دکتر نگاه شفیعی  (داروساز)

ترکیبات متفاوتی در انواع اشک وجود دارد اما به طور کلی اشک‌ها حاوی آب، نمک، آنتی بادی و لیزوزیم (آنزیم ضد میکروب) هستند.

اشک چشم به سه نوع مختلف تقسیم می‌شود.

• اشک پایه: این نوع اشک برای چشم ضروری است که به صورت یک لایه روی چشم را می‌پوشاند، سپس از مسیر پشت بینی داخل سوراخ بینی شده و خارج می‌شود. این نوع اشک به دلیل آن که مقدارش بسیار کم است، قابل حس نیست. اشک پایه به حفظ رطوبت چشم کمک می‌کند و با هر بار پلک زدن ( هر 4 تا 5 ثانیه یک بار، پلک زدن اتفاق می‌افتد) ایجاد می‌شود تا از چشم محافظت کند.

• اشک واکنشی: این نوع اشک یک سیستم دفاعی به منظور محافظت چشم از محرک‌های بیرونی مانند: پوست کردن پیاز، ورود گرد و غبار به داخل چشم، اسپری کردن گاز اشک آور یا اسپری فلفل، نور زیاد، تماس یک جسم داغ و یا ادویه جات تند با زبان و دهان، در هنگام سرفه کردن، عطسه کردن، خمیازه کشیدن و تهوع ایجاد می‌شود؛ در عین حال نقش ضد عفونی کننده را نیز برای چشم ایفا می‌کند.

• اشک عاطفی: این نوع اشک در هنگام احساساتی شدن مانند احساس شادی، خشم، غم و اندوه و لذت بردن ایجاد می‌شود. اشک عاطفی از نظر محتوا با اشک‌های دیگر متفاوت بوده و حاوی هورمون‌هایی با پایه پروتئینی مانند اپی نفرین و نور اپی نفرین، هورمون پرولاکتین و انکفالین (هورمون خوشحالی) و آدرنوکوتیکوتروپیکن می‌باشد؛ خروج اشک عاطفی باعث می‌شود فرد احساس بهتری پیدا کند. در هنگام خشم و عصبانیت به دلیل تحریک عصب سمپاتیک، غلظت سدیم متراکم‌تر شده و در مقابل، مقدار رطوبت اشک کاهش می‌یابد؛ در نتیجه فرد شوری شدیدی را احساس می‌کند و به همین دلیل پس از اشک‌های عاطفی فرد احساس خستگی می کند. عناصر مختلفی در اشک‌های عاطفی وجود دارند که در شرایط احساسی متفاوت، منجر به تغییر طعم اشک خواهد شد. در هنگام غم، اشک کمی ترش می‌شود زیرا اسیدیته اشک افزایش پیدا می‌کند و هم چنین اشک شادی طعم نسبتا شیرین‌تری از اشک‌های عاطفی دیگر دارد.

هنگامی که چشمان خود را مالش می‌دهید، از عروق مویرگی داخل چشم، مایع آلی ترشح می‌شود که منجر به التهاب چشم شده و در نتیجه باعث می‌شود چشم‌ها ورم کرده و قرمز شوند.

اشک عاطفی چطور تولید می‌شود؟

هنگامی که فرد احساساتی می‌شود، بخشی از مغز به نام لیمبیک (سیستمی که با احساسات فرد ارتباط دارد) تحریک می‌شود و پیامی را برای بخش پیام رسان مغز (Pons) می‌فرستد که به غده اشکی پیام دهد که اشک را تولید کند.

ترکیبات شیمیایی موجود در اشک‌های عاطفی، منجر به کاهش هورمون تسترون در مردان شده و در نتیجه احساس خشم و عصبانیت را در مردان کاهش می‌دهد.

در موش‌های کور مشاهده شده است که آنها برای دور نگاه داشتن موش‌های وحشی از خودشان، به کل بدنشان اشک می‌مالند.