروند.

سردرد از جمله عوارض شایع این واکسن است، که معمولا خیلی طولانی نیست و گذرا می باشد.

از دیگر عوارض آن می توان به کبودی و خارش در محل تزریق،  افزایش دمای بدن یا احساس گرما و لرز، حالت تهوع و هم چنین درد در بازوها، دست ها، انگشتان دست، پاها یا انگشتان پا اشاره کرد.

این واکسن با چه داروهایی تداخل دارد ؟

– داروهای استروئیدی خوراکی، استنشاقی یا تزریقی

– داروهای شیمی درمانی

– داروهایی که در درمان پسوریازیس، آرتریت روماتوئید یا سایر اختلالات خود ایمنی استفاده می شوند.

– داروهایی که برای درمان یا جلوگیری از رد پیوند عضو استفاده می شوند.

بنابراین قبل از تزریق واکسن به پزشک خود در مورد داروهایی که استفاده می کنید، اطلاع دهید.

تزریق واکسن پاپیلوما ویروس در دوران بارداری توصیه نمی شود. در مورد عبور واکسن از شیر مادر اطلاعی در دست نیست.

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن رخ می‌دهد.

هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان دهانه رحم اتفاق می‌افتد.

برای مثال یکی از عوامل محرک سرطان دهانه رحم تماس با ویروس پاپیلومای انسانی است که در سلول‌های سرویکس باعث ایجاد جهش می شود.

این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند.

سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد.

توده‌های خوش‌خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).

سرطان دهانه رحم از گروه سرطان­‌های عود­کننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومور­های این سرطان در ناحیه‌­ای شروع به رشد کنند.

این منطقه ممکن است در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم باشد و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند.

دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می‌شوند.

علت سرطان دهانه رحم

علت واضح سرطان دهانه رحم روشن نیست. اما مشخص شده است که علت عمده‌ سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.

HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمی‌کنند.

به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) هم چنین می‌توانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.

دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس پاپیلومای انسانی علت سرطان دهانه رحم در زنان است.

برخی از سویه‌های ویروس سبب ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در گردن رحم می‌شوند.

ابتلا به این ویروس ممکن است در طی چند سال یا حتی یک دهه، باعث سرطانی شدن بافت دهانه رحم شود.

HPV  (عامل اصلی سرطان دهانه رحم) چیست؟

 HPV یا همان ویروس پاپیلومای انسانی با ایجاد سرطان دهانه رحم و هم چنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. 

HPV  از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از 200 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آن‌ها علت سرطان دهانه رحم نیستند.

علایم سرطان گردن رحم

سرطان دهانه رحم در مرحله اولیه معمولا علایم و نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند.

علایم و نشانه‌های مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد؛
• خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن؛
• خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول؛
• خونریزی بعد از یائسگی؛
• خونریزی از واژن پس از مقاربت؛
• افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد؛
• درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت؛

خطر درگیری با سرطان دهانه رحم بر اثر بعضی عوامل بیشتر می‌شود. از جمله:

• شرکای جنسی متعدد و مختلف
• فعالیت جنسی زودرس: داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
•  سایر عفونت‌های جنسی: داشتن عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و HIV / AIDS خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
•  سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر شرایط بهداشتی دیگر تضعیف شده و شما دارای    HPV هستید، احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم بیشتر است.
• سیگار کشیدن : سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود.

سن ابتلا به سرطان دهانه رحم

• برخلاف سرطان رحم که معمولا در سنین بالای ۵۰ سالگی و یائسگی شروع می‌شود، سرطان دهانه رحم می‌تواند از سن ۲۵ سالگی شروع شود و حداکثر شیوع آن در حدود سن۴۷ سالگی است.
• افرادی که در سن پایین‌تر از ۱۶ سالگی ازدواج می‌کنند، در این زمان نزدیکی دارند، تعداد زایمان‌ها متعدد است یا شریک های جنسی متعدد دارند، سرطان دهانه رحم در آن ها بیشتر مشاهده می‌شود.