ساعت های هوشمند: مزایا و معایب

ساعت هوشمند یکی از وسایل جانبی جذاب دنیای مدرن است؛ چون کاربر می تواند ویژگی های مرسوم ساعت مچی و طیفی از کاربردهای گوشی های هوشمند را در یک پکیج کوچک در کنار هم داشته باشد.

بررسی اعلان ها، امکان برقراری تماس تلفنی و ویدئویی، مرور وضعیت آب و هوا، دریافت پیام متنی، مسیر یابی، و ثبت و مرور اطلاعات سلامتی فقط بخشی از کاربردهای گوناگون این ساعت ها هستند.

بازار فروش ساعت های هوشمند نیز این روز ها داغ است. در سرتاسر جهان، حدود 93 میلیون نفر در سال 2017 از ساعت های هوشمند استفاده کرده اند و تعداد کاربران در سال 2022 به 216 میلیون نفر رسیده است.

پیش بینی می شود که این آمار تا چهار سال آینده یعنی تا سال 2026 با اندکی رشد به 231 میلیون نفر برسد.

همه گیری کووید-19 باعث شد بسیاری از مردم دنیا نسبت به پیگیری وضعیت سلامتی خود حساس تر شوند.

جالب است که این مسأله به افزایش استفاده از ساعت های هوشمند منجر شده است؛ به طوری که فقط در تابستان 2020 و حدود شش ماه پس از آغاز رسمی همه گیری، بازار فروش ساعت های هوشمند یک رشد 20 درصدی را در آمریکا تجربه کرده است.

اما دلیل بروز این اتفاق چیست؟

قاعدتا آنچه باعث محبوبیت ساعت های هوشمند در دنیای سلامت می شود، وجود ویژگی هایی فراتر از یک صفحه لمسی با قابلیت مدیریت اپلیکیشن ها است؛ دوربین دیجیتال، سرعت سنج، پدومتر (یا گام شمار)، پایشگر ضربان قلب، ارتفاع سنج، فشار سنج، قطب نما، مرورگر جی پی اس، و کارت حافظه با ظرفیت بالا، همه و همه قابلیت هایی هستند که باعث می شوند این ساعت ها ابزارهای پایشگر محبوب برای گروهی از فعالیت های ورزشی مانند دویدن (running)، شنا، و دوچرخه سواری باشند.

 حتی اخیرا برخی از منابع، این ساعت ها را “ساعت های فیتنس (تناسب اندام)” می نامند.

بررسی ها نشان داده اند که پایش وضعیت جسمانی در حین دویدن، از اهداف اصلی خریداری و استفاده از ساعت های هوشمند است؛ عدم نیاز به امکانات خاص، و افزایش آگاهی عمومی نسبت به فواید دویدن، به افزایش درخواست جهانی برای خرید ساعت های هوشمند منجر شده است.

قابلیت فرستادن خودکار پیام هشدار (alert notification) در وضعیت های اضطراری و حین بروز حوادث ورزشی، ساعت های هوشند را به ابزار هایی کارآمد جهت استفاده شناگران، دوچرخه سواران، و کوهنوردان تبدیل می کند؛ علاوه بر این، قابلیت های آنالیز داده ها باعث شده است که استفاده از ساعت های هوشمند جهت ثبت رکورد و بهبود مهارت و عملکرد، در بین ورزشکاران رشته های فوق مرسوم باشد.

دارا بودن مزیت های سخت افزاری ویژه، باعث شده باعث شده تا ساعت های هوشمند بتوانند طیفی از کاربردهای فناورانه سلامتی را ارائه دهند.

ردیابی حرکات (Movement tracking)، ارزیابی عادت خواب افراد، پایش دمای بدن (temperature monitoring)، ثبت و پایش ضربان قلب (heart rate)، و اندازه گیری سطح آب بدن (hydration levels) از قابلیت های مهم ساعت های هوشمند هستند.

حسگر هایی تحت عنوان حسگرهای داخلی یکپارچه (integrated onboard sensors) که در این ساعت ها تعبیه می شوند، دریافت اطلاعات به صورت زنده (realtime input) و آنالیز همزمان همه داده های جمع آوری شده را ممکن می سازند.

در نهایت افراد می توانند خروجی این داده ها که شامل آمار و نتایج پایش سطح سلامتی است را از طریق اپلیکیشن هایی که روی تلفن همراه، تبلت یا کامپیوتر های خانگی نصب کرده اند مرور و بررسی کنند.

داده هایی که ساعت های هوشمند گرد آوری می کنند می تواند برای استفاده توسط سیستم ها و مراکز بهداشت و سلامت بسیار مفید باشد؛ این ابزار ها قادرند با فراهم کردن زمینه برای تحت نظر داشتن  بیماران از راه دور (remote patient tracking)، به کاهش هزینه های درمانی کمک کنند.

 با پیوستن ساعت های هوشمند به سبک زندگی روزمره افراد، حجم داده های تولید و پردازش شده، به طور چشمگیری افزایش یافته است.

تحلیل گسترده این حجم از اطلاعات زنده (realtime) در قالب شبکه های در هم تنیده اطلاعاتی، سبب شده است بینش ها و بازخورد های بی سابقه ای در زمینه پیشگیری و تشخیص در اختیار جامعه سلامت قرار گیرد.

با این حال این ابزارهای مفید در کنار قابلیت هایی که ارائه می دهند، کاستی های خاص خود را نیز دارند. در مقاله آتی، به معایب ساعت های هوشمند و مقایسه آنها با دیگر کاربرد هایشان در حیطه سلامت می پردازیم.

معایب ساعت های هوشمند

این پکیج های جذاب، در کنار قابلیت هایی که ارائه می دهند، معایب خاص خود را نیز دارند: مهم ترین این موارد، قیمت زیاد، ظرفیت محدود باتری, و تولید تشعشعات مضر برای سلامتی هستند.

در مورد اثرات مضر تشعشعات این دستگاه ها ابهاماتی وجود دارد؛ سیستم های بلوتوثی که اساس کارکرد این دستگاه ها هستند، سطوح اندکی از تابش های غیر یونیزان (اشعه هایی که میزان انتقال انرژی پایین دارند) را تولید می کنند.

در حال حاضر مطابق نظر سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، قرارگیری روزانه در معرض این امواج برای سلامتی انسان بی ضرر در نظر گرفته می شود؛ هر چند که برای رسیدن به نتایج علمی قطعی، انجام مطالعات بیشتر ضرورت دارد.

ساعت های هوشمند می توانند جهت تشخیص طیفی از بیماری ها مورد استفاده قرار گیرند. ضربان قلب و دمای بدن که توسط این ابزار ها پایش می شود، قابلیت این را دارد که در بررسی های گذشته نگر، به منظور شناسایی عفونت های ویروسی دستگاه تنفسی، به ویژه عفونت های بدون علامت کاربرد داشته باشد.

این ساعت ها در کنار نسخه ارزان قیمت پالس اکسیمتر ها (دستگاه های پایش کننده ضربان قلب و اکسیژن خون)، در زمینه تشخیص زود هنگام بیماری لایم (نوعی بیماری عفونی که در اثر گزش کنه ایجاد می شود) بسیار سودمند واقع شده اند.

ساعت های هوشمند هم چنین می توانند در آگاه سازی افرادی که به مراجعه پزشکی نیاز دارند کمک کننده باشند؛ مثلا آپنه خواب (قطع مقطعی تنفس در حین خواب) که می تواند زمینه ساز بروز مشکلاتی مثل افزایش فشار خون، خستگی روزانه، و افزایش احتمال سکته مغزی باشد، با پوشیدن ساعت هوشمند در حین خواب شبانه قابل پایش است.

بررسی ها در زمینه گسترش کاربرد های تشخیصی ساعت های هوشمند ادامه دارد.

در زمینه طب سالمندی، ساعت های هوشمند کاربرد های نوینی را ارائه کرده اند. سیستم های پاسخ اضطراری فردی (personal emergency response systems) مانند زنگ های خطر قابل حمل، سال ها است که به عنوان وسایل مناسبی برای ارتقای همزمان ایمنی و استقلال افراد سالمند در بازار موجود بوده اند.

کارکرد این وسایل منوط به وجود یک گیرنده (receiver) در منزل بود که شعاع استفاده از دستگاه را محدود می کرد؛ علاوه بر این، ظاهر بسیار مشخص این دستگاه ها، باعث ایجاد نگرش ناخوشایند نسبت به استفاده کنندگان می شد.

از ویژگی های مثبت ساعت های هوشمند این است که نه تنها ظاهر نامطلوب دستگاه های هشدار را ندارند، بلکه حسی از مدرنیته و پویایی را به سالمندان استفاده کننده و اطرافیان القا می کند؛ هم چنین به دلیل کار با اینترنت و عدم نیاز به وجود دستگاه های گیرنده، شعاع کار با ساعت های هوشمند تقریبا نامحدود است و می تواند برای پایش وضعیت پایه سلامتی، و رصد موقعیت مکانی سالمندان دارای بیماری های شناختی (مثل افراد مبتلا به آلزایمر) مورد استفاده قرار گیرد.

هر ساله قابلیت های متنوع تری به ساعت های هوشمند اضافه می شود. توسعه سریع صنعت ساخت دستگاه های پایشگر قابل پوشیدن (wearable devices) مثل ساعت های هوشمند، از چالش های پیش روی دنیای پزشکی است.

حجم داده هایی که بیماران از این طریق در اختیار پزشکان قرار می دهند، عموما به اندازه ای زیاد است که برای برخی از پزشکان قابل مدیریت کردن نیست. از طرف دیگر، همه ساعت های هوشمند قابلیت های برابر ندارند و تمام اطلاعات جمع آوری شده توسط آن ها الزاما برای پزشکان مفید نیستند.

 از آنجا که تاکنون سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این دستگاه ها را به طور جامع مورد بررسی و کنترل قرار نداده است، پزشکان نمی توانند اطمینان حاصل کنند که تمام اطلاعات جمع آوری شده توسط این دستگاه ها قابل استناد باشد.

علی رغم عدم دقت در ثبت اطلاعات، این دستگاه ها به ندرت تهدید مستقیم برای سلامت کاربران محسوب می شوند.

از سوی دیگر، عدم نظارت FDA باعث آشفتگی در بازار ساعت های هوشمند می شود و به بار کاری پزشکان و فعالان حوزه سلامت در شناسایی دستگاه هایی که واقعا اثرات مفید بهداشتی دارند می افزاید.

تا سال 2022 FDA فقط 103 اپلیکیشن و ابزار سلامتی را به طور رسمی مورد تایید قرار داده و بر سایر آنها هیچ نظارتی انجام نداده است. این یعنی، شاید بهتر باشد که درباره کارکرد این دستگاه ها با دید متفاوت تری بنگریم.

دکتر میلاد حیدری (جراح دندانپزشک، کارشناس ارشد پژوهش در علوم بین رشته ای پزشکی)‏