تغییرات خلق و خوی پس از زایمان را baby blues می نامند که بسیار شایع است؛ به طوری که برخی از زنانی که به تازگی بچه دار شده اند، احساس ناراحتی، نگرانی، و خستگی کوتاه مدت را تجربه می کنند.
اصولا 80 درصد از زنان به مدت یک یا دو هفته بعد از تولد کودک، چنین احساساتی دارند. این احساسات اغلب کاملا طبیعی هستند و بعد از مدتی از بین می روند.
افسردگی پس از زایمان (postpartum depression) با baby blues فرق می کند.
در حالی که بسیاری از علایم baby blues با افسردگی پس از زایمان یکسان است، اما افسردگی پس از زایمان بسیار شدیدتر است و فرد برای مدت طولانی تری دچار آن می باشد.
حدود 15 درصد زنان، چه مادرانی که بچه اول خود را به دنیا آورده اند و چه مادرانی که چندمین بچه خود را به دنیا می آورند، دچار این افسردگی می شوند.
این نوع از افسردگی باعث تغییر خلق، خستگی، و احساس نا امیدی در آن ها می شود. شدت این احوال، مراقبت از بچه را برای آن ها دشوار می کند.
از افسردگی پس از زایمان نباید به سادگی گذشت. چرا که اختلالی بسیار جدی است؛ اما با درمان می توان بر آن غلبه کرد.
علائم افسردگی پس از زایمان
اگرچه احساس خستگی و تغییر خلق بعد از به دنیا آمدن کودک طبیعی است، اما افسردگی پس از زایمان بسیار فراتر از این حالات می باشد.
علایم آن معمولا بسیار شدید است و می تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد فرد شود. علایم این بیماری در هر فرد و حتی روز به روز متفاوت است.
چه دلایلی باعث بروز افسردگی پس از زایمان می شود؟
دلیل دقیق آن هنوز به طور قطعی مشخص نیست.
اما چند عامل می تواند باعث بروز این نوع افسردگی شود. ترکیب تغییرات فیزیکی و احساسات استرس زا می تواند منجر به بروز افسردگی پس از زایمان شوند.
عوامل فیزیکی
یکی از بزرگترین تغییرات فیزیکی در این دوران تغییرات هورمونی است.
زمانی که شما باردار هستید، سطح هورمون های پروژسترون و استروژن بالاتر از حد طبیعی است.
بعد از گذشت چند ساعت از زایمان، سطح هورمون ها بلافاصله کاهش پیدا کرده و به سطح طبیعی بر می گردد.
این تغییر ناگهانی در سطح هورمون ها ممکن است منجر به بروز افسردگی در فرد شود.
برخی عوامل فیزیکی دیگر که در بروز افسردگی پس از زایمان تاثیرگذارند عبارتند از :
- پایین بودن سطح هورمون تیروئید؛
- کمبود خواب؛
- رژیم نامناسب؛
- شرایط پزشکی فرد؛
- مصرف نوشیدنی های الکلی و مواد مخدر.
عوامل احساسی
اگر در گذشته دچار تغییرات خلقی می شدید و یا سابقه خانوادگی این اختلال را در خانواده دارید، احتمال بیشتری وجود دارد که دچار افسردگی پس از زایمان شوید.
احساسات استرس زا می تواند شامل موارد زیر باشد:
- طلاق در ماه های اخیر و یا از دست دادن کسی که دوستش داشتید؛
- اگر خودتان یا فرزندتان بیماری جدی داشته باشید؛
- انزوای اجتماعی؛
- فشار مالی.
چطور با افسردگی پس از زایمان مقابله کنیم؟
بعد از مشاوره با پزشک، چند راه برای مقابله با افسردگی پس از زایمان وجود دارد:
- معاشرت کنید (برقراری ارتباط): ممکن است وسوسه شوید تا افکار و احساساتتان را برای خود نگه دارید، به خصوص اگر کلاً محتاط هستید. اما اگر با کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید، ممکن است کمک کننده باشد و متوجه می شوید که تنها نیستید و سایرین تمایل دارند تا به حرف های شما گوش کنند.
- با انزوا مقابله کنید: تنها ماندن با احساسات بد، ممکن است منجر به افسردگی شود. سعی کنید رابطه خود را با دوستان صمیمی حفظ کنید. اگر در محیط های گروهی احساس راحتی می کنید، می توانید در گروه های حمایت از افراد افسرده یا گروه مادران جدید عضو شوید. اگر قبلاً عضو گروهی بوده اید و از فعالیت های آن گروه لذت می بردید، مجدد عضو شوید تا ببینید که احساس بهتری پیدا می کنید. عضویت در یک گروه به شما کمک می کند تا روی موضوعات دیگری تمرکز کنید و استرس کمتری داشته باشید.
- کارهای مربوط به خانه را کمتر کنید: اگر به کارهای خانه نمی رسید رهایشان کنید؛ انرژی خود را صرف رسیدگی به نیازهای اولیه خود و کودک کنید. اگر می توانید از سایر اعضای خانواده و دوستان کمک بگیرید.
- استراحت کنید: هم بدن و هم روان شما نیاز به خواب خوب و کافی شبانه دارد. اگر کودک شما برای مدت طولانی نمی خوابد، از کسی بخواهید تا به شما کمک کند تا شما هم بتوانید بخوابید. اگر نمی توانید به راحتی بخوابید، دوش آب گرم، خواندن کتاب یا هر چیزی که بتواند باعث آرامش شما شود کمک کننده خواهد بود. مدیتیشن و ماساژ هم می تواند برای کاهش فشار و یک خواب آرام به شما کمک کند.
عوامل خطرزای تاثیرگذار بر افسردگی پس از زایمان
ممکن است هر مادری که به تازگی وضع حمل کرده است، بدون در نظر گرفتن سن، نژاد، یا تعداد فرزندانی که دارد، به افسردگی پس از زایمان دچار شود.
شرایط زیر می تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد:
- سابقه افسردگی یا سایر اختلالات خلقی؛
- سابقه خانوادگی افسردگی؛
- بیماری های جدی؛
- استرس (به علت جدایی، از دست دادن بستگان، بیماری …)؛
- بارداری ناخواسته یا سخت؛
- داشتن دو یا چندقلو؛
- داشتن یک رابطه ناهنجار؛
- انزوا یا فقدان حمایت احساسی؛
- مصرف نوشیدنی های الکلی و مواد مخدر؛
- کمبود خواب و خستگی.
درمان افسردگی پس از زایمان
اگر برخی از عوامل خطر ذکر شده را دارید، بلافاصله با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
افسردگی پس از زایمان می تواند خطر سوء مصرف مواد مخدر یا آسیب زدن به خود یا کودک را افزایش دهد.
اگر علایم این بیماری را در خود می بینید، باید هر چه سریع تر به پزشک خود مراجعه کنید تا زودتر درمان را شروع کنید.
دو روش درمانی برای افسردگی پس از زایمان وجود دارد؛ دارو درمانی و جلسات مشاوره.
هر کدام از این روش ها می تواند به تنهایی کافی باشد، اما اگر هم زمان با هم به کار گرفته شوند، نتیجه موثرتر خواهد بود.
بسیار مهم است که در روال روزانه زندگی خود انتخاب های سالمی داشته باشید.
تنها با چند تلاش کوچک متوجه می شوید کدام روش درمانی برای شما موثرتر است.
احساسات خود را به راحتی با پزشک در میان بگذارید.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی باید حتماً توسط پزشک تجویز شوند و تاثیر مستقیم بر مغز دارند.
این داروها ترکیبات شیمیایی تنظیم کننده خلق را را تغییر می دهند، اما در لحظه تاثیرگذار نیستند.
ممکن است چند هفته طول بکشد تا تاثیر دارو ها را بر خلق و خوی خود ببینید.
برای برخی از افراد، مصرف داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی به وجود می آورد.
این عوارض شامل خستگی، کاهش میل جنسی و گیجی است. اگر این علایم در شما تشدید شد بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
برخی از داروهای ضد افسردگی را می توان حین دوران شیردهی هم مصرف کرد.
اما حتماً با پزشک خود در این مورد صحبت کنید و به او بگویید که بچه با شیر خودتان تغذیه می شود.
جلسات مشاوره
روان پزشک، روانشناس یا مشاور می تواند به شما کمک کند.
جلسات مشاوره به شما کمک می کند تا افکار مخرب خود را بشناسید و راهکارهایی به شما ارائه می کند تا بتوانید با آن ها مقابله کنید.
خود مراقبتی
این بخش از درمان ممکن است از چیزی که به نظر می رسد سخت تر باشد.
برای این که بتوانید از خود مراقبت کنید، باید دست از قضاوت خود بردارید.
نباید بیشتر از توان خود مسئولیت بپذیرید.
ممکن است سایرین به طور غریزی ندانند که شما چه نیاز هایی دارید؛ بنابراین مهم است تا در مورد نیاز های خود با آن ها صحبت کنید. برای “خودتان” در روز چند دقیقه وقت اختصاص دهید، اما خود را از بقیه جدا نکنید تا منزوی نشوید.
اکثر زنان ظرف مدت شش ماه احساس بهتری پیدا می کنند؛ البته گاهی زمان بیشتری طول می کشد.
چطور از افسردگی پس از زایمان جلوگیری کنیم؟
پیشگیری قطعی از بروز افسردگی پس از زایمان وجود ندارد. اما برخی عوامل شما رابیشتر مستعد ابتلا به افسردگی می کنند.
برای کاهش خطر ابتلا به این نوع از افسردگی می توانید روش های زیر را انجام دهید.
اولا، بسیار فعال باشید. در دوران بارداری، در موارد زیر به پزشک خود اطلاع دهید:
- قبلاً سابقه افسردگی پس از زایمان را داشته اید؛
- قبلاً دچار هر نوع افسردگی یا اختلال خلقی شده اید؛
- در حال حاضر نشانه هایی از افسردگی دارید.
پزشک، روش درمانی مناسب را برای شما تجویز می کند و از قبل توصیه های لازم را به شما می دهد.
حتی می توانید با استفاده از نکات زیر خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را کاهش دهید.
- قبل از به دنیا آمدن نوزاد، روش حمایتی خود از سمت خانواده را مشخص کنید؛
- شماره های تماس ضروری، مثل شماره پزشک، شماره یکی از اعضای خانواده یا دوستانی که به آنها اعتماد دارید را یادداشت کنید؛
- قبل از به دنیا آمدن نوزاد به دنبال پرستار کودک باشید تا بتوانید استراحت کنید. اگر علایم ظاهر شد، دقیقاً می دانید که باید چه کار کنید؛
- رژیم غذایی سالم داشته باشید و سعی کنید روزانه چند حرکت ورزشی انجام دهید؛
- از فعالیت هایی که از انجامشان لذت می برید خودداری نکنید. سعی کنید به اندازه کافی بخوابید؛
- با افرادی که دوستشان دارید معاشرت خود را قطع نکنید.
اضافه شدن یک عضو جدید، پویایی خانواده و هم چنین الگوی خواب آن ها را تغییر می دهد.
لازم نیست عالی عمل کنید. پس به خودتان سخت نگیرید.
در صورت مشاهده هر گونه نشانه ای حتماً به پزشک اطلاع دهید. درمان زود هنگام باعث بهبودی سریع تر می شود.
