محصولات لبنی و تاثیر آنها بر سلامت

حدود 8000 سال است که محصولات لبنی بخش مهمی از رژیم غذایی انسان بوده و بخشی از توصیه­ های تغذیه ­ای رسمی در بسیاری از کشورهای جهان است.

لبنیات به غذاهایی گفته می شود که از شیر پستانداران مانند گاو، گوسفند، بز یا گاومیش تهیه شده است. این گروه شامل موادی مانند شیر، ماست، پنیر و کفیر و همچنین محصولاتی حاوی شیر مانند بستنی، کره، خامه، خامه ترش، کشک و پنیر خامه‌ای است.

همانطور که می توانید تصور کنید، محصولات لبنی از طریق تکنیک­ ها و روش­ های مختلف فراوری تولید می شوند که به افزایش کیفیت مطلوب آنها کمک می کند. لبنیات حاوی گروهی از مواد مغذی کلیدی هستند که به سختی می­توان مجموعه آنها را در رژیم­ های غذایی بخصوص به دست آورد.

در واقع، لبنیات سرشار از کلسیم، پروتئین، پتاسیم و فسفر هستند. نقش محصولات لبنی در تأمین مقادیر توصیه شده روزانه کلسیم بدن، تا حد زیادی توصیه ­های غذایی برای مصرف لبنیات را ارتقا داده است. بیش از دو سوم کلسیم دریافتی جمعیت در کشورهای غربی توسط محصولات لبنی تأمین می شود، در حالی که در عین حال لبنیات تنها 9 تا 12 درصد از کل انرژی مصرفی روزانه آنها را تشکیل می دهد.

علی­رغم فواید اثبات­ شده لبنیات در زمینه سلامت استخوان، برخی افراد به دلیل باور­های نامشخصی که لبنیات ممکن است برای سلامتی به خصوص در افرادی که مشکلات مدیریت وزن، عدم تحمل لاکتوز، آرتروز، آرتریت روماتوئید یا تلاش برای جلوگیری از بیماری­ های قلبی عروقی دارند مضر باشد، از مصرف لبنیات در رژیم غذایی خود اجتناب می کنند.

نقش لبنیات در تقویت استخوان‌ها

کلسیم ماده معدنی اصلی در استخوان‌هاست و لبنیات بهترین منبع کلسیم در رژیم غذایی انسان است. بنابراین لبنیات فواید زیادی برای سلامت استخوان ها دارد. در واقع، سازمان ‌های سلامت­محور توصیه می‌کنند که روزانه 2 تا 3 وعده لبنیات، جهت تأمین کلسیم کافی برای سلامت استخوان‌ ها مصرف گردد. شواهد نشان می­دهد که لبنیات تراکم استخوان را بالا برده و خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی را در افراد مسن کاهش می دهد.

 البته به جز لبنیات، کلسیم را می­توان از منابع دیگری همچون کلم پیچ، سبزیجات برگدار، حبوبات و مکمل های کلسیم نیز دریافت کرد. با این حال تحقیقات نشان می دهد که کلسیم موجود در لبنیات، تنها ماده مغذی با اثر مثبت بر سلامت استخوان نیست. لبنیات همچنین منابع غنی از پروتئین و فسفر هستند که برای رسیدن به حداکثر توده استخوانی در طول دوره رشد و جلوگیری از تحلیل استخوان در سنین بالا به آن نیاز دارید.

اثرات لبنیات بر سلامت قلب

تحقیقات در مورد تاثیر لبنیات بر سلامت قلب با نتایج پیچیده­ای همراه بوده است. به طور کلی شیر، ماست و پنیر تأثیر «خنثی» بر سلامت قلب داشته­اند، به این معنی که این غذاها خطر بیماری­های قلبی را افزایش یا کاهش نمی دهند. این پیچیدگی از این واقعیت نشأت می­گیرد که برخی لبنیات حاوی چربی های ترانس اشباع هستند که می توانند کلسترول LDL را افزایش دهند. کلسترول LDL معمولاً به عنوان کلسترول بد شناخته می شود، زیرا می تواند خطر بیماری ­های قلبی را افزایش دهد.

با این حال، افزایش کلسترول بستگی به فرد و نوع لبنیات مصرفی دارد. شیر، ماست و پنیر را می توان به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب مصرف کرد، اما بیشتر چربی موجود در رژیم غذایی باید از ماهی، آجیل، دانه­ ها و روغن ­های سالم تأمین شود.

 انتخاب شیر، ماست و پنیر بدون طعم و همچنین مصرف کمتر بستنی و خامه نیز به محدود کردن میزان قند اضافه شده در رژیم غذایی و نهایتاً سلامت شما کمک می کند. با این وجود هیچ شواهد ثابت و متقنی در مورد اینکه آیا چربی لبنیات به سلامت قلب کمک می­ کند یا به عنوان عامل خطری برای آن شناخته می­ شود وجود ندارد، و جامعه علمی در مورد آن اختلاف نظر دارند.

تاثیرات نامطلوب لبنیات

قند اصلی لبنیات لاکتوز است، که از دو قند ساده گلوکز و گالاکتوز تشکیل شده است. برای هضم لاکتوز، کودکان یک آنزیم گوارشی به نام لاکتاز تولید می کنند که لاکتوز شیر مادر را تجزیه می کند.

با این حال، بسیاری از افراد توانایی تجزیه لاکتوز را در بزرگسالی از دست می دهند. در واقع، حدود 65 درصد از جمعیت بزرگسال جهان نمی توانند لاکتوز را تجزیه کنند، که منجر به عدم تحمل لاکتوز می شود. این افراد با مصرف لبنیات دچار علائم گوارشی مانند نفخ، دردهای شکمی یا اسهال می شوند و باید از لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنند.

لبنیات آزادسازی پروتئین فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1) را تحریک می کند، که با افزایش خطر ابتلا به برخی سرطان ها، به ویژه سرطان های پروستات، سینه و روده مرتبط است. با این حال، تحقیقات در مورد ارتباط بین لبنیات و سرطان هنوز قطعی نیست و شواهد نشان می دهد که نوع لبنیات مصرفی می تواند نقش مهمی در نتیجه داشته باشد.

به عنوان مثال، یک مطالعه بین 778929 نفر نشان داد، در حالی که کل محصولات لبنی خطر مرگ و میر ناشی از سرطان را افزایش نمی دهند، مصرف شیر کامل خطر مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات را افزایش می دهد. در مقابل، ماست و سایر محصولات لبنی تخمیر شده با کاهش خطر سرطان مرتبط هستند.

در برخی مطالعات نیز مشخص شده است که دریافت محصولات لبنی افزایش احتمال جوش یا اگزما و آلرژی های پوستی را در برخی افراد افزایش داده است، با این حال نتایج این مطالعات نیز قطعی نبوده و توصیه به انجام تحقیقات بیشتر شده است. برخی منابع توصیه به اضافه کردن پروبیوتیک ها به محصولات لبنی جهت کاهش این موارد و همچنین عملکرد بهتر سیستم گوارشی کرده اند.

 

تالیف: دکتر امیررضا نبی قدیم (پزشک عمومی)