کشف پرتو ایکس یا اشعه یونیزان دستاورد بزرگی در تشخیص و درمان بیماری ها ایجاد کرد.

اما با وجود منافع منحصر به فرد پرتوهای یونیزان، مسئله حفاظت در برابر این اشعه مطرح شد و با افزایش سریع استفاده از آن در دهه های گذشته، موجی از نگرانی درباره اثرات سرطان زایی پرتوهای یو نیزان ایجاد شده است.

در خصوص ارتباط بین پرتو نگاری و افزایش بروز بدخیمی ها گزارش هایی وجود دارد.

مطالعات انجام شده بر روی بیماران با سابقه پرتو نگاری این مطلب را تایید کرده است.

بافت های حساس به پرتوهای یونیزان شامل مغز استخوان، سلول های جنسی، بافت لنفاوی، مخاط دستگاه گوارش، گلو، لایه خارجی پوست و فولیکول های مو می باشد.

با توجه به احتمال نیاز شما به انجام تصویربرداری های پزشکی، خوب است نکات مهمی را در این خصوص بدانید:

• استفاده از وسایل خود مراقبتی موجود در مرکز تصویربرداری برای شما به عنوان همراه یا سرویس گیرنده لازم است و رعایت دستورالعمل های حفاظتی باعث کاهش مخاطرات پرتو نگاری می شود.
• وسایلی مانند پاراوان، روپوش سربی، عینک سربی، محافظ تخمدان را در خواست نمایید.
• برای مهار کردن اشعه هایی که در فضا انعکاس پیدا می کند، باید سرعت آن را با استفاده از عناصری که دارای عدد جرمی بالایی هستند (مانند طلا یا سرب که البته با توجه به مقرون به صرفه بودن بیشتر از سرب استفاده می شود) به حداقل رساند. در بخش هایی مانند رادیولوژی، آنژیوگرافی و اتاق عمل که مستقیما با اشعه سر کار دارند، برای حفاظت از پرسنل و بیمار از  وسایل حفاظتی  سربی استفاده می شود. اما با توجه به این مسئله که روپوش را خود شخص باید استفاده کند و گاه تا ساعت ها باید آن را به تن داشته باشد، میزان وزن و انعطاف پذیری آن بسیار مهم است. رو پوش سربی استاندارد روپوشی است که باعث حفاظت از مغز  استخوان به میزان 75 تا 85 درصد می شود. عینک سربی استاندارد عینکی است که باعث کاهش میزان اشعه به میزان 98 درصد شود.

انجام رادیولوژی های تشخیصی مثل یک تیغه دو لبه عمل کرده و خود به عنوان فاکتور خطر بروز بد خیمی می باشد.

برای مثال در بروز تومورهای غده تیروئید فاکتور خطر شناخته شده ای است.

اشعه ایکس می تواند یک سری آثار زودرس و دیررس برای فرد استفاده کننده بگذارد.

آثار زودرس مستقیم در فرد رخ می دهد و آثار دیررس غیر مستقیم به نسل های بعدی منتقل می شود.

توصیه های ضروری در انجام تصویربرداری های پزشکی با اشعه، به شرح زیر است:

– از خانم های باردار و افراد زیر 18 سال به عنوان همراه استفاده نشود.

– برای حفظ غدد جنسی بیمار، در صورت امکان از حفاظ مناسب سربی استفاده شود.

– فقط افرادی که حضور آن ها برای کمک به بیمار ضروری است در اتاق حضور داشته باشند.

– هر شخصی که در هنگام پرتودهی، بیمار و یا کاست فیلم را نگه می دارد، باید روپوش سربی بپوشد.

– پرهیز از انجام تصویربرداری های مکرر غیرضروری.

– همکاری با تکنسین و قرار گرفتن در وضعیت مناسب برای انجام تصویربرداری ها.

– استفاده از محافظ تیروئید در تصویربرداری های سر، گردن و دندان.

– خودداری از انجام تصویربرداری تشخیصی خصوصاً از ناحیه لگن خانم هایی که احتمال باردار بودن آنها وجود دارد؛ مگر در مواردی که یک فوریت پزشکی مطرح است.

لازم به ذکر است که امروزه با پیشرفت دستگاه ها و تکنولوژی تصویربرداری های پزشکی، آسیب پذیری بیماران و پرسنل به کمترین میزان رسیده است، اما محافظت در برابر اشعه را همیشه باید مدنظر داشت.

در برخی از روش های تصویربرداری پزشکی، مثل سونوگرافی و ام آر آی، از اشعه های یونیزان استفاده نمی شود و این روش ها، به ویژه برای خانم های باردار، ایمنی بسیار بالایی دارند.

البته برای انجام ام آر آی محدودیت هایی وجود دارد که در صورت نیاز به انجام این تصویربرداری، پزشک شما و مرکز تصویربرداری این موارد را در نظر خواهند گرفت.