شکستگی استخوان از جمله شایع ترین آسیب های بدن است که معمولا به دنبال ضربه وارده به استخوان ناشی ازسقوط،حوادث ، تصادفات و جراحت های ورزشی ایجاد می شود.
با این که نام شکستگی طیف وسیعی از حالات را در بر می گیرد، با این حال مشخصه مشترک تمامی آنها در این نکته است که نیرویی که به استخوان وارد شده بیش از تحمل توده استخوانی بوده و تداوم توده استخوانی در طول آن به هم خورده و شکل استخوان تغییر کرده است.
انواع شکستگی ها به لحاظ نوع نیروی وارده و شکل آنها
- شکستگی بسته: زمانی که شکستگی در داخل پوست اتفاق افتاده و پوست پاره نشود، این نوع شکستگی را شکستگی بسته می گویند که می تواند انواع مختلفی داشته باشد.
- شکستگی باز: در این نوع شکستگی با پارگی پوست می تواند استخوان شکسته از پوست بیرون زده و احتمال عفونت وجود دارد.
- شکستگی بدون جابجایی: در این نوع شکستگی خط شکستگی بدون جابجایی در عکس رادیوگرافی دیده می شود که نیازی به جا انداختن ندارد.
- شکستگی ترک خوردگی یا مویی: همان طور که از نام آن پیداست، تشخیص آن سخت بوده و بدون جابجایی می باشد.
- شکستگی با جابجایی و یا ترکیبی: گاهی شکستگی بسیار واضح است. در این حالت ضربه موجب می شود استخوان به دو و یا حتی چند تکه کاملا جدا از هم تبدیل شود.
- شکستگی آولژن (Avulsion fracture): در این نوع از شکستگی در اثر نیروی زیادی که به لیگامان یا رباط وارد می شود، قطعه ای از استخوان را همراه کشش از جای خود می کند. به عبارت دیگر قطعه استخوان دچار شکستگی میشود و جدا میشود. اکثر این شکستگی ها به علت جابجایی نیاز به جراحی پیدا خواهند کرد.
- شکستگی داخل مفصلی: همان طور که از نامش پیداست، این نوع شکستگی در مواردی که خط شکستگی داخل مفصل امتداد پیدا می کند به وجود می آید و در این نوع شکستگی احتمال ایجاد آرتروز در مفصل وجود دارد.
- شکستگی پاتولوژیک: در این نوع شکستگی نیروی وارده به علت ضعف ساختار استخوانی می تواند منجر به شکستگی شود که در بافت نرمال باعث شکستگی نمیشود؛ مانند مواردی که پوکی استخوان وجود دارد. اختلالی که در آن استخوانها با افزایش سن نازک میشوند و استحکام خود را از دست میدهندو با آسیب جزیی یا حتی بدون آسیب شکستگی رخ می دهد. این شکستگی معمولا در لگن، مچ دست و ستون فقرات رخ می دهد. مورد دیگر شکستگی پاتولوژیک در استخوان هایی است که به علت تومور یا متاستاز های سرطانی ضعیف شده و بافت اصلی و محکم خود را از دست داده و با کوچکترین ضربه حتی گاهی بدون ضربه دچار شکستگی های وسیع می شوند.
- شکستگی استرسی(Stress fractur): این شکستگی یکی از شایع ترین شکستگی ها است وغالبا تشخیص آن مشکل است؛ به همین خاطر بیشتر به آن می پردازیم. این نوع شکستگی که بیشتر در ورزشکاران دیده می شود، در نتیجه نیروهای کم و با تکرار زیاد به وجود می آید؛ مانند دوندگان و یا ورزشکارانی که فرصت استراحت یا ترمیم را به بافت استخوانی نمیدهند. برخی ورزش ها که نیاز به دویدن و پریدن دارند، احتمال شکستگی استرسی پاها را بالا می برند. شکستگی های استرسی در افرادی که به تازگی ورزش جدیدی را شروع کرده اند یا شدت تمرین خود را به طور ناگهانی افزایش داده اند بیشتر است.
وقتی ماهیچهها آماده نیستند، به راحتی خسته شده و نمیتوانند از استخوانها محافظت کنند و فشار مستقیما روی استخوان ها وارد می شود، که می تواند منجر به شکستگی شود.
یکی ازدلایل توصیه به گرم کردن بدن قبل از ورزش همین است.
در مراحل اولیه احتمالا در رادیولوژی علایم شکستگی مشاهده نمی شود، ولی پس از آن با درد و ناتوانی حرکتی همراه بوده و در صورت ادامه می تواند ناحیه آسیب دیده در رادیولوژی مشخص گردد.
بیش از نیمی از موارد این نوع شکستگی در بزرگسالان و نوجوانان در استخوانهای ساق پا دیده می شود.
سایر ورزشهایی که به حرکات تکراری نیاز دارند، مانند پارو زدن میتوانند منجر به شکستگیهای استرسی استخوان بازو شوند، اما این موارد بسیار نادرتر هستند.
به نظر می رسد شکستگی های استرسی در زنان شایع تراست.
سایر عوامل خطر ساز برای شکستگی استرسی عبارتند از:
- سیگار کشیدن که باعث ایجاد یا تشدید مشکلاتی می شود، از جمله :
- کم شدن تولید سلول های استخوان ساز
- تسریع فرایند فرسایش مفصلی وآرتروز
- ضعیف شدن رباط ها و مفاصل
- تسریع روند پوکی استخوان در خانمهای یائسه
- کند شدن فرایند ترمیم جراحات
- کند شدن فرایند ترمیم شکستگی ها
- دویدن بیش از 40 کیلومتر در هفته
- پوکی استخوان
- اختلال اشتها وبیماری های تغذیه ای
- سطح پایین ویتامین D
- مصرف الکل
- ناهنجاری های آناتومیکی فشار را به طور نابرابر در پاها توزیع می کند.که خطر شکستگی استرسی را افزایش می دهد.
- تجهیزات بی کیفیت مانند کفش های دوی نامناسب.
تشخیص شکستگی های استرسی
برای تشخیص شکستگی استرسی پزشک شما را معاینه فیزیکی می کند.
اگرچه عکس برداری با اشعه ایکس می تواند مفید باشد، اما اغلب نمی تواند شکستگی های استرسی را تشخیص دهد.
پزشک ممکن است از سی تی اسکن، ام آر ای، اسکن هسته ای استخوان یا سایر روش های تصویربرداری برای تشخیص استفاده کند.
کمک های اولیه و درمان شکستگی های استرسی
مهم است که به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا بدون درمان ممکن است استخوان به طور کامل بشکند.
در عین حال دستورالعمل های RICE را دنبال کنید:
- REST(استراحت): از فعالیت های همراه با تحمل وزن خودداری کنید. در صورت لزوم از یک کفش با کفی سفت و محکم که از پا محافظت کند، استفاده کنید.
- ICE (کمپرس یخ): برای کاهش تورم ناحیه آسیب دیده را به مدت 24 تا48 ساعت با یخ سرد کنید. ولی یخ را مستقیم روی پوست نگذارید.
- COMPRESSION (کمپرس یا فشرده سازی): یک باند نرم در اطراف موضع بپیچید تا به کمک فشار کنترل شده تورم کاهش یابد.
- ELEVATION (بالا بردن): از بالش استفاده کنید تا پای خود را بالاتر از قلب قرار دهید.
به مدت 6 تا 8 هفته و تا زمانی که درد دارید از انجام مجدد فعالیتی که باعث ایجاد آسیب شده خودداری کنید.
هم چنین از وارد کردن وزن بیش از حد به ناحیه آسیب دیده خودداری کنید. اگر دوباره خیلی زود ورزش را شروع کنید، ممکن است روند بهبودی را به تعویق بیندازید یا حتی آسیبی ماندگار ایجاد کنید.
· شکستگی گرهی (Torus or buckle fracture)
در این نوع شکستگی عملا بافت استخوانی تغییر شکل داده ولی خط شکستگی وجود ندارد؛ مانند تغییر شکل استخوانی در کودکان که دردناک بوده ولی خط شکستگی ندارد.
· شکستگی چوب تر(Greenstick fracture)
در این نوع شکستگی که بیشتر در سنین کودکی و دوران رشد دیده می شود، شکستگی کامل نبوده و دو ناحیه می تواند از هم جدا نشده باشد.
· شکستگی عرضی
این نوع شکستگی در خط عرضی استخوان اتفاق می افتد که بدون جابجایی می باشد.
· شکستگی مارپیچی یا اسپیرال
مکانیسم این نوع شکستگی پیچش در تنه استخوان می باشد که باعث شکستگی مارپیچی یا اسپیرال می شود، مانند اسکی بازی که در برف فرو می رود و در بافت استخوان درشت نی شکستگی مارپیچی به وجود می آید.
· شکستگی مایل
در این نوع شکستگی خط شکستگی مایل بوده و دو قطعه از هم جدا می شود.
· شکستگی فشاری یا کامپرسیو
در این نوع شکستگی در اثر نیروی عمودی وارده استخوان در هم فرو می رود. این نوع شکستگی در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند و در تنه مهره ها، دیده می شود.
شکستگی استخوان ممکن است چه علایمی داشته باشد؟
- درد: بدن شما سعی می کند به شما بگوید اتفاق بدی رخ داده است. درد گاهی آن قدر شدید است که باعث شوک در فرد می شود. ممکن است احساس سرما و سرگیجه داشته باشید. حتی ممکن است بیهوش شوید.
درناحیه شکسته ممکن است موارد زیر را ببینیم:
- کبودی؛
- سفتی و سختی؛
- تورم؛
- گرما و التهاب؛
- ضعف؛
- محدودیت حرکت.
هم چنین ممکن است در استفاده از آن عضو بدن مشکل داشته باشید یا ببینید که استخوان درست و سر جای خود به نظر نمی رسد. یا این که در یک زاویه عجیب خم شده است.
- تغییر راستای استخوانی که میتواند نمودی از شکستگی شدید باشد .
- احساس یا شنیدن صدا در ناحیه آسیب دیده هنگام بروز آسیب یا ضربه.
- مشاهده استخوان خارج از پوست، در شکستگی های باز.
تشخیص شکستگی استخوان
مراحل اولیه تشخیص شامل معاینه بالینی، عکس ساده یا رادیوگرافی و در مراحل بعدی سی تی اسکن و ام آر آی است.
پزشکان معمولا با معاینه آسیب و گرفتن عکس با اشعه ایکس می توانند اکثر شکستگی ها را تشخیص دهند. گاهی اوقات عکس برداری با اشعه ایکس شکستگی را نشان نمی دهد.
این امر به ویژه در مورد برخی از شکستگیهای مچ دست، شکستگیهای لگن (مخصوصا در افراد مسن) و شکستگی های استرسی رایج است. در این شرایط پزشک ممکن است:
آزمایشهای دیگری مانند ام آر آی، اسکن هسته ای استخوان یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) را انجام دهد.
در برخی موارد مانند شکستگی احتمالی مچ دست با دیدن اشعه ایکس اولیه، پزشک ممکن است از آتل برای بی حرکت کردن ناحیه استفاده کند و 10 تا 14 روز بعد، در زمان بهبودی عکسبرداری دوم را تجویز کند که میتواند شکستگی را قابل مشاهده کند.
گاهی اوقات حتی پس از تشخیص شکستگی، ممکن است نیاز به آزمایش های دیگری مانند سی تی اسکن، ام آر آی، یا آنژیوگرافی (اشعه ایکس ویژه رگ های خونی) داشته باشید تا مشخص شود که آیا سایر بافت های اطراف استخوان آسیب دیده اند یا خیر.
اگر پزشک شما به شکستگی جمجمه مشکوک باشد، احتمالا از عکس برداری با اشعه ایکس صرف نظر می کند و مستقیما دستور انجام سی تی اسکن می دهد، تا شکستگی و هر گونه آسیب مهم مرتبط یا آسیب ثانویه در داخل جمجمه، مانند خونریزی در اطراف مغز را تشخیص دهد.
درمان
درمان هر شکستگی در سه مرحله اساسی خلاصه می شود:
- استخوان را در جای صحیح ثابت نگهدارید.
- تا زمان بهبودی از حرکت آن جلوگیری کنید.
- درد را مدیریت کنید.
برای درمان اولیه پزشک ممکن است مجبور شود استخوان را در جای خود قرار دهد.
سپس احتمالا یک آتل یا گچ برای حمایت از استخوان و جلوگیری از حرکت آن درناحیه آسیب دیده قرار می دهد.
هم چنین ممکن است پزشک برای کنترل درد داروی مسکن تجویز کند.
درمان شکستگی با:
- نوع شکستگی،
- سن فرد،
- شرایط عمومی و بدنی،
- سابقه پزشکی و بیماری های همراه
مرتبط می باشد.
هم چنین داشتن تحمل مناسب بدنی و شرایط عملکرد فیزیکی در بیمار نقش تعیین کننده ای خواهد داشت.
هدف از داروها در این دوره افزایش تحمل بیمار و کنترل درد می باشد.
توجه به این نکته ضروری است که بعضی از داروهای ضد درد و التهاب می توانند فرایند ترمیم را به تعویق بیندازند، به همین جهت لازم است تا حد امکان از داروهایی که این حالت را ایجاد می کنند پرهیز کرد.
درمان در مواردی که نیاز به جراحی وجود نداشته باشد، شامل تراکشن یا کشش و آتل یا گچ گیری از چهار هفته تا هشت هفته و یا بیشتر است.
در موارد شدید تر نیاز به جراحی وجود خواهد داشت.
درمان شکستگی لگن به محل شکستگی لگن، شدت شکستگی و سلامت کلی بدن فرد بستگی دارد.
تکنیک های مختلفی برای ترمیم شکستگی لگن وجود دارد که ترکیبی از جراحی، توانبخشی و دارو است.
پزشک با توجه به شرایط بیمار درمورد آن تصمیم می گیرد.
گزینه های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم جراحی با پیچ یا صفحه؛
- تعویض جزئی یا کامل لگن؛
- حرکاتی برای تقویت عضلات و جلوگیری از تحلیل و ضعف ماهیچه ها.
عمل جراحی
نوع جراحی که انجام می دهید به طور کلی به محل و شدت شکستگی، این که آیا استخوان های شکسته جابه جا شده اند، سن و شرایط سلامت زمینه ای بستگی دارد. گزینه ها عبارتند از:
ثابت نگهداشتن استخوان با استفاده ازپیچهای فلزی که به استخوان وارد میشوند تا در حین بهبود قطعات شکسته را در کنار هم نگه دارند.
تعویض کامل لگن، فمور و حفره استخوان لگن که با قطعات مصنوعی (پروتز) جایگزین می شود.
مطالعات اخیر نشان می دهد که جایگزینی کامل مفصل ران مقرون به صرفه تر است و با نتایج بلندمدت بهتری در بزرگسالان سالم که به طور مستقل زندگی می کنند، همراه است.
تعویض بخشی از لگن اگر انتهای استخوان شکسته جابجا شده یا آسیب دیده باشد، جراح ممکن است سر و گردن استخوان ران را بردارد و یک جایگزین فلزی نصب کند.
تعویض جزئی لگن ممکن است برای بزرگسالانی توصیه شود که سایر بیماریها یا اختلالات شناختی دارند یا دیگر مستقل زندگی نمیکنند.
اگر خون رسانی به قسمت توپی مفصل ران در طی شکستگی آسیب دیده باشد، پزشک شما ممکن است تعویض جزئی یا کامل لگن را توصیه کند.
این نوع آسیب، که اغلب در افراد مسن مبتلا به شکستگی گردن استخوان ران رخ می دهد، به این معنی است که استخوان احتمالا به درستی بهبود نمی یابد.
توانبخشی
فیزیوتراپ یا پرستار شما احتمالاً در روز اول پس از جراحی شما را از رختخواب بلند می کند و حرکت می دهد.
فیزیوتراپی در ابتدا بر روی دامنه حرکتی و تمرین های تقویتی تمرکز می کند.
بسته به نوع جراحی که انجام داده اید و اینکه آیا در خانه کمک دارید، ممکن است نیاز داشته باشید که از بیمارستان به یک مرکزنگهداری بروید یا از خدمات پرستار در منزل استفاده کنید؛ که به شما کمک می کند برای امور روزمره مثل دستشویی رفتن، حمام کردن و آشپزی مستقل عمل کنید.
پیشگیری
- تغذیه صحیح؛
- قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب؛
- فعالیت ورزشی منظم؛
- تعادل هورمونی (در هورمون هایی که می توانند به استحکام استخوان ها کمک کنند)،
- مصرف مکمل های کلسیم، ویتامین D ومنیزیوم زیر نظر پزشک.
شکستگی استخوان در خانم های یائسه
هورمون استروژن در خانم های یائسه به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می یابد؛ این هورمون نقش موثری در تنظیم میزان کلسیم در بافت استخوانی ایفا می کند.
این بیماران میتوانند با تعادل هورمونی، فعالیت ورزشی منظم، استفاده از نور آفتاب و هم چنین استفاده از رژیم های غذایی مناسب به طور موثر از پوکی استخوان و شکستگی ها پیشگیری کنند.
هم چنین توصیه می شود که استفاده از الکل و یا سیگار کشیدن را به حداقل برسانند. در مواردی که نیاز به داروها و یا مکمل های تغذیه ای می باشد، می توانید از متخصص زنان یا ارتوپد مشورت بگیرید.
نکات و اقدامات احتیاطی که رعایت آنها می تواند احتمال بروز شکستگی هارا کمتر کند:
- هنگام سوار شدن بر وسیله نقلیه موتوری همیشه از کمربند ایمنی استفاده کنید.
- همیشه از تجهیزات ایمنی مناسب (کلاه و سایر پدهای محافظ) برای فعالیت های تفریحی مانند دوچرخه سواری، اسنوبورد یا ورزش های تماسی استفاده کنید.
- اگر پوکی استخوان دارید، برای بهبود قدرت و تعادل خود به طور منظم ورزش کنید. همین امر ممکن است به کاهش زمین خوردن کمک کند.
- برای مصرف داروها و مکمل های استخوان ساز مانند کلسیم و ویتامین D را با پزشک مشورت کنید.
- وقتی روی نردبان هستید، از استفاده از آخرین پله خودداری کنید و مطمئن شوید که شخص دیگری نردبان را گرفته و مراقب شماست.
