علائم، دلایل و درمان دیابت نوع دو
در دیابت نوع 2، بدن عملکرد مناسبی در استفاده از انسولین ندارد و در نتیجه قند در خون تجمع پیدا می‌کند.
در دیابت نوع 2، بدن عملکرد مناسبی در استفاده از انسولین ندارد و در نتیجه قند در خون تجمع پیدا می‌کند. این مشکل عمدتا دو دلیل اصلی دارد: اول عدم توانایی پانکراس در تولید انسولین کافی و دوم کاهش حساسیت به انسولین سلول ها و در نتیجه جذب ناکافی قند. متاسفانه بالا بودن مداوم قند خون می‌تواند به‌تدریج به اعضای حیاتی بدن مانند چشم‌ها، کلیه‌ها، اعصاب و قلب آسیب برساند. با این حال راهکارهایی موثر برای کنترل و مدیریت دیابت نوع دو وجود دارد که در ادامه مطلب مورد بررسی قرار می‌دهیم.
علائم دیابت نوع 2
علائم دیابت نوع دو، معمولا به‌تدریج ظاهر می‌شوند. حتی ممکن است شخص سال‌ها به این بیماری مبتلا باشد و بدون آگاهی از آن زندگی کند. علائم دیابت نوع 2 در صورت بروز، ممکن است شامل موارد باشند:
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار
- افزایش گرسنگی
- کاهش وزن
- خستگی
- تاری دید
- زخم‌هایی که به‌کندی بهبود می‌یابند
- عفونت‌های مکرر
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها و پاها
- تیره شدن پوست در برخی نواحی مثل زیر بغل و گردن
نکته: زنان مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است عفونت های مکرر قارچی واژن یا عفونت‌های مجاری ادراری را نیز تجربه کنند.
علت دیابت نوع دو
ابتلا به دیابت نوع 2 دو علت اصلی دارد:
- سلولهای عضله، چربی و کبد به انسولین پاسخ مناسبی نشان نمی‌دهند؛ در نتیجه سلول‌ها قند کافی را جذب نمی‌کنند.
- پانکراس (غده تولیدکننده انسولین) نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند و سطح قند خون را در محدوده سالم نگه دارد.
درمان دیابت نوع دو
درمان دیابت نوع 2 می‌تواند ترکیبی از دو مسیر اصلی باشد:
- مصرف دارو زیر نظر پزشک
- کنترل و مدیریت بیماری
در این بخش ابتدا با راهکارهای پزشکی، یعنی مصرف دارو، آشنا می‌شویم و در بخش‌های بعدی به روش‌های کنترل و مدیریت بیماری می‌پردازیم.
پزشکان برای کمک به درمان دیابت نوع 2 داروهای مختلفی تجویز می‌کنند که رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- داروهای خوراکی دیابت: این داروها به صورت قرص مصرف می‌شوند و به کنترل سطح قند خون، در افرادی که هنوز توانایی تولید انسولین را از دست نداده‌اند، کمک می‌کنند. این داروها انواع مختلفی دارند ولی متفورمین، یکی از رایج‌ترینِ آن‌هاست که باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
- داروهای تزریقی GLP-1 و GLP-1/GIP: نقش اصلی این داروها، کمک به کنترل قند خون بیماران است. با این وجود، برخی از آن‌ها در درمان چاقی نیز موثر هستند.
- انسولین: انسولین مصنوعی، به طور مستقیم سطح قند خون را کاهش می‌دهد که از جمله آن‌ها می‌توان به انسولین طولانی‌اثر و کوتاه‌اثر اشاره کرد. حال فرد مبتلا به دیابت می‌تواند طبق دستور پزشک انسولین را با سرنگ یا قلم تزریق کند.
جدیدترین داروی دیابت نوع 2
کارخانه داروسازی اکتوورکو داروهای مختلفی را برای درمان و مدیریت دیابت نوع 2 عرضه می‌کند. این داروها موردتایید FDA هستند و برخی از آن‌ها برای بیماران قلبی و کلیوی نیز تجویز می‌شوند. از جمله جدیدترین داروهای دیابت نوع دو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گلوکوفاژ (که احتمالا آن را با نام ژنریک متفورمین می‌شناسید)
- امپاور
- امپاور پلاس
- ترایتیس
- گلایپاور
این داروها در کنار تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی، به بهبود علائم دیابت نوع 2 کمک می‌کنند و عوارض نادر و خفیفی دارند. با این وجود از مصرف خودسرانه آن‌ها خودداری کرده و حتما به دستورالعمل‌های پزشک دقت کنید.
کنترل دیابت نوع دو
اصلاح رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی، دو راهکار کلیدی برای کنترل و مدیریت دیابت نوع 2 محسوب می‌شوند. در ادامه توصیه‌های کاربردی و موثری را برای اجرای این راهکارها معرفی می‌کنیم.
ورزش و فعالیت بدنی را دست‌کم نگیرید!
فعالیت بدنی منظم، برای همه افراد مهم است. اما اگر جزء بیماران دیابتی هستید، باید آن را جدی‌تر بگیرید. ورزش نه تنها برای سلامتی مفید است، بلکه:
- قند خون شما را بدون نیاز به دارو و در کوتاه‌مدت و بلندمدت کاهش می‌دهد.
- به کالری‌سوزی کمک کرده و فرایند کاهش وزن را تسهیل می‌کند.
- جریان خون و فشار خون را بهبود می‌بخشد.
- سطح انرژی بدن را افزایش می‌دهد و روحیه شما را تقویت می‌کند.
- به مدیریت استرس کمک می‌کند.
حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته، حالتی ایده‌آل و مطلوب است. با این حال پیش از شروع ورزش، حتما با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است پزشک اقداماتی مثل تنظیم دوز انسولین، پیش از ورزش و پس از آن را ضروری بداند.
رژیم غذایی خود را تغییر دهید
به طور کلی حجم و زمان وعده‌های غذایی، تاثیر قابل توجهی بر تنظیم و مدیریت سطح قند خون دارد. بنابراین حتما در این خصوص با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. اما خوب است با برخی مواد غذایی مفید برای بیماران دیابتی نیز آشنا باشیم.
| ماده غذایی | مثال‌ها |
| پروتئین‌های کم‌چرب | مرغ، تخم‌مرغ، ماهی، بوقلمون |
| سبزیجات غیرنشاسته‌ای | کلم بروکلی، لوبیا سبز، سبزیجات سالادی مثل کاهو، اسفناج، گوجه‌فرنگی، هویج و خیار |
| چربی‌های سالم | آووکادو، مغزها، کره بادام‌زمینی طبیعی و روغن زیتون |
| کربوهیدرات‌های پیچیده | لوبیا، انواع توت‌ها، سیب‌زمینی و نان سبوس‌دار |
پایش قند خون را فراموش نکنید
پایش منظم سطح قند خون، برای ارزیابی اثربخشی برنامه درمانی ضروری است و نتایج آن به تصمیم‌گیری درباره برنامه غذایی، فعالیت بدنی و دوز انسولین کمک می‌کند. علاوه بر این، برخی از عوامل موثر بر افزایش سطح قند خون، گاها غیرقابل پیش‌بینی هستند و بررسی مستمر قند خون، شناسایی این عوامل را تسهیل می‌کند.
پایش قند خون در منزل، با دو روش اصلی انجام می‌شود:
- با دستگاه گلوکومتر و نمونه‌گیری از نوک انگشت
- با دستگاه پایش مداوم قند خون (CGM)
حال انتخاب هر یک از این روش‌ها به نوع داروهای مصرفی، وضعیت کلی سلامتی شخص و توصیه پزشک در مورد تعداد دفعات بررسی قند خون در طول روز بستگی دارد.
میزان قند خون در دیابت نوع 2
آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله، که با نام رایج HbA1C شناخته می‌شود، اغلب برای تشخیص دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش میانگین سطح قند خون را در دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد و نتایج آن طبق جدول زیر تفسیر می‌شود:
| کمتر از 5.7% | طبیعی |
| بین 5.7% تا 6.4% | پیش‌دیابت |
| 6.5% یا بیشتر در دو آزمایش جداگانه | دیابت نوع 2 |
کدام نوع دیابت خطرناک است؟
دیابت نوع 1 و 2 هر دو می‌توانند خطرناک باشند، اما این خطر در هر یک از آن‌ها، به شکل‌های مختلف و در بازه‌های زمانی متفاوتی بروز می‌کند. جدول زیر به‌خوبی این موضوع را بررسی می‌کند و به سوال «کدام نوع دیابت خطرناک‌تر است؟» پاسخ می‌دهد:
| معیار | دیابت نوع 1 | دیابت نوع 2 |
| نحوه شروع بیماری | معمولا سریع و ناگهانی | آهسته و تدریجی |
| سن شروع بیماری | کودکی یا نوجوانی | بزرگسالی (اما سن شروع آن در حال کاهش است) |
| تهدید فوری زندگی | بالا (در صورت عدم مراجعه فوری به پزشک) | در ابتدا تهدید فوری و جدی محسوب نمی‌شود |
| عوارض بلندمدت | با کنترل خوب، کمتر است | بسیار شایع و مزمن |
| امکان پیشگیری | ندارد | دارد (در صورت داشتن سبک زندگی سالم) |
به طور خلاصه:
- دیابت نوع 1 اگر درمان نشود، می‌تواند فورا جان بیمار را تهدید کند.
- دیابت نوع 2 در بلندمدت و در صورت عدم تشخیص زودهنگام، عوارض شدیدی دارد.
میوه های مضر برای دیابت نوع 2
برخی از میوه‌ها شاخص گلیسمی بالایی (بالای 70) دارند و به‌سرعت قند خون را افزایش می‌دهند. اما خبر خوب این است که نیازی به حذف کامل این میوه‌ها نیست کافیست آن‌ها را کمتر و به صورت متعادل مصرف کنید. این میوه‌ها عبارتند از:
- موز
- انبه
- آناناس
- کشمش
- هندوانه
نکات زیر نیز می‌توانند در خصوص مصرف میوه‌ها توسط بیماران دیابتی مفید باشند:
- میوه‌های فرآوری‌شده (مثل کمپوت و سس سیب) فیبر کمتری دارند و باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند. در نتیجه بهتر است مصرف آن‌ها را محدود کنید.
- میوه‌های خشک، سالم هستند ولی می‌توانند کربوهیدرات زیادی داشته باشند. به عنوان مثال 2 قاشق غذاخوری کشمش به اندازه یک سیب کوچک کربوهیدرات دارد. بنابراین در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکنید.
- آبمیوه‌ها قند بالا و فیبر پایینی دارند و قند خون را سریع بالا می‌برند. اما اگر خیلی هوس آبمیوه کردید، به نصف لیوان آبمیوه طبیعی اکتفا کنید.
پیشگیری از دیابت نوع دو
سبک زندگی سالم می‌تواند از ابتلا به دیابت نوع 2 پیشگیری کند. علاوه بر این افراد پیش‌دیابتی نیز می‌توانند با تغییر سبک زندگی، روند پیشرفت بیماری را کند کنند و حتی از تبدیل آن به دیابت نوع 2 جلوگیری کنند. برای داشتن سبک زندگی سالم، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید و غذاهایی با چربی و کالری کم و فیبر بالا انتخاب کنید.
- فعال باشید و هر هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی داشته باشید. به عنوان مثال پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، دویدن یا شنا می‌توانند فعالیت‌های ساده و لذت‌بخشی برای شما باشند.
- وزن خود را کاهش دهید.
- برای مدت طولانی ننشینید و هر 30 دقیقه یک بار از جای خود بلند شوید و چند دقیقه حرکت کنید.
درمان دیابت نوع 2 با سلولهای بنیادی
درمان دیابت نوع ۲ با سلولهای بنیادی، راهکاری نوین و در حال آزمایش است ولی خوشبختانه نتایج اولیه آن امیدوارکننده بوده‌اند و بهبود سطح قند خون بیماران را ظرف مدتی کوتاه نشان داده‌اند.
به‌عنوان مثال یک مطالعه موردی که طی دو هفته و روی مردی ۵۹ ساله با عوارض شدید دیابت انجام شده، پیشرفت‌های قابل‌توجهی را در درمان بیماری نشان داده است. با این وجود برای تعیین نرخ واقعی موفقیت این راهکار، به تحقیقات گسترده‌تر و بلندمدت‌تری نیاز است.
سن ابتلا به دیابت نوع ۲
در بیشتر افراد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۳۵ سالگی، افزایش می‌یابد. با این حال نژاد افراد نیز می‌تواند بر این روند تاثیر بگذارد. به عنوان مثال در افراد سفیدپوست، معمولا پس از ۴۰ سالگی احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 افزایش می‌یابد. این در حالی است که مردم جنوب آسیا، چین، آفریقا یا کارائیب، ممکن است پس از ۲۵ سالگی در معرض ابتلا به این بیماری قرار بگیرند.
در سال‌های اخیر شاهد افزایش آمار ابتلا به این بیماری در کودکان و نوجوانان بوده‌ایم؛ این پدیده‌ای است که احتمالا از افزایش شیوع چاقی در سنین پایین ناشی می‌شود.
عمل جراحی برای درمان دیابت نوع 2
مدیریت سبک زندگی و دارودرمانی، برای برخی بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 و چاقی کارساز نیست. در چنین مواردی جراحی چاقی یا جراحی متابولیک، به عنوان موثرترین روش درمانی در نظر گرفته می‌شود. این جراحی نه تنها باعث کاهش وزن پایدار می‌شود، بلکه اثرات مطلوبی در بهبود علائم دیابت نوع 2 دارد. این اثرات تنها به دلیل کاهش وزن نیستند و به تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در دستگاه گوارش نیز مرتبط هستند. از جمله رایج‌ترین جراحی‌های چاقی عبارتند از:
- اسلیو معده
- بای‌پس معده
- حلقه معده
- انحراف بیلیوپانکراتیک با سوئیچ دوازدهه
سخن پایانی
در این مطلب با نگاهی جامع و دقیق، بیماری دیابت نوع 2 رو مورد بررسی قرار دادیم و دیدیم که اصلاح سبک زندگی و تغییر رژیم غذایی، کلید اصلی کنترل و مدیریت این بیماری مزمن به حساب می‌آید. شما از چه راهکاری برای کنترل دیابت نوع 2 استفاده کرده‌اید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
منابع: mayoclinic، clevelandclinic، nhs، health.clevelandclinic، healthline، ccjm
