ویتامین ها گروهی از مواد مغذی ضروری برای حفظ سلامتند و مقادیر اندک آنها برای حفظ سلامت مغز، استخوان ها، پوست و خون مهم است. 
بعضی از ویتامین ­ها نیز به هضم غذا و متابولیسم سلول ­ها کمک می­ کنند و معمولا بیشتر افراد می‌توانند با رعایت رژیم غذایی صحیح، ویتامین مورد نیاز خود را دریافت کنند.
 اما استفاده بیش از حد مکمل­ ها ممکن است منجر به ایجاد مسمومیت در بدن شود.
از طرفی امروزه با نگرانی­ های ناشی از همه ­گیری ویروس کرونا، مصرف مکمل ­ها برای افزایش ایمنی بیشتر از پیش شده و باید در نظر داشته باشید که مصرف وسواس ­گونه و بیش از حد لازم بدن از مکمل­ ها می ­تواند باعث بروز مشکلات جدی برای سلامت بدن شود؛ وضعیتی که به آن هایپرویتامینوز یا مسمومیت با ویتامین گفته می­ شود.
این مسمومیت ممکن است با استفاده نادرست از مکمل­ ها پیش بیاید و ممکن است با مصرف برخی از داروها که می توانند خطر مسمومیت با ویتامین­ ها را، چه با افزایش جذب یک ویتامین در بدن یا با داشتن ترکیبات ویتامینی افزایش دهد، پدید آید؛ برخی از رژیم های غذایی نیز ممکن است خطر مصرف بیش از حد ویتامین ها را به همراه داشته باشند؛ اما این نوع مسمومیت احتمال بسیار کمی دارد.
ما به مصرف مواد غذایی و مکمل ­های ویتامینی احتیاج داریم؛ زیرا بسیاری از ویتامین­ ها در بدن تولید نمی ­شوند و باید از راه غذا یا مکمل ­ها به دست آیند؛ از جمله این ویتامین­ ها می توان ویتامین A، ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، ویتامین B3 (نیاسین)، ویتامین B5 (اسید پانتوتنیک)، ویتامین B6، ویتامین B7 (بیوتین)، ویتامین B9 (فولات، اسید فولیک)، ویتامین B12 (کوبالامین)، ویتامین C (اسید اسکوربیک)، ویتامین D (کلسیفرول)، ویتامین E (آلفا توکوفرول) و ویتامین K (فیلوکینون، منادیون) را نام برد.

ویتامین های محلول در چربی در مقابل ویتامین های محلول در آب

تمایز اصلی خطر مصرف بیش از حد ویتامین­ها، محلول در چربی یا محلول در آب بودن آن ­هاست.

ویتامین ­های محلول در آب، بدون تغییر توسط بدن مورد استفاده قرار می­ گیرند و معمولا برای مدت طولانی در هیچ بافتی در بدن ذخیره نمی­ شوند.

همه ویتامین‌های ضروری بدن به جز ویتامین‌های A، D، E و K، محلول در آب هستند.

این چهار ویتامین محلول در چربی هستند؛ به این معنی که بدن می‌تواند آنها را برای استفاده طولانی‌مدت در بافت چربی ذخیره کند و به سرعت هم توسط بدن جذب می شوند؛ بنابراین خطر مسمومیت با آنها بیش از ویتامین‌های محلول در آب است و در صورت مصرف در دوزهای بالا می ­توانند برای سلامت بدن بسیار خطرآفرین باشند.

با توجه به نحوه جذب ویتامین ها و استفاده آن ­ها توسط بدن، برخی از ویتامین ­ها خطر کمتری در یک بار مصرف سمی دارند و تنها زمانی باعث بروز مشکلات در سلامتی می شوند که در دوزهای بالا، به طور مداوم برای چندین روز یا در دوزهای بسیار شدید مصرف شوند؛ که این بیشتر در اثر مصرف اشتباه مکمل ­ها اتفاق می ­افتد.

در حالی که در برخی از بیماری ها و شرایط جسمانی، مصرف دوز بالای ویتامین ­ها می ­تواند کمک کننده باشد.

همیشه باید قبل از دنبال کردن این رژیم­ های با دوز بالای ویتامین با پزشک یا داروساز مورد اعتماد مشورت کنید و در نظر داشته باشید که به غیر از توصیه پزشک، هرگز نباید بیش از دوز توصیه شده روزانه مولتی ­ویتامین یا مکمل ­های ویتامین را مصرف کنید.

همیشه باید مراقب بود که فقط مقادیر توصیه شده از مکمل­ها استفاده شود.

 

 ویتامین های محلول در چربی

ویتامین آ : مصرف مکمل‌­ها و مولتی­ویتامین­های غنی از ویتامین A  و روغن ماهی می‌تواند باعث مسمومیت شود. مسمومیت با ویتامین A ابتدا روی پوست تأثیر می گذارد و باعث قرمزی، سوزش و لایه برداری پوست می ­شود، اما مصرف مزمن و بیش از حد مکمل ممکن است منجر به علایم شدیدتری از جمله بروز مشکلاتی مثل تغییردر دید، سرگیجه، حالت تهوع، درد استخوان، افزایش فشار داخل جمجمه، کما و حتی مرگ ‌شود.

این علایم شدید اثرات ماندگاری بر سلامت استخوان و آسیب احتمالی کبد دارند.

ویتامین دی: ویتامین دی که به نام کلسیفرول نیز شناخته می­شود، به جذب کلسیم و ساخت استخوان کمک می کند. ویتامین D در بسیاری از غذاها مانند شیر غنی شده، آبمیوه غنی شده، غلات و ماهی یافت می شود و به عنوان مکمل نیز  در دسترس است.

مقدار توصیه شده روزانه برای بزرگسالان 31 تا 70 سال، روزانه 15 میکروگرم (600IU -واحد بین المللی) و برای بزرگسالان 71 سال و بالاتر 20 میکروگرم (800 IU) است.

اگر روزانه 100 میکروگرم (10000 IU) یا بیشتر از مکمل‌های ویتامین D مصرف کنید، در معرض خطر مسمومیت با ویتامین D قرار می ­گیرید که منجر به ایجاد سطوح بالای غیرطبیعی کلسیم در خون می‌شود.

علایم ممکن است شامل سنگ کلیه، حالت تهوع، استفراغ مکرر، یبوست، تشنگی بیش از حد، ادرار بیش از حد، گیجی و کاهش وزن باشد.

ویتامین ای: .ویتامین E، یا آلفا توکوفرول به عنوان آنتی اکسیدان برای محافظت از سلول ها استفاده شده و در ماهی، روغن نباتی، آجیل، دانه‌ها، گندم و سبزیجات برگ‌دار یافت می‌شود.  

مقدار توصیه شده روزانه برای بزرگسالان میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن فرد یا 22IU  است. مکمل‌های ویتامین E در دوزهای بالا فرآیند انعقاد خون را مختل می‌کنند.

درنتیجه احتمال خونریزی و سکته‌ی مغزی هموراژیک (خونریزی دهنده) را افزایش می‌دهند. سکته‌ مغزی هموراژیک به دلیل آسیب عروق مغز در اثر مسمومیت با ویتامین E ممکن است رخ دهد.

ویتامین کا: ویتامین K که با نام‌های فیلوکینون و منادیون نیز شناخته می‌شود، یک ویتامین محلول در چربی است که برای فرایند لخته شدن خون مهم است و در شیر، روغن سویا و سبزیجات برگدار یافت می شود. استفاده از این ویتامین معمولا مورد نیاز نیست؛ مگر در شرایطی که جذب آنها کاهش یافته باشد.

 مقدار توصیه شده روزانه آن برای مردان بزرگسال 120 میکروگرم و برای زنان بزرگسال 90 میکروگرم است.

 ویتامین  K می‌تواند با داروهای خاصی مانند وارفارین و آنتی بیوتیک‌ها تداخل ایجاد کند.

ویتامین های محلول در آب

ویتامین سی: مسمومیت با ویتامین سی از طریق خوردن غذاهای حاوی این ویتامین اتفاق نمی­افتد؛ اما ممکن است با مصرف مکمل های حاوی این ویتامین به صورت حاد یا مزمن پیش بیاید. محتوای کل ویتامین سی بدن از 300 میلی گرم تا حدود 2 گرم(2000 mg) است که اگر بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم در یک دوز مصرف شود، احتمالا علایم گوارشی مانند اسهال یا حالت تهوع را در پی خواهد داشت.

افرادی که ویتامین سی را به صورت مکمل و در طولانی مدت مصرف می­کنند، خصوصا اگر مقادیر بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم مصرف شود، در معرض خطر مسمومیت مزمن با اسید اسکوربیک هستند.

مصرف زیاد ویتامین سی احتمال افزایش دفع اگزالات و اسید اوریک ادرار را دارد و در طولانی مدت می‌تواند منجر به تشکیل سنگ درکلیه، به ویژه در افراد مستعد به اختلالات کلیوی شود.

ویتامین ب­ کمپلکس: مجموعه ویتامین ­های ب1 تا ب12 که به صورت مکمل در دسترسند.

ب­ کمپلکس به سلامت سلول­ ها کمک کرده و بینایی خوب، مغز سالم، هضم خوب، عضلات تقویت شده، سیستم قلبی عروقی و گوارشی سالم را فراهم می کند.

عوارضی که در صورت مصرف بیش از حد مکمل‌های ب­ کمپلکس مشاهده می‌شود عبارتند از: بثورات پوستی، بی‌خوابی، مشکلات گوارشی، گزگز و بی‌حسی، نوسان های شدید خلق و خو و سطح غیرطبیعی فشار خون.