اختلال وسواس اجباری (OCD)
اختلال وسواس فکری عملی یک بیماری روانی است که باعث ایجاد افکار یا احساسات ناخواسته مکرر (وسواس) یا تمایل به انجام مکرر کاری (اجبار) می شود.
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی یک بیماری روانی است که باعث ایجاد افکار یا احساسات ناخواسته مکرر (وسواس) یا تمایل به انجام مکرر کاری (اجبار) می شود.
بعضی از افراد می توانند هم وسواس و هم اجبار داشته باشند.
برای مثال این موضوع که اعداد یا رنگ های خاصی “خوب” یا “بد” هستند یک فکر وسواسی به شمار می رود.
اگر بعد از تماس با چیزی که شاید آلوده باشد، هفت بار دست خود را بشویید، می تواند از جمله عادت های اجباری باشد.
اگرچه ممکن است شما مایل به فکر کردن یا انجام این کارها نباشید، اما نمی توانید جلوی آن ها را بگیرید.
همه افراد عادت ها یا افکاری دارند که گاهی تکرار می شوند؛ اما افراد مبتلا به OCD افکار یا اعمالی دارند که:
- حداقل یک ساعت در روز وقتشان را می گیرد؛
- قادر به کنترل آن ها نیستند؛
- لذت بخش نیستند؛
- با کار، زندگی اجتماعی یا قسمت های دیگری از زندگیشان تداخل ایجاد می کند.
انواع OCD و علایم آن
OCD اشکال مختلفی دارد؛ اما بیشتر موارد حداقل در یکی از چهار دسته کلی زیر قرار می گیرند:
- چک کردن قفل، سیستم های هشداردهنده، اجاق گاز، کلید های برق، یا فکر به این که دچار بیماری شده اند؛
- آلودگی، ترس از چیزهایی که ممکن است کثیف باشند یا اجبار برای تمیز کردن؛
- تقارن و نظم، نیاز به چینش وسایل به روش خاص؛
- نشخوار فکری یا همان فکر کردن بسیار زیاد به چیزی تا حد آزاردهنده.
وسواس ها
وسواس افکار، وسوسه ها و یا تصاویر مداومی هستند که باعث ایجاد احساسات آزار دهنده، مانند اضطراب یا انزجار می شوند.
بسیاری از مبتلایان به اختلال وسواس فکری تشخیص می دهند که افکار، انگیزه ها یا تصاویر محصول ذهن آنها است و افراطی یا غیر منطقی است.
با این حال پریشانی ناشی از این افکار مزاحم با منطق یا استدلال قابل حل نیست.
وسواس های معمول:
- ترس از آلوده شدن توسط افراد یا محیط؛
- افکار یا تصاویر جنسی آزاردهنده؛
- ترس از فحاشی یا توهین بی اختیار؛
- نگرانی مفرط در مورد نظم، تقارن یا ریزه کاری ها؛
- افکار سرزده و تکرارشونده در مورد صداها، تصاویر، کلمات یا اعداد؛
- ترس از دست دادن یک چیز مهم.
اجبارها
اجبارها رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی هستند که فرد در پاسخ به یک وسواس فکری آنها را انجام می دهد.
معمولا این رفتارها از پریشانی ناشی از وسواس های فکری جلوگیری کرده و یا باعث کاهش اضطراب می شوند.
اجبارها ممکن است واکنش های افراطی در ارتباط با یک وسواس باشند (مانند شستن بیش از حد دست به دلیل ترس از آلودگی) یا اقداماتی باشند که هیچ ارتباطی با وسواس ها ندارند.
اجبارهای معمول:
- انجام بیش از حد یا با آداب خاص برخی امور همانند شستن دست ها، دوش گرفتن، مسواک زدن یا اجابت مزاج؛
- تمیز کردن مکرر لوازم خانه؛
- چیدن اشیا با ترتیب خاص؛
- چک کردن مکرر قفل ها، کلید های برق یا سایر لوازم خانه؛
- به دنبال تأیید یا اطمینان دائم سایرین بودن؛
- شمارش مکرر تا یک عدد خاص.
شدت متفاوت است
OCD معمولا در سال های نوجوانی یا جوانی آغاز می شود، اما ممکن است از کودکی شروع شود.
علایم معمولا به تدریج شروع می شوند و شدت آن ها در طول زندگی متفاوت است.
انواع وسواس و اجبارهایی که در طول زندگی تجربه می کنید، می توانند با گذشت زمان تغییر کنند.
به طور کلی هنگامی که استرس بیشتری داشته باشید، علایم تشدید می شوند.
OCD معمولا یک اختلال مادام العمر در نظر گرفته می شود و می تواند علایم خفیف تا متوسطی داشته باشد یا بسیار شدید، زمان بر و عاجز کننده شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر افکار وسواسی و رفتار های اجباری بر کیفیت زندگی شما تأثیر گذاشته اند، به پزشک یا متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
علل OCD و عوامل خطر
پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی افراد دچار اختلال وسواس فکری عملی می شوند. استرس می تواند علایم را تشدید کند.
بروز این اختلال در زنان کمی بیشتر از مردان است و علایم اغلب در نوجوانان یا جوانان ظاهر می شود.
عوامل خطر OCD شامل موارد زیر است:
- پدر یا مادر، خواهر و برادر یا کودک مبتلا به OCD؛
- تفاوت های ساختاری در قسمت های خاصی از مغز فرد؛
- افسردگی، اضطراب یا تیک عصبی؛
- تجربه آسیب (تروما)؛
- سابقه آزار جسمی یا جنسی در کودکی.
عوارض
مشکلات ناشی از اختلال وسواس فکری عملی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- صرف زمان بیش از حد برای انجام رفتارهای تشریفاتی؛
- مسائل مربوط به سلامتی، مانند درماتیت ناشی از شستن مکرر دست ها؛
- دشواری حضور در محل کار، مدرسه یا فعالیت های اجتماعی؛
- روابط آشفته؛
- کیفیت پایین زندگی؛
- افکار و رفتار منجر به خودکشی.
پیشگیری
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از وسواس وجود ندارد.
با این حال درمان به موقع ممکن است از تشدید اختلال وسواس و اختلال در فعالیت ها و برنامه روزمره شما جلوگیری کند.
تشخیص و درمان
پزشک معالج از طریق معاینه بالینی یا آزمایش خون می تواند تشخیص دهد که علایم شما به دلیل بیماری دیگری بروز نکرده است.
پزشک با شما در مورد احساسات، افکار و عادت هایی که دارید صحبت می کند. درمان قطعی برای وسواس فکری وجود ندارد.
اما با برخی روشهای درمانی میتوانید میزان تاثیر علایم این اختلال را که باعث ایجاد تداخل در زندگیتان میشود کمتر کنید.
پزشک میتواند دارو تجویز کند؛ یا جلسات روان درمانی به شما پیشنهاد کند و یا هر دو روش با هم می تواند برای شما موثر باشد.
روش های درمانی عبارتند از:
- روان درمانی. رفتار درمانی شناختی می تواند به تغییر الگوهای تفکر شما کمک کند. در روشی به نام مواجهه و پیشگیری از پاسخ، پزشک شما را در موقعیتی قرار می دهد که باعث ایجاد اضطراب یا رفتار اجبار می شود. به کمک این روش شما یاد می گیرید تا افکار یا اعمال وسواس گونه خود را کاهش داده و سپس متوقف کنید.
- آرامش. موارد ساده مانند مدیتیشن، یوگا و ماساژ می توانند به کنترل علایم استرس زا کمک کنند.
- دارو. داروها به بسیاری از افراد در کنترل وسواس و اجبار کمک می کند. تاثیر این دارو ها ممکن است 2 تا 4 ماه طول بکشد.
- مدولاسیون عصبی. در موارد نادر وقتی درمان و دارو اثر چندانی ایجاد نمی کند، ممکن است پزشک از دستگاه هایی که فعالیت الکتریکی را در یک منطقه خاص از مغز شما تغییر می دهند استفاده کند.
- TMS (تحریک مغناطیسی فرا جمجمه ای). TMS وسیله ای غیر تهاجمی است که بالای سر نگه داشته می شود تا میدان مغناطیسی را القا کند. این دستگاه قسمت خاصی از مغز را هدف قرار می دهد که علایم OCD را ایجاد می کند.
شرایط مرتبط با OCD
برخی شرایط مجزا، مشابه OCD هستند. آنها شامل وسواس هایی مانند موارد زیر هستند:
- ظاهر شما (اختلال بدشکلی بدن)؛
- جمع آوری (انباشتن)، نظم و ترتیب دادن یا چینش وسایل (اختلال احتکار)؛
- کشیدن یا خوردن موهای خود (تریکوتیلومانیا)؛
- کشیدن پوست (اختلال پوست کنی)؛
- بیماری جسمی (خود بیمار انگاری)؛
- بوی بدن (سندرم مرجع بویایی).
