طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) سوتغذیه به معنی عدم تعادل بین تأمین مواد مغذی و انرژی و نیازمندی های بدن برای  تامین رشد، نگهداری و عملکردهای خاص بدن است.

بسیاری از بیماری ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در اثر سوتغذیه با کمبود مواد مغذی ضروری در رژیم غذایی ایجاد می شوند.

در این مقاله ابتدا سعی شده کمبود های تغذیه ای که می توان با مشاهده یا معاینه فرد تشخیص داد بررسی شود.

زبان و حفره دهان غالبا اولین مناطقی از بدن هستند که علایمی از کمبود ویتامین را نشان می دهند.

ناهنجاری های زبان ممکن است به صورت تورم وقرمز شدن زبان (گلوسیت) یا صاف شدن جوانه های چشایی( آتروفی پاپیلاها )و هم چنین زخم و شکاف بر روی زبان یا لبها باشد، که اغلب با سوزش و درد همراه است.

ناخن ها  و پوست بدن هم  ازنقاط مهمی هستند که می توانند کمبود های تغذیه ای را نشان دهند.

ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که در کره، تخم مرغ، شیر وگوشت موجود است.

این ویتامین دریکپارچگی و نفوذ ناپذیری سلول های سیستم بینایی و چشم، دستگاه تنفسی، سیستم ادراری و سیستم گوارش نقش دارد.

علایم اولیه کمبود ویتامین A شامل التهاب زبان و پوسیدگی دندان است.

سایر علایم کمبود ویتامین A معمولا سازگاری نامناسب با تاریکی (nyctalopia) یا شب کوری، نرم شدن ویا سوراخ شدن قرنیه، خشکی و ضخیم شدگی لایه شاخی پوست و خارش است.

روی یا Zn یکی از اجزای پروتئین متصل به رتینول است که برای انتقال ویتامین A در خون لازم است. هم چنین روی بر جذب و استفاده از ویتامین A تأثیر می گذارد.

هر شرایطی که بر جذب چربی تأثیر بگذارد، ممکن است بیماران را در معرض کمبود ویتامین A قرار دهد.

حدود 50  تا 80 درصد ویتامین A در کبد ذخیره می شود. به طور کلی درمان شامل مصرف مکمل های خوراکی ویتامین A است

ویتامین های گروه B  یا (B complex) که در جو، غلات، دانه ها، آجیل و گوشت موجود است.

ویتامین های گروه B  عبارتند از:

ویتامین B1  یا تیامین

ویتامین B2 یا ریبوفلاوین

ویتامین B3 یا نیاسین

ویتامین B5 یا پانتوتنیک اسید

ویتامین B6  یا پیریدوکسین

 ویتامین B7 یا بیوتین

ویتامین B9 اسید فولیک یا فولات

ویتامین B12 یا سیانوکوبالامین

تیامین با بیماری بری بری و التهاب اعصاب مرتبط است.

این ویتامین هم چنین در تقویت سیستم ایمنی، دردهای دیابتیک و مشکلات گوارشی و حتی تقویت حافظه موثر است.

علایم اولیه کمبود ویتامین B12

تغییرات دهانی وکم خونی (مگالوبلاستیک آنمی) با بررسی دقیق می توان قبل از اثرات عصبی برگشت ناپذیردرمان را شروع کرد.

علایم نورولوژیک  شامل درگیری سیستم اعصاب مرکزی و به دنبال آن اختلالات راه رفتن، مشکلات بینایی، هذیان و زوال عقل است.

وجود آتاکسی و ضعف در این بیماران کمبود ویتامین B12 را از کمبود فولات متمایز می کند.

بیماران مبتلا به کمبود ویتامین B12 باید با تزریق B12 تحت درمان قرار گیرند؛  اگرچه نشان داده شده است که دوزهای بالایی که از راه خوراکی داده می شود نتایجی مشابه نتایج تزریق شده دارد.

ویتامین سی یا اسکوربیک اسید ویتامینی است که بدن انسان قادر به ساختن آن نیست و باید آن را از سبزیجات و میوه های تازه دریافت کنید.

این ویتامین برای پیشگیری از بیماری اسکوروی (سندرم کمبود ویتامین سی) و تقویت سیستم ایمنی در سرماخوردگی و حتی کووید موثر است.

کمبودهای تغذیه ای ممکن است در استخوان نیز مشهود باشد.

 عوامل مختلف  تغذیه ای بر تعادل تولید و تخریب  استخوان تأثیر می گذارد.

پوکی استخوان ممکن است به دلیل سو تغذیه یا کمبود زمینه ای کلسیم، منیزیم، ویتامین D یا پروتئین باشد.

این نوع پوکی استخوان تا حدود یک سوم زنان یائسه و هم چنین بسیاری از مردان و زنان قبل از یائسگی را درگیر می کند.

وضعیت ویتامین D بهتر است با اندازه گیری  سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D تعیین شود.

اگر بالاتر از 32 نانوگرم در میلی لیتر باشد به بهترین جذب کلسیم کمک می کند. سطح بالاتر از 30 نانوگرم در میلی لیتر با اثر محافظتی در برابر شکستگی مرتبط است.  

وقتی که سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D به زیر31 نانوگرم در میلی لیتربرسد، هورمون پاراتیروئید شروع  به افزایش می کند.

کمبود ویتامین D در بزرگسالان منجر به اختلال جذب کلسیم یا نرمی استخوان ( استئومالاسی) می شود؛ در کودکان به این  اختلال راشیتیسم یا ریکتز گفته می شود.

بیماران مبتلا به نرمی استخوان یا راشیتیسم باید تحت درمان با ویتامین D قرار گیرند.