با افزایش غلظت آلایندههای هوا، آمار ابتلا به بیماریهای مختلف از جمله بیماریهای قلبیعروقی و تنفسی و همچنین مرگومیر ناشی از آنها، رو به رشد است. این در حالی است که پایبندی به یک رژیم غذایی مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از این بیماریها ایفا میکند. در ادامه مطلب، با بیماریهای ناشی از آلودگی هوا و اهمیت تغذیه در روزهای آلوده آشنا میشویم.
آلودگی هوا باعث چه بیماریهایی میشود؟
بر اساس تحقیقات مختلف، ذرات بسیار ریز موجود در هوا میتوانند به عمق ریه نفوذ کنند و با ایجاد برخی واکنشها در بدن، عملکرد قلب و دستگاه تنفسی را تحتالشعاع قرار دهند. از این رو در سراسر جهان، آلودگی هوا با طیف وسیعی از بیماریها در ارتباط است که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلرژی
- سینوزیت مزمن
- برونشیت
- آسم
- ذاتالریه
- سکته قلبی
- سکته مغزی
- سرطان ریه
علاوه بر این، آلودگی هوا با افزایش مرگومیر و کاهش امید به زندگی نیز در ارتباط است.
مدیریت آلرژی ناشی از آلودگی هوا
عوامل محیطی مختلف، میتوانند باعث واکنش بیشازحد بدن و بروز آلرژی شوند. دود ناشی از آلایندهها نیز چنین اثری دارد و واکنشهای آلرژیک ناشی از آن ممکن است با علائمی مثل گرفتگی بینی، سرفه، قرمزی، خارش و آبریزش چشمها، خسخس سینه و حتی حملات آسم همراه باشد.
مصرف آنتیهیستامین زیر نظر پزشک، یکی از راهکارهای کنترل این علائم است. فستوور ® (فکسوفنادین)، آلسیزن® (ستیریزین) و اکتوبیلاست® (بیلاستین) از جمله آنتیهیستامینهایی هستند که توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید میشوند و به کنترل علائم حساسیت کمک میکنند.
درمان سینوزیت ناشی از آلودگی هوا
بر اساس برخی از پژوهشهای علمی، آلودگی هوا با التهاب مزمن بافتهای بینی و سینوس در ارتباط است. مصرف داروهای ضداحتقان مانند اکتوکلد® و مسکنهایی مانند اکتوفن® (استامینوفن) و اکتوپین® (ایبوپروفن) میتوانند به کنترل علائم سینوزیت ناشی از آلودگی هوا کمک کنند. اکتوکلد® گرفتگی بینی را بهبود میدهد. اکتوفن®و اکتوپین® نیز به تسکین سردرد ناشی از سینوزیت کمک میکنند. این داروها توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید میشوند و بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شوند.
چرا تغذیه در روزهای آلوده اهمیت بیشتری دارد؟
خوشبختانه مطالعات علمی حاکی از آن هستند که مصرف مواد غذایی آنتیاکسیدان و ضدالتهاب، میتواند اثرات مخرب آلودگی هوا بر بدن را کاهش دهد. این مواد غذایی، با کاهش التهاب و آسیبِ سلولی ناشی از استرس اکسیداتیو، به محافظت از قلب و ریهها کمک میکند.
تقویت سیستم ایمنی بدن برای مقابله با آلودگی هوا
آلودگی هوا با ممانعت از نفوذ تابش UV به جو، سنتز ویتامین D در بدن را کاهش میدهد و باعث کمبود این ویتامین میشود. این در حالی است که این ویتامین نقش مهمی در سلامتی بدن دارد:
- برخی مطالعات حاکی از آن هستند که سطوح پایین ویتامین D با افزایش خطر بیماریهای قلبی-عروقی همراه است.
- این ویتامین، به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک میکند و میتواند در برابر عفونتها و التهابها محافظت ایجاد کند.
بنابراین مصرف ویتامین D میتواند یکی از راهکارهای تقویت سیستم ایمنی بدن، در روزهای آلودگی هوا باشد. با این حال فراموش نکنید که سطوح بالای این ویتامین، با برخی اثرات منفی همراه است. بنابراین حتما پیش از مصرف مکمل ویتامین D، با پزشک مشورت کنید.
میوهها و سبزیجاتی که بدن را در برابر آلودگی هوا مقاوم میکنند
مصرف میوهها و سبزیجات تازه، تا حد زیادی اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت بدن را کاهش میدهد. این خوراکیها با داشتن ترکیباتی مانند پکتین و بتاکاروتن به جذب و دفع مواد سمی مانند سرب کمک کرده و مانع از آسیب به سلولهای بدن میشوند.
از جمله میوهها و سبزیجات مفیدی که به محافظت از قلب و ریهها در برابر آسیبهای ناشی از آلودگی هوا کمک میکنند، عبارتند از:
- سیب
- پرتقال
- توتفرنگی
- لیمو
- گریپفروت
- طالبی
- انبه
- زردآلو
- کیوی
- انار
- هویج
- فلفلسبز
- بروکلی
- گلکلم
- اسفناج
- سبزیجات برگدار
- گوجهفرنگی
- کدوحلوایی
- جوانه گندم
نقش آنتیاکسیدانها در کاهش اثرات آلودگی هوا
افزایش مصرف مواد غذایی سرشار از آنتیاکسیدان، به از بین بردن رادیکالهای آزاد موجود در بدن کمک میکند. این آنتیاکسیدانها با تقویت فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان، به خنثیسازی اثرات زیانبار رادیکالهای آزادی مانند پراکسید هیدروژن و رادیکال سوپراکسید کمک کرده و از سلولهای بدن در برابر آسیبهای ناشی از آلودگی هوا محافظت میکنند.
ویتامینهای کلیدی برای محافظت از ریهها و قلب در هوای آلوده
- ویتامینهای C و E: این ویتامینها از مهمترین آنتیاکسیدانهای بدن و به ترتیب در آب و چربی محلول هستند. بر اساس پژوهشهای مختلف، مصرف منظم این ویتامینها میتواند مقابله با استرس اکسیداتیو را برای بدن آسانتر کند. به عبارت دیگر، این ویتامینها مانند سپر دفاعی عمل کرده و از سلولهای بدن در برابر تخریبِ ناشی از ذرات معلق هوا محافظت میکنند.
- ویتامینهای گروه B: ویتامینهای B2، B6، B12 و فولات نقش مهمی در متابولیسم بدن دارند و به ساخت و بازسازی پروتئینها، چربیها و مواد ژنتیکی کمک میکنند. تحقیقات نشان دادهاند که آلودگی هوا میتواند عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار دهد و در افرادی که ژن خاصی دارند، این اثر شدیدتر است. مصرف کافی ویتامینهای B و فولات، میتواند از اثرات منفی آلودگی هوا بر ضربان قلب جلوگیری کرده و به سلامت قلب و بدن کمک کند.
مکمل های مناسب برای مقابله با آلودگی هوا
- اکتوویت ویتامین ث® (ویتامین ث)، یکی از مکملهای شرکت داروسازی اکتوورکو است. مصرف این مکمل زیر نظر پزشک، به تامین ویتامین C موردنیاز بدن کمک کرده و سلامت سیستم ایمنی بدن را تامین میکند. توجه داشته باشید که این محصول، در پیشگیری از بیماریها و درمان آنها نقشی ندارد.
- اکتوبیون یکی از مکملهای شرکت داروسازی اکتوورکو و ترکیبی از سه ویتامین ب ضروری (ویتامین B1، B6 و B12) است. مصرف این مکمل زیر نظر پزشک، به بازیابی سطوح ویتامینهای نامبرده کمک میکند و برای پیشگیری و درمان کمبود این ویتامینها نیز مفید است.
خوراکیهای مضر در روزهای آلوده که باید پرهیز کنید
رژیمهای غذایی غربی که سرشار از غذاهای فرآوریشده، کالری زیاد و اسیدهای چرب التهابزا هستند، میتوانند باعث چاقی و بیماریهای قلبی شوند و همچنین ممکن است سمیت آلایندهها را نیز افزایش دهند. بنابراین در روزهای آلودگی هوا، از مصرف این غذاها خودداری کنید.
تاثیر امگا ۳ و چربیهای مفید بر مقابله با التهاب ناشی از آلودگی
- امگا-۳ موجود در روغن ماهی میتواند اثرات منفی آلودگی هوا بر قلب را کاهش دهد.
- مطالعات نشان دادهاند که مصرف روزانه امگا-۳ باعث افزایش آنتیاکسیدانهای طبیعی بدن و کاهش آسیب به سلولها میشود.
- پژوهشهای علمی حاکی از آن هستند که مصرف امگا-۳ در سالمندان میتواند اثر منفی ذرات معلق هوا بر ضربان قلب و سلامت قلب را کاهش دهد.
امگا 3 نکستایل محصولی است که توسط شرکت داروسازی نکسوس تولید میشود و میتوان زیر نظر پزشک در روزهایی که آلودگی هوا وجود دارد، از این مکمل استفاده کرد.
برنامه غذایی پیشنهادی برای روزهایی که آلودگی هوا شدید است
مطالعات مختلف بهخوبی نشان دادهاند که رژیمهای غذایی سالم و مغذی، سطوح بالاتری از ترکیبات آنتیاکسیدان و ضدالتهاب دارند و برای روزهای آلوده مناسب هستند.
رژیم مدیترانهای بر مصرف غذاهای گیاهی و چربیهای سالم تاکید دارد. به طور کلی در این رژیم، موارد زیر مصرف میشود:
- مقدار زیادی سبزیجات، میوه، لوبیا، عدس و مغزها؛
- مقادیر مناسب غلات کامل مانند نان سبوسدار و برنج قهوهای؛
- مقدار زیادی روغن فرابکر به عنوان یکی از منابع چربی سالم؛
- مقدار مناسبی ماهی بهویژه ماهیهای غنی از اسیدهای چرب امگا-3؛
- مصرف متعادل پنیر و ماست طبیعی؛
- مصرف کم یا عدم مصرف گوشت قرمز و جایگزینی این گوشتها با مرغ، ماهی یا حبوبات؛
- مصرف کم یا عدم مصرف شیرینیها و نوشیدنیهای شیرین.
توصیههای تغذیهای ویژه برای کودکان و سالمندان در هوای آلوده
در زمان افزایش آلودگی هوا، کودکان و سالمندان باید غذاهایی مصرف کنند که به تقویت ریهها، کاهش التهاب و افزایش ایمنی کمک کنند. بهترین گزینهها شامل خوراکیهای سرشار از آنتیاکسیدان مانند ویتامین C (پرتقال، کیوی، توتفرنگی، فلفل دلمه)، ویتامین E (بادام، تخمه آفتابگردان، آووکادو) و بتاکاروتن (هویج، سیبزمینی شیرین، انبه) هستند.
همچنین مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهیهای چرب، گردو و دانههای چیا و کتان، غذاهای پروتئینی مانند تخممرغ، گوشت سفید، حبوبات و ماست، و خوراکیهای آبرسان مثل آب، سوپ و میوههای آبدار توصیه میشود. مواد غذایی حاوی منیزیم مانند موز، اسفناج، تخم کدو و غلات کامل و نیز پروبیوتیکها مثل ماست پروبیوتیک به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک میکنند.
در مقابل، مصرف غذاهای سرخکردنی و فستفود، خوراکیهای بسیار شیرین، غذاهای فرآوریشده و خوراکیهای دودی باید محدود شود و نوشیدن آب کافی، افزایش مصرف میوه و سبزیجات و کاهش فعالیت بیرون از خانه در روزهای آلوده اهمیت دارد.
آلودگی هوا و بارداری
آلودگی هوا اشکال مختلفی دارد. به طور معمول، هوای آلوده از اُزن، ذرات معلق، دی اکسید نیتروژن، دی اکسید گوگرد، دود اگزوز خودروها، انتشارگازهای گلخانه ای، دود سیگار، گرد و غبار و مواد شیمیایی تشکیل شده است. چه در یک شهر بزرگ زندگی کنید و چه در بیرون از شهر، می توانید در معرض آلودگی هوا قرار بگیرید.
زنان باردار به دلیل تغییرات مرتبط با بارداری در عملکرد ریه ها، قلب و سیستم ایمنی، نسبت به اثرات آلودگی هوا در مقایسه با سایرین آسیبپذیرتر هستند.
آلودگی هوا یکی از عواملی است که می تواند بر روند رشد جنین تأثیر بگذارد. مطالعات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در اوایل زندگی با افزایش خطر ابتلا به عفونت های تنفسی، چاقی و احتمالاً مشکلات یادگیری و رفتاری مرتبط است. سایر عواقب آن عبارتند از:
- وزن کم هنگام تولد: در یک بارداری ایده آل، نوزاد با وزن 7/2 تا 4 کیلوگرمی، در 38 تا 40 هفتگی به دنیا می آید. نوزادان زیر 6/2 کیلوگرم ” نوزاد کم وزن هنگام تولد” در نظر گرفته می شوند. احتمال می رود قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در دوران بارداری باعث این عارضه شود.
- تولد نوزاد نارس: بر اساس مطالعه موسسه محیط زیست استکهلم، سالانه نزدیک به سه میلیون نوزاد به دلیل آلودگی هوا نارس به دنیا می آیند. کودکانی که نارس متولد می شوند، در معرض خطر قابل توجهی از اختلالات عصبی و ناتوانی های جسمی دائمی قرار دارند. جهت پیشگیری از خطر زایمان زودرس، توصیه می شود مادران باردار در معرض آلودگی هوا قرار نگیرند.
- اوتیسم: یک مطالعه هشداردهنده در هاروارد نشان داد که زنانی که در سه ماهه سوم بارداری خود در معرض آلودگی آلودگی هوا با ذرات معلق بودند، دو برابر بیشتر احتمال دارد فرزند مبتلا به اوتیسم به دنیا بیاورند؛ به خصوص اگر در نزدیکی بزرگراه زندگی می کردند که ذرات معلق در بالاترین میزان بوده است.
آسم: آسم در زنان باردار می تواند سبب پره اکلامپسی شود، وضعیتی که باعث افزایش فشار خون و کاهش عملکرد کبد و کلیه می شود. اگر آسم مادر تحت کنترل باشد برای خودش و جنینش مشکلی پیش نخواهد آمد. با این حال، در صورت عدم درمان آسم، ممکن است جنین از کمبود اکسیژن رنج برده و همین موضوع منجر به رشد نامناسب، زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد شود. تحقیقات نشان داده است که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می تواند شانس ابتلا به آسم را در مراحل بعدی زندگی نوزاد افزایش دهد.
- مشکلات باروری: مطالعات زیادی نشان داده است که آلودگی هوا در کاهش نرخ باروری در مردان و زنان تاثیرگذار است. برخی تحقیقات نیز آلودگی هوا را با سقط جنین مرتبط می دانند.
سخن پایانی
آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت انسان است و میتواند بر قلب، ریهها و سیستم ایمنی بدن اثر بگذارد. این در حالی است که تغذیه سالم و آگاهانه، نقش مهمی در خنثی کردن این اثرات دارد. شما در روزهای آلودگی هوا از چه راهکارهای مراقبتی استفاده میکنید؟ تجربیات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
منابع: ncbi، jehsd.ssu، clevelandclinic، hopkinsmedicine، pmc.ncbi، nhs، jnfh.mums
