آسپیرین یک نام تجاری متعلق به شرکت داروسازی آلمانی، بایر، است. نام کلی آسپیرین، استیل سالیسیلیک اسید است. آسپیرین یکی از داروهای رایج در درمان تب و درد خفیف تا متوسط است. این دارو در فهرست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی قرار دارد. سالیسیلات به شکل پوست درخت بید بیش از 2000 سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از مردم هنوز از پوست این درخت به عنوان داروی طبیعی برای تب، سردرد و دردهای خفیف استفاده می‌کنند. اما آسپیرین به شکل فعلی حدود 100 سال است که وجود دارد.
این دارو هنوز هم یکی از پرکاربردترین داروها در جهان است و تخمین زده می‌شود که سالانه حدود 35000 تن آسپیرین مصرف می شود. آسپیرین از دسته داروهای ضدالتهاب وغیراستروئید(NSAID) است.
NSAID ها دارای اثرات زیر هستند:
- ضد درد
- ضد تب
- ضدالتهاب
مصارف رایج شامل سردرد، سرماخوردگی و گرفتگی عضلات و مشکلات طولانی مدت، مانند ورم مفاصل است.
برای درد خفیف تا متوسط آسپیرین به تنهایی استفاده می‌شود.
برای درد متوسط تا شدید اغلب به همراه NSAID های دیگر یا مسکن‌های مخدر استفاده می‌شود.
آسپیرین معمولا برای افراد زیر 16 سال مناسب نیست، زیرا می‌تواند خطر ابتلا به سندرم «ری» را که پس از ویروس هایی مانند سرماخوردگی، انفلوآنزا یا آبله‌مرغان در کودکان ظاهر می شود، افزایش دهد.
این سندروم می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز یا مرگ گردد.
موارد استفاده ازآسپیرین در دوز کم (81 میلی‌گرم در روز)
- جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون، کاهش خطر حمله ایسکمیک گذرا(TIA) ، آنژین ناپایدار، انفارکتوس میوکاردو و فیبریلاسیون دهلیزی؛
- به دنبال عمل بای‌پس عروق کرونر؛
- پیشگیری از سکته مغزی؛
آسپیرین بروز کلی سرطان و مرگ‌و میر را درنواحی کولورکتال، مری و معده کاهش می دهد و اثرات کمتری در جلوگیری ازسرطان پروستات، سینه و ریه دارد.
هم چنین در صورت وجود فاکتورهای خطر و اعتقاد پزشک به محتمل بودن حمله قلبی و سکته مغزی، ممکن است برای افراد زیر آسپیرین با دوز کم تجویز شود:
- کلسترول بالای خون؛
- فشارخون بالا؛
- دیابتی بودن؛
- افراد سیگاری؛
- افرادی که دچار آسیب شبکیه یا رتینوپاتی هستند.
موارد استفاده ازآسپیرین در دوز بالا (325 میلی گرم)
- آرتریت روماتیسمی؛
- مشکلات التهابی مفاصل؛
- پریکاردیت؛
- تب روماتیسمی.
به گفته محققان این که آسپیرین دقیقا چگونه از بیماران در برابر سکته محافظت می کند نامشخص است، اما احتمالا ترکیب پیچیده ای از عوامل است.
آسپیرین دارای اثر ضد پلاکتی است که باعث می شود چسبندگی یا لخته پذیری خون کاهش یابد. هم چنین به گردش خون بهتر کمک می کند و به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و آسیب بافتی را کاهش می دهد.
آسپیرین برای افرادی که دچار شرایط زیر هستند توصیه نمی‌شود و نباید از این دارو استفاده کنند:
- زخم گوارشی؛
- هموفیلی یا هر اختلال خونریزی دهنده دیگر؛
- آلرژی شناخته شده به آسپیرین یا هرNSAID دیگری، مانند ایبوپروفن؛
- خطر خونریزی دستگاه گوارش یا سکته مغزی خونریزی دهنده؛
- مصرف مشروبات الکلی؛
- تحت معالجه دندانپزشکی یا جراحی قرار دارند.
افرادی که شرایط زیر را دارند باید نسبت به مصرف آسپیرین احتیاط کنند و فقط در صورت دستور پزشک آن را مصرف کنند:
- آسم؛
- فشارخون کنترل نشده؛
- سابقه زخم معده؛
- مشکلات کبدی؛
- مشکلات کلیوی.
آسپیرین در هنگام سکته مغزی تجویز نمی‌شود، زیرا تمام سکته‌های مغزی در اثر لخته خونی ایجاد نمی‌شوند. در بعضی موارد آسپیرین می‌تواند سکته مغزی را بدتر کند.
اگر فرد که آماده عمل جراحی است، در صورت مصرف منظم آسپیرین، باید موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. ممکن است لازم باشد حداقل 7 روز قبل از عمل، مصرف آسپبرین را متوقف نماید.
خانم های باردار و یا کسانی که به کودک خود شیر می‌دهند ممکن است زیر نظر پزشک خود بتوانند آسپبرین با دوز کم مصرف کنند، اما برای این افراد آسپیرین با دوز بالا توصیه نمی‌شود.
عوارض جانبی آسپیرین
برخی از عوارض جانبی آسپیرین عبارت‌اند از:
- سوزش معده یا روده؛
- سوء هاضمه؛
- حالت تهوع؛
- وخیم‌تر شدن علایم آسم؛
- استفراغ؛
- التهاب معده؛
- خونریزی معده؛
- کبودی و خونمردگی.
یک عارضه جانبی نادر آسپیرین سکته مغزی است.
در صورتی که به طور عمدی یا غیرعمدی میزان بالایی از آسپیرین را مصرف کردید، بهتر است به اورژانس مراجعه نمایید.
علایم مصرف دوز بالا ممکن است شامل ضعف شنوایی موقتی، اختلال در فعالیت یا تشنج باشد.
در پایان تاکید می شود که هرگونه مصرف دارو حتی مسکن حتما باید زیر نظر پزشک باشد.
دکتر حسن ریاحی (متخصص قلب و عروق)
آسپیرین، داروی مشهوری است که برای بیماری‌های مختلف و به دلایل متفاوت مصرف می‌شود.
بخشی از موارد تجویز این دارو، به خاطر خاصیت ضد درد و ضد التهاب آن است.
اما یکی از موارد مهم استفاده آن که مردم بیشتر به این جهت آسپیرین را می‌شناسند، استفاده به‌عنوان رقیق‌کننده خون است.
آسپیرین دارویی است که جلوی عملکرد پلاکت‌ها را می‌گیرد.
پلاکت‌ها دسته‌ی مهمی از سلول‌های خونی هستند که در ایجاد تنگی‌های شریانی و هم چنین ایجاد لخته خون مؤثر هستند و آسپیرین به خاطر عملکرد ضدپلاکتی خود، عملا یک رقیق‌کننده خون به حساب می‌آید که می‌تواند جلوی تنگی‌های شریانی و هم چنین جلوی ایجاد لخته در شریان‌ها را بگیرد.
به همین جهت آسپیرین می‌تواند در پیشگیری از دردهای قلبی، گرفتگی رگ‌های تغذیه‌کننده قلب و هم چنین سکته‌های قلبی و مغزی و عوارض ناشی از آنها مثل نارسایی قلب مؤثر باشد.
مردم نیز آسپیرین را با این عنوان خیلی خوب می‌شناسند و یکی از داروهای بسیار مشهور است که همه با آن آشنا هستند.
استفاده از آسپیرین در این زمینه می‌تواند به دو دسته‌ی کلی تقسیم شود: یکی به عنوان پیشگیری اولیه از حوادث قلبی عروقی و یکی هم به عنوان پیشگیری ثانویه از آنها.
پیشگیری ثانویه به این معنی است که بیمار قبلا دچار عارضه‌ای مثل سکته‌ی قلبی، سکته مغزی، گرفتگی رگ‌ها، آنژیوپلاستی(استنت‌گذاری)، عمل جراحی قلب باز یا گرفتگی شریان‌های اندام تحتانی شده و اکنون در حال مصرف آسپیرین است تا دوباره دچار عارضه نشود.
پیشگیری اولیه یعنی فرد هنوز دچار مشکلی نشده و داروهایی از جمله آسپیرین را مصرف می‌کند تا به عارضه‌ای مبتلا نشود.
این موضو بین مردم جا افتاده است که اگر فردی فاکتور خطری دارد، مثلا سیگار می‌کشد، دیابت دارد یا فشار خون او بالا است یا سنش از حدی می‌گذرد (مثلا از ۴۰ یا ۵۰ سال عبور می‌کند) آسپیرین مصرف‌کند تا بعدا دچار سکته‌های مغزی و قلبی و گرفتگی شریانی نشود.
به این منظور معمولا آسپیرین با دوز کم مصرف می‌شود. یعنی آسپیرین با دوز ۸۰ میلی‌گرم یک بار در روز.
این نوع آسپیرین بین مردم به آسپیرین بچه مشهور است.
قبل از بررسی این که موارد مصرفی که ذکر شد چقدر با واقعیت و حقایق علمی منطبق است، باید بدانیم که آسپیرین داروی بی‌عارضه‌ای نیست و همانند هر داروی دیگری ممکن است عوارضی داشته باشد.
همیشه زمانی یک دارو برای فرد تجویز می‌شود که از نظر تیم درمانی سودش نسبت به عوارض احتمالی آن بیشتر باشد.
آسپیرین هم عوارضی دارد که مهم‌ترین آنها را همه می‌شناسند: خونریزی.
هنگامی که می‌گوییم آسپیرین رقیق‌کننده خون است، یعنی شانس ایجاد لخته را در مصرف‌کننده کمتر می‌کند، اما همزمان احتمال خونریزی در او بیشتر خواهد شد.
این خونریزی در هر جای بدن ممکن است اتفاق بیفتد.
اما در مورد آسپیرین، مهم‌ترین محل خونریزی در دستگاه گوارش و به ویژه معده است.
از آنجا که خونریزی معده عارضه مهم و گاه خطرناکی است، آسپیرین باید در شرایطی مصرف شود که سود آن از ضرر احتمالی‌اش بیشتر باشد.
درباره‌ی پیشگیری ثانویه، تقریبا توافق عمومی بین همه بخش‌های سیستم پزشکی وجود دارد و آسپیرین برای بیمارانی که قبلاً دچار بیماری رگ‌های قلب، مغز یا پاها شده‌اند مفید است (شامل تنگی‌های شریانی، سکته‌های قلبی و مغزی، سابقه‌ی آنژیوپلاستی یا عمل جراحی قلب باز) یعنی سودی که می‌رساند از ضرر احتمالی آن بیشتر است، مگر این که بیمار در طول درمان دچار مشکلی شود.
مثلا خونریزی‌های مهمی برای او اتفاق بیفتد که به خاطر آن پزشک ضرر آسپیرین را بیشتر از سودش بداند.
اما به صورت یک قانون کلی، هر فردی که دچار عارضه تنگی‌های شریانی شده باشد بهتر است تا پایان عمر آسپیرین مصرف کند.
در مواردی هم ممکن است برای این که دستگاه گوارش نسبت به آسپیرین محافظت داشته باشد، برای بیمار داروهایی مثل داروهای گروه پنتوپرازول یا اومپرازول تجویز شود.
اما در مورد پیشگیری اولیه که مردم خیلی به آن تمایل دارند و پزشکان هم تا همین اواخر طرفدار آن بودند، واقعیت این است که در دو سال گذشته نتایج سه پژوهش بزرگ و جدید منتشر شد که در آنها چگونگی سود و ضرر آسپیرین در پیشگیری اولیه بررسی شد و نتایج هر سه تحقیق، به ضرر آسپیرین بود.
یعنی مشخص شد سودی که فرد از آسپیرین می‌برد بیشتر از عارضه احتمالی آن نیست و در بسیاری از موارد حتی عارضه از سود بیشتر است.
این یافته بر خلاف باور قدیمی استفاده از آسپیرین برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی در افرادی بود که هنوز دچار بیماری شریانی نشده‌‌اند.
در این بیماران، سود و ضرر آسپیرین با هم برابر بود و در خیلی از موارد به خصوص در افراد مسن، حتی ضرر آن از سودش بیشتر بود.
به همین خاطر در دو سال گذشته، استفاده از آسپیرین برای پیشگیری اولیه مورد تردید قرار گرفت و بسیاری از مجامع بزرگ علمی دنیا نیز توصیه‌های قبلی خود در خصوص این مورد مصرف را تغییر دادند.
پس به عنوان یک توصیه کلی می توان این گونه گفت که آسپیرین داروی بدون عارضه‌ای نیست و بدون توصیه و تجویز پزشک نباید آن را مصرف‌کرد.
به یاد داشته باشیم که اگر قبلا مبتلا به عارضه‌ای نبودیم، یعنی بیماری شریانی نداشته‌ایم، این که آسپیرین مصرف کنیم تا شانس حوادث قلبی‌عروقی در ما کمتر شود کاملا مورد تردید است و حتما باید با پزشک مشورت‌کنیم و در بیشتر موارد این تجویز، توصیه نمی شود؛ مگر در بیماران خاص که بسیار پرخطر هستند، یعنی فاکتورهای خطر متعددی مثل فشار خون بالا، دیابت و اختلالات چربی خون دارند.
در این افراد هم بیشتر بودن سود مصرف آسپیرین از ضرر آن خیلی قطعی نیست و بیمار باید بداند که با یک سود نسبتاً جزئی، بایستی خطر خونریزی معده را بپذیرد.
ضمنا مصرف آسپیرین در برخی از گروه‌ها مانند افراد مسنی که سن بالای هفتاد سال دارند به عنوان پیشگیری اولیه اصلاً توصیه نمی‌شود.
در این افراد، توافق مجامع علمی بزرگ این است که مصرف آسپیرین به عنوان پیشگیری اولیه نباید تجویزشود.
در بقیه گروه‌ها هم به جز موارد خاص و پر خطر و با مشورت پزشک، عمده توصیه‌ها به سمت مصرف‌نکردن آسپیرین به‌عنوان پیشگیری اولیه است.
آسپیرین برای تسکین علایم آرتریت روماتوئید (تورم مفاصل )، استئوآرتریت (تخریب پوشش داخلی مفاصل)، لوپوس اریتماتوز سیستمی (نوعی بیماری خودایمنی )کاهش تب و تسکین دردهای خفیف تا متوسط و پیشگیری از حمله قلبی در افراد با سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی ایسکمیک (توقف خون رسانی به بافت مغز) موثر می‌باشد.
آسپیرین در گروه داروهایی تحت عنوان سالیسیلات‌ها ، قرار می‌گیرد. این دارو تولید مواد طبیعی ایجاد کننده تب، تورم، درد یا لخته خونی را متوقف می کند.
نحوه مصرف
به یاد داشته باشید که حتما آسپیرین را طبق دستور پزشک استفاده کنید. به علاوه دستورالعمل مصرف درج شده روی جعبه دارو را به دقت مطالعه کنید.
قرص‌های پیوسته رهش و پوشش دار کوتد را به همراه یک لیوان پر آب بنوشید و از شکستن یا خرد کردن آنها خودداری کنید. قرص‌های جویدنی را می‌توانید بجوید، اما پس از خوردن آنها بلافاصله یک لیوان پر آب بنوشید.
به علاوه، لازم است در مورد مصرف آسپیرین توسط کودکان با پزشک مشورت کنید، چرا که ممکن است این دارو، عوارض خطرناکی مانند سندرم رِی (بخصوص در کودکان مبتلا به آبله مرغان یا سرماخوردگی ویروسی) ایجاد کند.
ملاحظات قبل از مصرف آسپیرین
- اگر به آسپیرین، مُسکن ها، رنگ تترازین یا سایر داروها حساسیت دارید، به داروساز یا پزشک خود اطلاع دهید.
- در مورد مصرف داروهای نسخه‌ای یا غیرنسخه‌ای، ویتامین‌ها، مکمل‌های غذایی یا داروهای گیاهی به پزشک اطلاع دهید.
- اگر از آسپیرین برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته مغزی به صورت روزانه استفاده می‌کنید، نباید بدون مشورت پزشک از داروی ایبوپروفن برای درمان درد یا تب، استفاده کنید. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که بین زمان استفاده روزانه از آسپیرین و ایبوپروفن، فاصله بیندازید.
- اگر غالبا دچار سوزش سردل، یا معده درد می‌شوید یا در صورتی که سابقه زخم‌های گوارشی، کم‌خونی، مشکلات انعقادی یا بیماری‌های کلیه و کبد دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر باردار هستید (خصوصا در ماه‌های آخر بارداری)، چنان چه قصد دارید باردار شوید یا اگر شیرده هستید، در خصوص مصرف آسپیرین باید با پزشک مشورت کنید؛ اگر زمانی که آسپیرین مصرف می‌کنید، باردار شدید، حتما به پزشک اطلاع دهید.
- چنان چه قصد عمل جراحی مانند جراحی دندان را دارید، مصرف آسپیرین را به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع دهید.
- تا زمانی که پزشک توصیه نکرده، رژیم معمول غذایی خود را ادامه دهید.
فراموشی یک دوز دارو
به محض یادآوری، آن را مصرف کنید.
اگر زمان مصرف دوز بعدی فرا رسیده است، دوز مصرف نشده را رها کرده و برنامه مصرفی خود را طبق روال معمول دنبال کنید.
به یاد داشته باشید که در صورت فراموشی یک دوز، دوز بعدی را دو برابر نکنید.
عوارض جانبی
در صورت مشاهده یکی از علایم زیر (به صورت شدید)، پزشک خود را مطلع سازید:
- تهوع
- استفراغ
- معده درد
- سوزش سر دل
در صورت مشاهده هر یک از علایم زیر نیز فورا با پزشک تماس بگیرید:
- کهیر
- راش پوستی
- ورم کردن چشم‌ها، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- اشکال در تنفس طبیعی
- ضربان قلب تند
- تنفس‌های تند و کوتاه
- سرد و مرطوب شدن پوست
- زنگ زدن گوش‌ها
- از دست دادن شنوایی
- استفراغ خونی
- وجود خون به رنگ قرمز روشن در مدفوع
- مدفوع تیره
مصرف بیش از حد آسپیرین و موارد اورژانسی
در صورت مصرف بیش از حد آسپیرین ، به اورژانس مسمویت مراجعه کنید.
به علاوه در صورتی که بیمار بیهوش، دچار تشنج یا مشکل در تنفس شد، لازم است فورا با اورژانس تماس بگیرید.
