قرص متفورمین چه کاربردهایی دارد؟

احتمالا متفورمین را به عنوان یکی از داروهای موثر در مدیریت دیابت نوع 2 بشناسید. البته این دارو کاربردهای دیگری نیز دارد؛ از کمک به کاهش وزن و افزایش قدرت باروری گرفته تا بهبود علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و تنظیم سیکل قاعدگی. در ادامه مطلب با ما باشید تا با هم نگاهی به کاربردهای مختلف متفورمین بیندازیم و عوارض جانبی این دارو را مرور کنیم.

متفورمین برای چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟

متفورمین که با نام تجاری گلوکوفاژ و توسط شرکت داروسازی اکتوورکو عرضه می‌شود، برای اهداف پزشکی مختلفی نظیر کاهش مقاومت به انسولین، بهبود سندرم متابولیک و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین موارد مصرف این دارو می‌پردازیم.

متفورمین و مقاومت به انسولین

متفورمین، قند خون افراد مبتلا به دیابت را به دو روش کاهش می‌دهد:

• مقدار گلوکزی را که کبد تولید می‌کند، کاهش می‌دهد. بنابراین گلوکز کمتری وارد جریان خون می‌شود.
• مقاومت بافت عضلانی را نسبت به انسولین کاهش می‌دهد. بنابراین این بافت، گلوکز بیشتری جذب کرده و برای تولید انرژی از آن استفاده می‌کند.

در نتیجه این دارو به کنترل دیابت نوع 2 کمک می‌کند. علاوه بر این، متفورمین می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را در افرادِ در معرض خطر کاهش دهد و از حملات قلبی پیشگیری کند.

مصرف متفورمین برای بارداری

یکی از رایج‌ترین سوالات مصرف‌کنندگان متفورمین این است که «آیا این دارو قدرت باروری را تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد؟» در پاسخ به این سوال باید گفت که خوشبختانه مصرف متفورمین، باعث کاهش قدرت باروری زنان و مردان نمی‌شود و حتی می‌تواند روند بارداری را برای خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تسهیل کند.

با این حال از مصرف خودسرانه این دارو خودداری کنید و چنانچه متفورمین مصرف می‌کنید و شرایط زیر را دارید، حتما پزشک معالج خود را در جریان قرار دهید:

• قصد بارداری دارید؛
• باردار هستید؛
• در دوران شیردهی هستید.

قرص متفورمین برای تنبلی تخمدان

متفورمین به بهبود باروری خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان کمک می‌کند. لازم به ذکر است که این دارو برای مدیریت سایر علائم تنبلی تخمدان نیز تجویز می‌شود. هرچندکه این کاربرد متفورمین، هنوز به‌طور رسمی تایید نشده است.

تاثیر متفورمین بر قاعدگی و تخمک‌گذاری

اگر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در شما تشخیص داده شده است، مصرف قرص متفورمین زیر نظر پزشک، به منظم‌تر شدن دوره‌های قاعدگی و بهبود تخمک‌گذاری شما کمک خواهد کرد. البته توجه داشته باشید که PCOS درمان قطعی ندارد و تنها می‌توان با برخی داروها، علائم آن را کنترل و مدیریت کرد.

قرص متفورمین برای فیبروم

بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام‌شده احتمال بروز فیبروم در زنان میانسال مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می‌کنند، کمتر است. البته ارتباط بین دیابت و خطر ابتلا به فیبروم‌های رحمی قبل از یائسگی و بعد از یائسگی یکسان نیست. بنابراین حتما در خصوص مصرف این دارو برای کنترل فیبروم، با پزشک خود مشورت کنید.

متفورمین و سندرم متابولیک

متفورمین می‌تواند حساسیت سلول‌های بدن به انسولین را افزایش دهد و معمولا برای درمان هایپرگلیسمی در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک استفاده می‌شود. حتی برخی تحقیقات حاکی از آن هستند که متفورمین، می‌تواند به معکوس کردن تغییرات پاتوفیزیولوژیک سندرم متابولیک کمک کند. حال اگر مصرف دارو موازی با تغییرات سبک زندگی باشد، این اثر درمانی بیشتر احساس خواهد شد.

قرص متفورمین و لاغری شکم

بر خلاف سایر داروهای پایین‌آورنده قند خون، نظیر سولفونیل اوره‌ها و انسولین، مصرف متفورمین با افزایش وزن همراه نیست و حتی ممکن است باعث کاهش وزن خفیف هم بشود. در واقع برخی گزارش‌ها و مطالعات نشان می‌دهند که مصرف متفورمین، با کاهش چربی احشایی (چربی اطراف شکم و اندام‌های داخلی) همراه است و ممکن است از طریق تاثیر بر هیپوتالاموس، باعث بی‌اشتهایی خفیف شود.

بهترین موقع خوردن قرص متفورمین

به منظور کاهش احتمال بروز عوارض جانبی، بهتر است متفورمین را همراه با وعده شام یا بلافاصله پس از آن مصرف کنید. همچنین فراموش نکنید که قرص را به همراه یک لیوان آب میل کرده و از جویدن آن خودداری کنید.

عوارض متفورمین

عوارض مصرف متفورمین را در دو دسته عوارض شایع و عوارض جدی در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

عوارض مصرف طولانی مدت متفورمین

مصرف طولانی‌مدت متفورمین، می‌تواند باعث کمبود ویتامین B12 شود. کمبود این ویتامین نیز ممکن است احساس خستگی شدید، تنگی نفس و ضعف ایجاد کند. بنابراین احتمالا پزشک سطح ویتامین B12 شما را اندازه‌گیری کرده و در صورت نیاز، مکمل این ویتامین را تجویز می‌کند.

قطع مصرف متفورمین

متفورمین یکی از موثرترین داروها برای مدیریت علائم دیابت نوع 2 به حساب می‌آید. اما ممکن است به دلیل تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی، پس از مدتی بیماریِ شما رو به بهبودی برود و دیگر نیازی به مصرف دارو نداشته باشید. همچنین ممکن است که عوارض جانبی متفورمین برای شما آزاردهنده باشد و داروی دیگری را ترجیح بدهید.  

در این صورت ممکن است بتوانید زیر نظر پزشک معالج، مصرف متفورمین را قطع کنید. پزشک برای بررسی وضعیت قند خون شما آزمایش‌هایی را انجام می‌دهد و بر اساس نتایج آن‌ها، تصمیم به قطع یا ادامه مصرف دارو می‌گیرد.

برای قطع مصرف متفورمین، معمولا باید شرایط زیر را داشته باشید:

اگر نتایج آزمایش قند خون شما با این جدول مطابقت نداشته باشد، احتمالا صلاحیت قطع مصرف متفورمین را نخواهید داشت. اما توجه کنید که این معیارها به سن، وضعیت سلامتی و شرایط دیگر بیمار نیز بستگی دارد. بنابراین تصمیم‌گیری نهایی باید با مشورت پزشک انجام شود.

عوارض قطع ناگهانی متفورمین

متفورمین به کاهش قند خون کمک می‌کند. بنابراین اگر با وجود ابتلا به دیابت، مصرف این دارو را قطع کنید، ممکن است دچار هایپرگلیسمی یا افزایش بیش از حد قند خون شوید. لذا هرگز بدون مشورت پزشک، مصرف متفورمین را قطع نکنید.

متفورمین آهسته رهش خارجی

قرص متفورمین در دو نوع مختلف در دسترس است:

 1. قرص‌ معمولی

2. قرص آهسته‌رهش

قرص‌های معمولی، متفورمین را به ‌سرعت وارد بدن می‌کنند و ممکن است بسته به دوز مصرف، لازم باشد که چند بار در طول روز استفاده شوند. این در حالی است که قرص‌های آهسته‌رهش، به‌تدریج اثر می‌کنند و به همین دلیل، یک بار در روز مصرف می‌شوند.

در هر صورت پزشک یا داروساز، نوع قرص متفورمین مناسب شما را تعیین می‌کند و نحوه مصرف آن را برایتان توضیح می‌دهد.

سخن پایانی

در این مطلب با کاربردهای مختلف متفورمین آشنا شدیم و دیدیم که این دارو، تنها برای درمان و مدیریت دیابت نوع 2 استفاده نمی‌شود. اما نکته مهم این است که متفورمین، صرف‌نظر از دلیل مصرف، حتما باید تحت نظر پزشک و دقیقا طبق دستورالعمل‌های ایشان استفاده شود. شما چه تجربه‌ای از مصرف این دارو دارید؟ نظرات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.

منابع: webmd، nhs، medscape، mayoclinic، nhs، healthline، nhs