دیابت نوع 1، که قبلا با عنوان دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می شد، یک بیماری مزمن است که در آن لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند یا میزان تولید آن متوقف می شود.

انسولین هورمونی است که برای ورود قند (گلوکز) به سلول ها برای تولید انرژی لازم است.

عوامل مختلفی از جمله ژنتیک و برخی ویروس ها ممکن است در ایجاد دیابت نوع 1 نقش داشته باشند.

اگرچه دیابت نوع 1 معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی بروز می کند، اما ممکن است در بزرگسالان نیز ایجاد شود.

با وجود تحقیق های متعدد، دیابت نوع 1 درمان قطعی ندارد. تمرکز درمان بر کنترل سطح قند خون با انسولین، رژیم غذایی و سبک زندگی سالم است تا از عوارض ناشی از آن جلوگیری شود.

علایم

علایم و نشانه های دیابت نوع 1 می تواند به طور ناگهانی ظاهر شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش تشنگی؛
• تکرر ادرار؛
• شب ادراری در کودکانی که قبلا  چنین عادتی نداشتند؛
• گرسنگی شدید؛
• کاهش وزن ناخواسته؛
• تحریک پذیری و سایر تغییرات خلقی؛
• خستگی و ضعف؛
• تاری دید.

در صورت مشاهده هر یک از علایم و نشانه های فوق در خود یا فرزندتان باید به پزشک مراجعه کنید.

آیا ممکن است علایم به طور ناگهانی ظاهر شوند؟

در افراد مبتلا به دیابت نوع 1  شروع علایم می تواند بسیار ناگهانی باشد؛ در حالی که در دیابت نوع 2 علایم به تدریج بروز کرده و گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد.

گاهی اوقات علایم پس از یک بیماری ویروسی رخ می دهند. ممکن است قبل از تشخیص دیابت نوع 1 در بعضی موارد فرد به نقطه کتواسیدوز دیابتی (DKA) برسد.

DKA زمانی اتفاق می افتد که گلوکز خون در حد خطرناکی بالا باشد و بدن به دلیل نبود انسولین نتواند مواد مغذی را وارد سلول کند.

سپس بدن برای به دست آوردن انرژی عضلات و چربی ها را تجزیه می کند؛ این عمل باعث تجمع کتون (مواد حاصل از متابولیسم چربی  ها) در خون و ادرار می شود.

علایم DKA شامل تنفس های عمیق و سریع، استشمام بوی میوه ای در بازدم و استفراغ است. در صورت عدم درمان، DKA منجر به گیجی، بیهوشی و حتی مرگ می شود.

افرادی که علایم دیابت نوع 1 یا DKA را دارند باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. البته باید بخاطر داشته باشید که این علایم می تواند نشانه مشکلات دیگری هم باشد.

برخی از افراد مبتلا به دیابت  نوع 1 دوره “ماه عسل دیابتی” دارند؛ این دوره زمانی است که لوزالمعده هنوز مقداری انسولین ترشح می کند.

در این دوره علایم بیماری به طور موقت بهبود می یابد. مرحله ماه عسل معمولا پس از شروع مصرف انسولین توسط فرد رخ می دهد.

ممکن است دوره ماه عسل به کوتاهی یک هفته یا حتی تا یک سال ادامه پیدا کند. اما مهم است بدانید که عدم وجود علایم به معنای از بین رفتن دیابت نیست.

در نهایت لوزالمعده قادر به ترشح انسولین نخواهد بود و در صورت عدم درمان  علایم بر می گردند.

علت بیماری

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. معمولا سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده را از بین می برد.

سایر علل احتمالی عبارتند از ژنتیک و یا قرار گرفتن در معرض ویروس ها و سایر عوامل محیطی. این بدان معنی است که شما زمینه ابتلا به بیماری را دارید، سپس یک عامل محیطی آن را تحریک می کند.

نقش انسولین

انسولین هورمونی است که از لوزالمعده ترشح می شود.

به محض از بین رفتن تعداد قابل توجهی از سلول های لوزالمعده، تولید انسولین بسیار کم یا قطع می شود. زمانی که غذا می خوریم، میزان قند خون افزایش می یابد که در نتیجه آن انسولین ترشح می شود.

• لوزالمعده انسولین را در جریان خون ترشح می کند.
• انسولین موجود در خون این اجازه را می دهد تا قند وارد سلول ها شود.
• انسولین میزان قند موجود در جریان خون را کاهش می دهد.
• با پایین آمدن سطح قند خون، ترشح انسولین از لوزالمعده نیز کاهش می یابد.

در دیابت نوع 1 هیچ انسولینی برای ورود گلوکز به سلول ها وجود ندارد؛ بنابراین قند در جریان خون زیاد می شود. مقدار قند خون بالا عوارض خطرناکی برای زندگی فرد دارد.

عوامل خطر

برخی از عوامل خطر شناخته شده برای دیابت نوع 1 عبارتند از:

• سابقه خانوادگی. خطر ابتلا به این بیماری در فردی که والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع 1 داشته باشد، کمی بیشتر است.
• ژنتیک. وجود برخی ژن ها نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 1 است.
• جغرافیا. با دور شدن از خط استوا میزان ابتلا به دیابت نوع 1 افزایش می یابد.
• سن. اگرچه دیابت نوع 1 می تواند در هر سنی بروز کند، اما در دو دوره به طرز قابل توجهی بروز می کند؛ پیک اول در کودکان بین 4 تا 7 سال و پیک دوم در سن 10 تا 14 سال رخ می دهد.

عوارض

با گذشت زمان عوارض دیابت نوع 1 می تواند بر بسیاری از اندام های اصلی بدن، از جمله قلب، رگ های خونی، اعصاب، چشم ها و کلیه ها تأثیر بگذارد.

حفظ سطح طبیعی قند خون می تواند به طرز چشمگیری میزان خطر بسیاری از عوارض را کاهش دهد.  

این عوارض شامل موارد زیر هستند:

• بیماری های قلبی و رگ های خونی؛
• آسیب سلول های عصبی؛
• آسیب کلیه؛
• آسیب به چشم؛
• آسیب به پا؛
• بیماری های پوست و دهان؛
• عوارض بارداری.

در نهایت  عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی تهدید کننده جان فرد باشد.

تاکنون راهکاری مبنی بر پیشگیری از دیابت نوع 1 شناخته نشده است، ولی محققان درصدد کشف درمان های جدید برای جلوگیری از تخریب سلول های تولید کننده انسولین هستند و این امکان وجود دارد که در آینده ابعاد تازه تری از این بیماری مشخص شود.