ام اس بیماری پیچیدهای است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. حتی رژیم غذایی خاصی نیز وجود ندارد که این بیماری را درمان کند، اما تحقیقات نشان میدهند که اعمال تغییر در رژیم غذایی میتواند به کاهش التهاب و بهبود سلامت کلی بدن کمک کند. در واقع یک رژیم غذایی سالم شامل میوهها و سبزیجات، غلات، چربی سالم، ماهی و… ممکن است اثرات بیماری ام اس را کاهش دهد. برای آشنایی با بهترین رژیم غذایی ام اس ادامه مطلب را از دست ندهید.
نقش تغذیه در بیماری ام اس
در حال حاضر هیچ شواهدی مبنی بر اینکه یک رژیم غذایی مشخص برای افراد مبتلا به بیماری ام اس مفید باشد، وجود ندارد. به همین دلیل هر دستورالعمل و توصیه غذایی برای افراد مبتلا به MS باید با هدف بهبود سلامت کلی این افراد باشد. نقش تغذیه در بیماری ام اس را میتوان برای دو هدف کلی موثر دانست:
- پیشگیری یا کنترل پیشرفت بیماری
- کاهش عود علائم بیماری
در حالت ایدهآل رژیم غذایی ام اس باید ویژگیهای زیر را داشته باشد:
- سرشار از آنتیاکسیدانها برای کاهش التهاب باشد؛
- سرشار از فیبر برای کمک به عملکرد روده باشد؛
- دارای میزان کافی کلسیم و ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان باشد؛
- سرشار از ویتامینها و مواد معدنی برای کاهش خستگی و بهبود سلامت عمومی باشد.
در کنار توجه به رژیم غذایی، مصرف دارو زیر نظر پزشک نیز به مدیریت علائم بیماری ام اس کمک میکند. اکتووکس (اینترفرون بتا-1 آ) دارویی است که تحت نظر پزشک برای کمک به مدیریت علائم ام اس عودکننده استفاده شده و توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید میشود.
مواد غذایی مفید برای بیماران ام اس
در جدول زیر فهرستی از مواد غذایی که باید در رژیم غذایی ام اس گنجانده شود، آورده شده است.
| میوهها و سبزیجات | همه میوهها و سبزیجات تازه |
| غلات | همه غلات مانند جو، برنج و کینوا |
| مغزیجات و دانهها | همه مغزیجات و دانهها |
| ماهیها | همه ماهیها بهویژه ماهی تازه و ماهیهای چرب و روغنی مانند سالمون؛ زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و ویتامین D هستند. |
| گوشت | گوشت تازه مانند گوشت گاو، مرغ، گوسفند و…، به ویژه جگر گاو که سرشار از ویتامین D و بیوتین است. |
| تخممرغ | منبع خوبی از بیوتین، ویتامین D و سایر مواد مغذی مهم |
| لبنیات | مانند شیر، پنیر، ماست و کره |
| چربیها | چربیهای سالم مانند روغن زیتون، دانه کتان، نارگیل و آووکادو |
| مواد غذایی غنی از پروبیوتیک | مانند ماست، کفیر، کلم ترش و کیمچی |
| نوشیدنیها | آب، دمنوشهای گیاهی |
| گیاهان و ادویهها | همه گیاهان و ادویههای تازه |
به طور خلاصه، دستورالعمل یک رژیم غذایی مناسب MS مشابه رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و متعادل است. زیرا میوهها، سبزیجات و غلات سرشار از فیبر، ویتامینها، مواد معدنی و آب هستند که میتوانند در بهبود علائم بیماری ام اس موثر باشند. این مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند که بهعنوان آنتیاکسیدان عمل میکنند. چنین ترکیباتی به کاهش التهاب و احتمالا کند شدن پیشرفت بیماری MS کمک میکنند.
ماهیهای چرب مانند سالمون نیز با برخورداری از اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است شدت عود و نشانههای التهاب ناشی از بیماری ام اس را کاهش دهند. این مواد غذایی سرشار از ویتامین D هستند که در ترکیب با کلسیم به استحکام استخوانها کمک میکنند. در افراد مبتلا به MS، احتمال کمبود ویتامین D بیشتر از سایر افراد است.
تحقیقات درباره مصرف لبنیات در رژیم غذایی ام اس متناقض است. اگر فکر میکنید که مصرف لبنیات علائم MS را تشدید میکند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
مواد غذایی مضر برای بیماران ام اس
اگرچه رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به ام اس تنوع بالایی دارد، اما همچنان لازم است که این افراد مصرف برخی مواد غذایی را محدود یا از مصرف آنها اجتناب کنند. اکثر این مواد غذایی با التهاب مزمن مرتبط هستند و شامل گوشتهای فرآوری شده، کربوهیدراتهای تصفیهشده، چربیهای ترانس و نوشیدنیهای شیرینشده با شکر میشوند.
در جدول زیر فهرستی از مواد غذایی آماده است که در صورت ابتلا به MS بهتر است مصرف آنها را محدود کرده یا از مصرف این مواد غذایی اجتناب کنید.
| گوشت فرآوری شده | سوسیس، بیکن، گوشتهای نمکسود، دودی یا خشکشده |
| کربوهیدراتهای تصفیهشده | نان سفید، پاستا، بیسکویت |
| غذاهای سرخشده | سیبزمینیسرخکرده، مرغ سرخکرده و دونات |
| غذاهای فوق فرآوری شده | فستفود، چیپس و وعدههای آماده و یخزده |
| چربی ترانس | روغنهای نباتی |
| نوشیدنیهای شیرین شده با شکر | نوشیدنیهای انرژیزا، نوشابه و چای شیرین |
| الکل | مصرف نوشیدنیهای الکلی را تا حد امکان محدود کنید. |
مکملهای غذایی پیشنهادی برای ام اس
برخی مکملها ممکن است در کاهش علائم بیماری MS موثر باشند. با این حال تحقیقات در این زمینه محدود است و حتی این احتمال وجود دارد که برخی مکملها با داروهای تجویزی تداخل داشته باشند. بنابراین پیش از مصرف هر مکملی لازم است با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه برخی از ویتامینهایی که ممکن است برای افراد مبتلا به ام اس مفید باشند را معرفی میکنیم.
- ویتامین B1 (تیامین): این ویتامین برای عملکرد صحیح مغز حیاتی است و نقش مهمی در متابولیسم و عملکرد اعصاب، عضلات و قلب دارد. کمبود تیامین با اختلالاتی مانند افسردگی در افراد مبتلا به ام اس مرتبط است و مقدار بسیار کم آن در بدن میتواند باعث ضعف و خستگی شود. نورواستایل شرکت داروسازی نکسوس حاوی ویتامینهای B1، B6 و B12 است که به حفظ سلامت سیستم عصبی کمک میکند و میتوان این مکمل را زیر نظر پزشک مصرف کرد.
- ویتامین B12: این ویتامین نقش مهمی در عملکرد سلولهای عصبی، گلبولهای قرمز، مغز و بسیاری از بخشهای دیگر بدن دارد. کمبود ویتامین B12 منجر به ضعف، کاهش وزن، بیحسی و سوزن سوزن شدن دستها و پاها، مشکلات تعادل، گیجی و مشکلات حافظه میشود. افراد مبتلا به MS ممکن است بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 قرار داشته باشند که در نتیجه مصرف این مکمل زیر نظر پزشک ممکن است برای آنها مفید باشد. با این حال شواهد کافی برای اثبات ارتباط بین مصرف مکمل ویتامین B12 و بهبود علائم MS وجود ندارد.
- اکتوبیون همان نوروبیون شرکت داروسازی اکتوورکو است که حاوی ویتامین B12 است و مصرف آن تحت نظر پزشک به کنترل آسیبهای اعصاب محیطی کمک میکند.
- مکمل DHA :DHA یک اسید چرب امگا 3 است که برای جریان خون، فعالیت عضلانی، هضم، رشد سلول و عملکرد مغز ضروری است. مکملهای DHA ممکن است به محافظت از سیستم عصبی مرکزی در افراد مبتلا به ام اس کمک کنند.
- منیزیم: منیزیم برای طیف گستردهای از عملکردهای بدن ضروری است و کمبود این ماده معدنی ممکن است باعث ضعف، خستگی، گرفتگی عضلات، تشنج، بیحسی، انقباض عضلانی و… شود. کمبود این ماده ممکن است باعث بروز التهاب خفیف شود که عامل بروز بسیاری از بیماریها از جمله ام اس است. البته تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
- ساشه منیزیم نکستایل مکملی است که برای کاهش گرفتگی و دردهای عضلانی استفاده میشود. شما میتوانید این مکمل را زیر نظر پزشک مصرف کنید.
جدا از مکملها، مصرف داروهای کنترلکننده علائم ام اس زیر نظر پزشک نیز لازم است. اکتیرامر (گلاتیرامر استات) دارویی است که تحت نظر پزشک برای کمک به مدیریت علائم نوع عودکننده ام اس استفاده شده و توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید میشود.
ویتامینD برای بیماران ام اس
توجه به سطح ویتامین D ممکن است برای افراد مبتلا به MS یا افراد در معرض خطر این بیماری مهم باشد. پژوهشگران مدتهاست که معتقدند بین سطح پایین ویتامین D و خطر ابتلا به ام اس ارتباط وجود دارد. براساس یک مطالعه دریافتند افرادی که از طریق مواد غذایی یا مکملها ویتامین D دریافت میکردند، 37 درصد کمتر در معرض خطر ابتلا به ام اس قرار داشتند.
اما تحقیقات به طور واضح نشان ندادهاند که این ویتامین تاثیری بر عود، علائم یا حملات ام اس داشته باشد. اما فواید ویتامین D برای سلامت کلی و سایر شرایطی که افراد مبتلا به ام اس در معرض آنها قرار میگیرند، همچنان مهم است. از آنجا که این بیماری با پوکی استخوان مرتبط است، مصرف مکمل ویتامین D ممکن است به بهبود سلامت استخوانها کمک کند.
ویتامین D3 نکستایل مکملی کاربردی برای بیماری ام اس محسوب میشود که افراد مبتلا به این بیماری میتوانند زیر نظر پزشک این مکمل را مصرف کنند.
نمونه برنامه غذایی روزانه برای بیماران ام اس
چندین رژیم غذایی با هدف کمک به کند شدن پیشرفت و جلوگیری از عود بیماری ام اس طراحی شدهاند. این رژیمهای غذایی شامل رژیم سوانک و نسخههای مختلف رژیم والس هستند که در بین افراد مبتلا به ام اس محبوبیت دارند. قبل از شروع هر رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید و از راهنماییهای او بهرهمند شوید.
رژیم سوانک
رژیم غذایی سوانک نوعی الگوی غذایی کم چرب است که نورولوژیستی به نام دکتر سوانک تنظیم کرده است. نکات مربوط به این رژیم غذایی شامل موارد زیر میشود:
- اجتناب از مصرف غذاهای فرآوریشده که حاوی چربی اشباع یا روغنهای هیدروژنه هستند؛
- محدود کردن چربی اشباع به ۱۵ گرم در روز؛
- اجتناب از مصرف گوشت قرمز به مدت ۱ سال، سپس محدود کردن گوشت قرمز به ۳ اونس در هفته؛
- اجتناب از مصرف گوشت تیره مرغ و محدود کردن ماهیهای چرب به ۵۰ گرم در روز؛
- انتخاب لبنیات تنها با ۱٪ چربی یا کمتر؛
- اجتناب از مصرف زرده تخممرغ؛
- مصرف میوه و سبزیجات به میزان دلخواه؛
- مصرف نانهای سبوسدار، برنج و پاستا؛
- داشتن میان وعده روزانه با مغزها و دانهها.
گزارشها نشان میدهند افرادی که به این رژیم غذایی پایبند بودند، حملات ام اس کمتر و با شدت پایینتری را تجربه کردند.
رژیم والس
دکتر والس، رژیم پالئولیتیک اصلاح شده والس را برای مدیریت ام اس تنظیم کرده است. برخی شواهد نشان میدهند که این رژیم ممکن است به بهبود خستگی در افراد مبتلا به ام اس کمک کند. رژیم پالئو مصرف مواد غذایی مانند گوشت، ماهی، تخممرغ، سبزیجات، میوهها، مغزها، گیاهان دارویی، ادویه و چربیها و روغنهای سالم را توصیه میکند.
مصرف 9 فنجان میوه و سبزیجات در روز، محدود کردن غلات بدون گلوتن و حبوبات، پرهیز از مصرف تخممرغ و مصرف کمتر گوشت و ماهی از دیگر توصیههای اصلی رژیم پالئولیتیک اصلاحشده والس هستند. از سوی دیگر در این رژیم غذایی باید از مصرف موادی مانند شکر، شیرینکنندههای مصنوعی، چربیهای ترانس، اکثر محصولات لبنی و… پرهیز شود.
نکته: جهت دریافت رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به ام اس، از پزشک متخصص در این زمینه کمک بگیرید.
توصیه برای سبک زندگی سالم برای بیماران ام اس
در کنار راهکارهای درمانی و دارویی برای مدیریت علائم بیماری ام اس، افراد مبتلا به این بیماری میتوانند با کمک راهکارهای زیر سبک زندگی سالمتری را در پیش بگیرند.
- داشتن فعالیت بدنی
- رژیم غذایی حاوی مواد مغذی
- توجه به بهداشت خواب
- توجه به تنظیم دمای محیط
- کمک گرفتن از مشاور سلامت روان
سخن پایانی
هیچ دستورالعمل علمی برای رژیم غذایی ام اس وجود ندارد. با این حال، در نظر گرفتن رژیم غذایی حاوی مواد مغذی ممکن است به کاهش علائم رایج بیماری ام اس مانند یبوست و خستگی و همچنین بهبود کلی کیفیت زندگی بیمار کمک کند. در نهایت سبک زندگی سالم میتواند در مدیریت بیماری MS نقشی مکمل داشته باشد.
منابع: healthline، healthline، healthline، health.clevelandclinic
