برونشیت یکی از بیماریهای تنفسی است که در آن نای و نایژهها ملتهب شده و از مخاط پر میشوند. بدیهی است که در چنین شرایطی، بدن برای خارج کردن مخاط اضافی تلاش میکند؛ این تلاش معمولا بهصورت سرفههای مداوم و آزاردهنده ظاهر میشود. برونشیت حاد معمولا منشأ ویروسی دارد و خودبهخود برطرف میشود. اما برونشیت مزمن تقریبا غیرقابلدرمان ولی قابلکنترل است. برای آشنایی بیشتر با انواع برونشیت، علائم و راهکارهای درمان آنها ادامه مطلب را از دست ندهید.
علائم برونشیت ریه
سرفه مداوم و خلطدار، اصلیترین علامت برونشیت است و معمولا بین یک تا سه هفته ادامه پیدا میکند. با این حال ممکن است برخی افراد سرفههای خشک را تجربه کنند یا تنفس آنها صدای سوتمانند داشته باشد.
موارد زیر سایر علائم برونشیت هستند:
- تنگی نفس
- تب
- آبریزش بینی
- خستگی
علائم برونشیت حاد ریه
موارد زیر از شایعترین علائم برونشیت حاد هستند. با این حال ممکن است این علائم در افراد مختلف، به شکلهای متفاوتی بروز کنند.
- سرفهای که در ابتدا خشک است ولی بعدا با خلط زیادی همراه میشود؛
- درد قفسهسینه؛
- لرز؛
- احساس خستگی و بدندرد؛
- کمردرد و درد عضلانی؛
- سردرد؛
- آبریزش بینی؛
- تب خفیف؛
- تنگی نفس؛
- گلودرد؛
- آبریزش چشمی؛
- صدای سوتمانند گوش.
نکته: ممکن است علائم برونشیت حاد، با سایر بیماریها همپوشانی داشته باشند. بنابراین برای بررسی دقیقتر علائم به پزشک مراجعه کنید.
علائم برونشیت مزمن ریه
ممکن است برونشیت مزمن در ابتدا علامتی نداشته باشد یا تنها با علائم خفیف ظاهر شود. اما با پیشرفت بیماری، علائم نیز شدیدتر میشوند و میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- سرفه مکرر یا سرفهای که با خلط زیاد همراه است؛
- خسخس سینه؛
- تنگی نفس بهویژه هنگام فعالیت بدنی؛
- احساس فشار یا گرفتگی قفسهسینه.
برخی افراد مبتلا به برونشیت مزمن، دچار عفونتهای مکرر دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا میشوند. همچنین برونشیت مزمن میتواند در موارد شدید، باعث کاهش وزن، ضعف در عضلات اندام تحتانی و تورم مچ یا ساق پا شود.
علائم آسم برونشیت
آسم برونشیت، با یک یا چند مورد از علائم زیر ظاهر میشود:
- تنگی نفس؛
- احساس فشار در قفسهسینه؛
- خسخس سینه؛
- سرفه شدید یا سرفهای که مزاحم خواب شبانه شود.
علت برونشیت ریه چیست؟
برونشیت ریه به دلایل عفونی و غیرعفونی مختلفی ظاهر میشود که از جمله آنها عبارتند از:
- ویروسها: در اغلب موارد ویروسها عامل ابتلا به برونشیت هستند؛
- برخی باکتریها؛
- آلایندههای هوا: قرارگیری در معرض دود، گرد و غبار، بخارات شیمیایی یا آلودگیهوا میتواند باعث تحریک راههای هوایی و بروز برونشیت شود.
- استعمال دخانیات: استعمال دخانیات، از عوامل غیرعفونی و مهم بروز برونشیت است.
درمان برونشیت
پیش از آنکه سراغ معرفی راهکارهای درمانی برونشیت برویم، بهتر است با انواع این بیماری آشنا شویم. برونشیت انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- برونشیت حاد
- برونشیت مزمن
- برونشیت آلرژیک
- برونشیت کودکان و نوزادان
برخی روشهای درمان این بیماری، در انواع مختلف آن مشترک هستند. در ادامه این راهکارهای درمانی مشترک را بررسی میکنیم و به معرفی درمان اختصاصی هر یک از انواع برونشیت میپردازیم.
توجه: در این جدول، راهکارهایی که برای درمان همه انواع برونشیت به کار میروند، با عنوان «برونشیت عمومی» مشخصشدهاند.
| روش درمانی | در کدام نوع برونشیت استفاده میشود | توضیح |
| استفاده از برونکودیلاتورها (داروهای گشادکننده مجاری تنفسی) | برونشیت آلرژیک برونشیت عمومی | این داروها با منبسط کردن عضلات اطراف مجاری هوایی، باعث باز شدن آنها میشوند. داروهای گشادکننده مجاری تنفسی به شکل اسپری استنشاقی یا در کودکان از طریق نبولایزر مورد استفاده قرار میگیرند. |
| مصرف داروهای استروئیدی | برونشیت آلرژیک برونشیت عمومی | این داروها التهاب را کاهش میدهند، تورم مجاری هوایی را کم میکنند و معمولا از طریق اسپری استنشاقی استفاده میشوند. |
| اکسیژنتراپی | برونشیت مزمن برونشیت آلرژیک (در موارد شدید) | در این روش با رساندن اکسیژن اضافی به ریهها، تنفس آسانتر میشود. |
| توانبخشی ریوی | برونشیت مزمن برونشیت آلرژیک | این راهکار درمانی با آموزش روشهای صحیح تنفس، توانایی بدنی بیمار را بهبود میدهد و برنامهای جامع است که در کلینیکهای پزشکی و زیر نظر تیم درمانی انجام میشود. |
| استفاده از شربت ضد سرفه | برونشیت عمومی برونشیت کودکان (با محدودیت سنی) | این شربتها بهصورت نسخهای و بدون نسخه در دسترس هستند ولی در هر صورت باید زیر نظر پزشک مصرف شوند. همچنین در خصوص مصرف شربت ضد سرفه برای کودکان زیر 6 سال حتما با پزشک مشورت کنید. |
| مصرف آنتیبیوتیکها | برونشیت عمومی برونشیت کودکان برونشیت نوزادان (در صورتی که عامل بیماری باکتریایی باشد.) | احتمال تجویز آنتیبیوتیک برای برونشیت بسیار کم است، مگر اینکه پزشک به عفونت باکتریایی مشکوک باشد. |
| مصرف دارو برای تسکین علائم بیماری | همه انواع برونشیت | مصرف داروهایی مانند اکتوفن (استامینوفن) یا اکتوپین (ایبوپروفن) زیر نظر پزشک، به تسکین علائمی مثل تب یا سردرد کمک میکند. حتما برای تعیین دوز و روش مصرف این داروها با پزشک مشورت کنید. |
درمان برونشیت حاد ریه
در اغلب موارد برونشیت حاد خودبهخود بهبود مییابد و به درمان خاصی نیاز ندارد. کافیست چند هفته استراحت کنید. با این وجود اگر بعد از گذشت این مدت بهبودی حاصل نشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
درمان برونشیت آلرژیک
درمانهای اختصاصی برونشیت آلرژیک به شرح زیر هستند:
- تمرین تکنیکهای تنفسی: معمولاافراد مبتلا به برونشیت مزمن، خیلی سریع نفس میکشند. تمرین تکنیکهای تنفسی، مانند تنفس با لبهای غنچهشده، در کاهش سرعت تنفس موثر است و به بهبود برونشیت آلرژیک کمک میکند.
- تزریق واکسن: ممکن است برونشیت آلرژیک خطر ابتلا به عفونتهای ریوی را افزایش دهد. بنابراین دریافت سالانه واکسن آنفلوانزا و تزریق واکسن ذاتالریه هر 6 سال یکبار، تحت نظر پزشک میتواند کمککننده باشد.
برونشیت در کودکان
سرفه بارزترین نشانه برونشیت در کودکان است و ممکن است با درد قفسه سینه نیز همراه باشد. همچنین ممکن است سرفههای کودک خشک باشد یا همراه با خلط شفاف، زرد، خاکستری یا سبز دیده شود. سایر علائم برونشیت در کودکان عبارتند از:
- تب؛
- لرز؛
- گلودرد؛
- گرفتگی یا آبریزش بینی؛
- سردرد یا بدندرد؛
- خستگی؛
- خسخس سینه؛
- تنگی نفس.
پزشک برای درمان برونشیت کودکان، باید ابتدا نوع بیماری را تشخیص دهد. این بیماری در کودکان نیز بهصورت مزمن یا حاد و ویروسی یا باکتریایی بروز میکند.
- برونشیت مزمن در کودکان: در اغلب موارد خسخس سینه و تنگی نفس جزء علائم برونشیت مزمن کودکان هستند.
- برونشیت حاد در کودکان: در 95% موارد، برونشیت حاد کودکان منشأ ویروسی دارد و خودبهخود بهبود پیدا میکند. اما برونشیت حادِ باکتریایی، کمتر شایع است و تنها در حدود 5% از موارد دیده میشود.
درمان برونشیت نوزادان
برای درمان برونشیت نوزادان:
- ترشحات بینی نوزاد را با سرنگ مکش تخلیه کنید؛
- وقتی کودک دراز کشیده، زیر سرش را کمی بالاتر بیاورید. (اما بههیچوجه هنگام خوابِ کودک این کار را نکنید.)
برای درمان برونشیت چه بخوریم؟
- سوپ مرغ به تسکین گلودرد و رقیق کردن خلط پشت حلق کمک میکند. برای تسکین التهاب و سوزش گلو و قفسهسینه نیز ادویههایی مثل زردچوبه، زنجبیل و سیر به سوپ مرغ اضافه کنید.
- ترکیب شیر و زردچوبه سیستم ایمنی را تقویت میکند و عفونتهای سینوس و گلو مانند برونشیت را بهبود میدهد.
برونشیت ریه و کرونا
برونشیت و کرونا هر دو از بیماریهای تنفسی هستند و علائم مشابهی مانند سرفه و تب دارند، اما علت، شدت و نحوه تشخیص آنها متفاوت است. در جدول زیر، تفاوتهای اصلی این دو بیماری مقایسه شدهاند.
| مورد مقایسه | برونشیت | کرونا |
| علت بیماری | التهاب سلولهای پوشاننده مجاری تنفسی (نای و نایژهها) | ویروس کرونا |
| علائم اصلی | سرفه شدید و عمیقی که ناگهانی شروع میشود، در ابتدا خشک است و سپس با خلط همراه میشود. | تب، خستگی، سرفه، تنگی نفس، بدندرد و گلودرد |
| علائم همراه | خستگی، تنگی نفس، تب خفیف و لرز، ناراحتی قفسهسینه، علائم مشابه سرماخوردگی مانند سردرد خفیف یا بدندرد | سردرد، از دست دادن حس بویایی یا چشایی، گرفتگی یا آبریزش بینی، مشکلات گوارشی مانند درد شکمی، تهوع، استفراغ یا اسهال، ورم ملتحمه، بثورات پوستی |
| شروع بیماری | معمولا بهصورت ناگهانی و با سرفههای شدید | ممکن است چند روز پس از تماس با ویروس ظاهر شود. (97% افراد طی دو هفته علائم را نشان میدهند.) |
| مدت تداوم سرفه | ممکن است تا چند هفته یا حتی چند ماه پس از بهبود سایر علائم ادامه داشته باشند. | معمولا همزمان با سایر علائم ظاهر شده و با بهبود بیماری برطرف میشود. |
| اقدامات لازم | در صورت مشاهده علائم، باید به پزشک مراجعه شود. | در صورت مشاهده علائم، باید به پزشک مراجعه شود. در مواردی مثل درد قفسهسینه یا تنگی نفس نیز مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است. |
درمان خانگی برونشیت
در کنار درمانهای دارویی رعایت برخی اقدامات ساده در خانه، میتواند به بهبود سریعتر برونشیت و کاهش علائم آن کمک کند. در جدول زیر مهمترین راهکارهای خانگی مدیریت این بیماری آورده شده است.
| راهکار خانگی | توضیحات |
| پرهیز از عوامل تحریککننده ریه | چه در برونشیت حاد و چه مزمن، بهترین اقدام این است که از محرکهای ریه دوری کنید.اگر سیگار میکشید، مهمترین کاری که میتوانید انجام دهید، ترک سیگار است. در صورت نیاز برای ترک، با پزشک مشورت کنید.اگر هوای سرد باعث سرفه یا تنگی نفس شما میشود، هنگام خروج از منزل ماسک بزنید. |
| خواب خوب و کافی | عفونت و سرفه ناشی از برونشیت ممکن است باعث خستگی شدید شود و معمولا سرفه در شب بدتر میشود.در روزهای ابتدایی بیماری، تا حد امکان استراحت کنید.اگر سرفه شبانه مانع خواب میشود، از یک بالش اضافی برای بالا نگهداشتن سر استفادهکنید تا از تجمع خلط در پشت گلو جلوگیری شود. |
| استراحت و مصرف مایعات | پزشکان معمولا به بیماران مبتلا به برونشیت توصیه میکنند که استراحت کافی داشته باشند و مایعات زیادی بنوشند. این اقدامات باعث تسریع روند بهبودی میشوند. |
| استفاده از بخور و مرطوبکننده هوا | برای تنفس بهتر در هنگام خواب، از دستگاه بخور استفاده کنید. هوای گرم، مخاط جمعشده در مجاری تنفسی را رقیق کرده و مجاری تنفسی را باز میکند. برای جلوگیری از رشد باکتریها، دستگاه بخور را مرتب بشویید. |
چه غذاها یا نوشیدنیهایی برای برونشیت مضر هستند؟
- نوشابههای گازدار و شیرین: مصرف این نوشیدنیها بیش از 5 بار در هفته، خطر برونشیت مزمن در بزرگسالان و آسم در کودکان را افزایش میدهد. بنابراین برای کاهش خطر ابتلا به برونشیت این نوشیدنیها را با آب جایگزین کنید.
- غذاهای شور و پرنمک: این غذاها خطر ابتلا به مشکلات ریوی و برونشیت مزمن را افزایش میدهند. همچنین غذاهای شور ممکن است علائم آسم را بدتر کنند. این در حالی است که احتمال دارد با کاهش مصرف نمک به مدت چند هفته، عملکرد ریهها بهبود یابد.
برونشیت چه تفاوتی با سرماخوردگی یا ذاتالریه دارد؟
مقایسه علائم، علل و راهکارهای درمانی برونشیت، سرماخوردگی یا ذاتالریه در جدول زیر آمده است:
| مورد مقایسه | برونشیت | سرماخوردگی یا ذاتالریه |
| علائم | سرفه تنگی نفس خسخس سینه احساس فشار در قفسهسینه | سرفه تنگینفس درد قفسهسینه تب خسخس سینه لرز تهوع استفراغ اسهال |
| علل | ویروس باکتریها محرکهای محیطی | ویروسها قارچها باکتریها |
| درمان | داروهای ضدالتهاب درمانهای تنفسی استراحت و مصرف مایعات مصرف آنتیبیوتیکها (در موارد نادر) | آنتیبیوتیکها داروهای ضدویروس داروهای ضد قارچ درمانهای تنفسی استراحت و مصرف مایعات |
سخن پایانی
برونشیت از شایعترین بیماریهای تنفسی است و اغلب با سرفه، خلط و خستگی بروز میکند. اما تشخیص بهموقع، مراقبت خانگی صحیح، پرهیز از محرکهایی مثل دود سیگار و آلودگیهوا و در صورت نیاز درمان دارویی، نقش مهمی در کنترل علائم این بیماری دارد.
منابع: clevelandclinic، hopkinsmedicine، medlineplus، webmd، healthline، webmd
