یائسگی زودرس چگونه درمان می شود؟

طی یائسگی، تخمدان ها تولید تخمک را متوقف می کنند و سطح هورمون استروژن کم شود. استروژن هورمونی است که چرخه تولید مثل را در بدن زنان کنترل می کند.

در این دوره از زندگی زنان و در نتیجه تغییرات فوق، عادت ماهیانه و قاعدگی قطع می شود.

در صورتی که خانمی بیشتر از 12 ماه قاعدگی نداشته باشد، یائسه شده است. بیشتر زنان در سنین 45 تا 55 سالگی یائسه می شوند.

اگر یائسگی قبل از 45 سالگی اتفاق بیافتد، به آن یائسگی زودرس گفته می شود.

هم چنین اگر یائسگی قبل از 40 سالگی رخ دهد به آن یائسگی پیش رس یا نارسایی زودرس تخمدان می گویند.

علل یائسگی زودرس

چند دلیل شناخته شده در یائسگی زودرس وجود دارد، اگرچه گاهی اوقات نمی توان علت دقیق آن را تعیین کرد.

هر عاملی که به تخمدان ها آسیب برساند یا تولید استروژن را متوقف کند، می تواند باعث یائسگی زودرس شود.

به عنوان مثال شیمی درمانی برای درمان سرطان یا اوفورکتومی (برداشتن تخمدان ها) جز این عوامل است.

البته در بعضی موارد بدون وجود این عوامل آسیب زننده به تخمدان نیز ممکن است فرد دچار یائسگی زودهنگام شود.

در ادامه با تعدادی از عواملی که می توانند منجر به یائسگی زودرس شوند آشنا می شوید:

ژنتیک

اگر دلیل پزشکی مشخصی برای یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، علت آن احتمالا ژنتیکی است. سن یائسگی شما می تواند به صورت ارثی زودهنگام باشد.

دانستن این موضوع که مادرتان درچه سنی یائسه شده است می تواند سرنخی درباره زمان شروع یائسگی در شما باشد.

اگر مادر شما زود یائسه شود، احتمال یائسگی  زودرس در شما بیش تر از سایر افراد جامعه است. با این حال ژن ها فقط بخشی از این ماجرا هستند.

نقص های کروموزومی

برخی نقایص کروموزومی می تواند منجر به یائسگی زودرس شود. برای مثال سندرم ترنر تولد با یک کروموزوم ناقص است.

زنان مبتلا به سندرم ترنر تخمدان هایی دارند که عملکرد صحیحی ندارند. این امر اغلب باعث می شود که آنها دچار یائسگی زودرس شوند.

در این بیماران تخمدان ها به صورت طبیعی کار نمی کنند و ویژگی های ثانویه جنسی و شروع قاعدگی در دوران بلوغ،  باید با هورمون درمانی جایگزین ایجاد شود.

زنان مبتلا به سندرم X شکننده یا ناقلین ژنتیکی سندرم ترنر نیز ممکن است دچار یائسگی زودرس شوند. این سندرم به صورت ژنتیکی در خانواده منتقل می شود.

در صورت یائسگی زودرس یا داشتن اعضای خانواده ای که دچار یائسگی زودرس شدند، بهتر است فرد آزمایش ژنتیک بدهد.

سبک زندگی

برخی از عوامل در سبک زندگی خانم ها می تواند در سن یائسگی تأثیر گذار باشد.

سیگار کشیدن دارای اثرات ضد استروژن است که می تواند در یائسگی زودرس نقش داشته باشد.

بر اساس نتایج مطالعاتی در سال 2012 افرادی که برای مدت طولانی و یا به طور منظم سیگار می کشند احتمالا زودتر یائسگی را تجربه می کنند.

ممکن است شروع یائسگی در زنانی که سیگار می کشند یک یا دو سال زودتر از زنانی که سیگار نمی کشند باشد.

شاخص توده بدن (BMI) نیز می تواند در یائسگی زودرس نقش داشته باشد.

استروژن در بافت چربی ذخیره می شود. خانم هایی که بسیار لاغر هستند ذخیره استروژن کمتری دارند که می تواند زودتر تمام شود.

هم چنین برخی تحقیق ها حاکی از آن است که رژیم گیاهخواری، عدم تحرک و ورزش نکردن و قرار نگرفتن در معرض نور آفتاب در طول زندگی می تواند باعث شروع زودرس یائسگی شود.

بیماری های خود ایمنی

یائسگی زودرس می تواند علامت یک بیماری خود ایمنی مانند بیماری تیروئید و آرتریت روماتوئید باشد.

در بیماری های خود ایمنی سیستم ایمنی بدن، بخشی از بدن را به عنوان یک مهاجم اشتباه می گیرد و به آن حمله می کند.

التهاب ناشی از برخی از این بیماری ها می تواند تخمدان ها را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به یائسگی زودرس شود.

صرع

صرع نوعی اختلال تشنجی است. زنان مبتلا به صرع بیشتر دچار نارسایی زودرس تخمدان می شوند؛ همین امر منجر به یائسگی می شود و شیوع یایسگی زودرس در این افراد بیشتر از سایر زنان است.

علایم یائسگی زودرس چیست؟

قاعدگی های نامنظم یا قاعدگی هایی که به طور قابل ملاحظه ای طولانی تر یا کوتاهتر از حالت عادی شما باشند، می توانند نشانه های اولیه یائسگی زودرس باشند.

علایم دیگر یائسگی زودرس عبارتند از:

• خونریزی شدید؛
• لکه بینی؛
• دوره های پریودی که بیش از یک هفته طول می کشد؛
• مدت زمان طولانی تر در بین پریود ها.

در این مواقع برای بررسی سایر مواردی که ممکن است باعث ایجاد این علایم شود، به پزشک مراجعه کنید.

سایر علایم رایج یائسگی عبارتند از:

• نوسانات خلقی؛
• تغییر در احساسات یا میل جنسی؛
• خشکی واژن؛
• اختلال خواب؛
• گرگرفتگی؛
• عرق شبانه؛
• از دست دادن کنترل مثانه.

تشخیص یائسگی زودرس

زمان منتهی به یائسگی را دوران قبل از یائسگی می نامند. در این مدت فرد قاعدگی های نامنظم و تعدادی از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می کند.

اگر دوازده ماه قاعدگی نداشته باشید و برای توضیح آن  بیماری دیگری در شما تشخیص داده نشود، شما یائسه شده اید.

برای تشخیص یائسگی معمولا آزمایش لازم نیست. بیشتر خانم ها می توانند یائسگی را براساس علایم خود تشخیص دهند.

اما اگر فکر می کنی زودتر از موعد دچار علائم مرتبط با یائسگی شده اید، بهتر است برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید.

پزشک به کمک آزمایش های هورمونی می تواند تعیین کند که علایم شما مربوط به دوران قبل از یائسگی است یا به بیماری دیگری مبتلا هستید.

مرسوم ترین هورمون هایی که بررسی می شوند عبارتند از:

• هورمون ضد مولری (AMH):  با اندازه گیری این هورمون می توان تعیین کرد که آیا خانم نزدیک به  سن یائسگی است و یا یائسه شده است.
• استروژن: پزشک ممکن است سطح استروژن شما را که استرادیول نیز نامیده می شود، بررسی کند. در زمان یائسگی سطح استروژن کاهش می یابد.
• هورمون محرک فولیکول (FSH): اگر سطح FSH شما به طور مداوم بالای mIU/mL 30 باشد و به مدت یک سال سیکل ماهیانه نداشته باشید، احتمالا به یائسگی رسیده اید. با این حال آزمایش FSH به تنهایی نمی تواند یائسگی را تأیید کند.
• هورمون محرک تیروئید (TSH): پزشک همچنین ممکن است سطح TSH شما را بررسی کند. در کم کاری تیرویید، سطح TSH خیلی افزایش می یابد و علایم کم کاری تیرویید تاحدودی مانند علایم یائسگی است.

در شماره بعد راجع به راه کارهای درمان یائسگی زودرس و خطرات و مزایای آنها صحبت می کنیم.

درمان یائسگی زودرس

معمولا یائسگی زودرس به درمان نیاز ندارد. با این حال راهکارهای درمانی برای مدیریت علایم یائسگی یا شرایط مربوط به آن وجود دارد.

این روش ها می توانند به فرد کمک کنند تا راحت تر با تغییرات در بدن و یا سبک زندگی خود کنار بیاید.

از طرف دیگر در صورت بروز یائسگی پیش رس (یائسگی قبل از 40 سالگی) اغلب فرد تحت درمان قرار می گیرد.

روش های درمانی مورد استفاده در یائسگی پیش رس، هورمون های مورد نیاز بدن را تا رسیدن به سن طبیعی یائسگی فراهم می کنند.

متداول ترین روش درمانی، درمان جایگزینی هورمونال (HRT) یا درمان هورمونی است.

هورمون درمانی می تواند بسیاری از علایم شایع یائسگی را  بر طرف کند.

در عین حال این روش فراهم آوری و جایگزینی هورمون ها به صورت دارو مشکلاتی را هم به همراه دارد.

تعدادی از مطالعات نشان داده اند HRT  یا درمان جایگزین هورمونی می تواند احتمال بیماری های قلبی، سکته مغزی و سرطان پستان را افزایش دهد.

قبل از شروع HRT در مورد خطرات و مزایای دریافت این نوع درمان با پزشک خود صحبت کنید.

عوارض این داروهای هورمونی وابسته به دوز است و دوزهای کمتر هورمون خطرات کمتری به همراه دارد.

آیا بعد از یائسگی زودرس، امکان برگشت به شرایط پیش از یائسگی و بازگشت سیکل های قاعدگی وجود دارد؟

خیر، معمولا در صورت یائسگی امکان برگشت به شرایط قبلی وجود ندارد. اما به کمک روش های درمانی می توان یائسگی را به تعویق انداخت و علائم آزاردهنده یائسگی را کنترل کرد.

محققان در حال بررسی روش های جدید برای فراهم کردن امکان فرزندآوری در زنان یائسه هستند.

در سال 2016 عده ای از دانشمندان در یونان اعلام کردند که به یک روش درمانی جدید دست یافتند که به کمک آن امکان بازگشت سیکل قاعدگی و بازیابی تخمک ها را در گروه کوچکی از زنان که دوران قبل از یائسگی را سپری می کردند، فراهم کرده اند.

این روش درمانی منجر به انتشار عناوین خبری مانند “معکوس کردن” یائسگی شد، اما در مورد چگونگی عملکرد آن اطلاعات کمی در دست است.

این دانشمندان گزارش کرده بودند که با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) در تخمدان های بیش از 30 زن 46 تا 49 ساله، آن ها را معالجه کرده اند.

از PRP در بعضی موارد برای بهبود ترمیم بافت استفاده می شود؛ اما اثبات نشده است که این روش درمانی برای سایر هدف ها نیز موثر باشد.

این دانشمندان ادعا کردند که این روش درمانی تقریبا برای دو سوم زنان تحت درمان کارساز بوده است.

با این حال این تحقیق به دلیل کم بودن تعداد افراد شرکت کننده و نبود گروه کنترل مورد انتقاد قرار گرفته است.

اگرچه تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و امکان دست یابی به چنین روش هایی در آینده وجود دارد، اما در حال حاضر امکان آن فراهم نیست.

آیا یائسگی زودرس می تواند منجر به بروز سایر بیماری ها شود؟

وقتی یائسگی 10 سال زودتر از حالت طبیعی شروع شود، ناباروری اغلب مهم ترین پیامد آن است.

با این حال نگرانی های دیگری نیز در مورد سلامتی وجود دارد.

وجود سطح ثابتی از استروژن، عملکردهای زیادی در بدن زنان دارد. استروژن میزان کلسترول “خوب” (HDL) را افزایش می دهد و میزان کلسترول “بد”  (LDL) را کاهش می دهد.

هم چنین خاصیت ارتجاعی رگ های خونی را افزایش داده و از پوکی  استخوان ها جلوگیری می کند.

قطع زودتر از موعد تولید استروژن در بدن زنان مى تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:

• بیماری های قلبی؛
• پوکی استخوان؛
• افسردگی؛
• زوال عقل؛
• مرگ زودرس.

به دلیل وجود این خطر ها و افزایش ریسک بیماری های فوق در یائسگی پیش رس، برای بسیاری از زنانی که زودتر یائسه می شوند درمان جایگزینی هورمونی تجویز می شود.

آیا یائسگی زودرس می تواند جلوی ابتلا به بعضی بیماری ها را بگیرد؟

در واقع شروع زودرس یائسگی می تواند از شما در برابر بعضی بیماری ها محافظت کند.

این موارد شامل سرطان های حساس به استروژن، مانند سرطان پستان است.

زنانی که دیر یائسه می شوند (بعد از 55 سالگی)، بیشتر از کسانی که زودتر وارد مرحله یائسگی می شوند در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستند؛ زیرا بافت پستان آنها مدت طولانی تری در معرض استروژن قرار می گیرد.

تسهیل دوران گذار به یائسگی

ممکن است روزی بتوان با کمک یک آزمایش ژنتیکی احتمال یائسگی زودرس را تعیین کرد.

اگرچه در حال حاضر  فقط زمان مشخص می کند که گذار به یائسگی چه زمانی شروع می شود.

برای معاینه های منظم به پزشک مراجعه کنید و در مورد بهداشت باروری خود دقیق باشید.

شناسایی زودهنگام علائم یائسگی زودرس می تواند به درمان و کنترل بهتر علایم آن کمک کند.

هم چنین در صورتی که اضطراب و نگرانی در مورد یائسگی و دوران پس از آن دارید، مراجعه به یک روان درمانگر می تواند به شما کمک کند.

باروری و گزینه های موجود

اگر یائسه شده اید و همچنان به فرزندآوری تمایل دارید، هنوز چند گزینه پیش روی شما وجود دارد.

این گزینه ها شامل:

• فرزندخواندگی؛
• دریافت تخمک اهدایی؛
• رحم جایگزین، در این روش جنین 9  ماه بارداری را درون رحم شخص ثالث (زن حامل) خواهد گذراند؛

با  پزشک متخصص درمان ناباروری در مورد روش های پیش رو برای فرزندآوری مشورت کنید.

خطرات و موفقیت های آن می تواند تحت تأثیر بسیاری از عوامل، از جمله سن و سلامت کلی شما باشد.