مو از پروتیئنی به نام کراتین تشکیل شده است. معمولا یک فرد سالم حدود 100 تا 150 هزار تار مو روی سر خود دارد. هر تار مو چرخه زندگی خود را دارد تا در نهایت بریزد. ریزش حدود صد تار مو در روز طبیعی است. اغلب مو های ریخته شده با موهای جدید جایگزین می شوند.
چرخه زندگی مو از سه فاز تشکیل شده است:
- آناژن: در این فاز، رشد مو فعال است که بین ۲ تا ۶ سال سال طول می کشد.
- کاتاژن: در این فاز، مو نه رشد می کند و نه می افتد، فقط آماده ریزش می شود که ۲ تا ۳ هفته طول می کشد.
- تلوژن: مرحله استراحت که حدود ۲ تا ۳ ماه دوام دارد؛ در انتهای مرحله استراحت، مو می ریزد و موی جدیدی جایگزین آن می شود و چرخه رشد مجددا آغاز می گردد.
به ریزش موی غیر طبیعی آلوپسی گفته می شود.
علل ریزش مو چیست؟
- سطح غیر طبیعی هورمون ها
- ژن هایی که از مادر و پدر به فرزند می رسد.
- استرس، بیماری و زایمان می توانند باعث ریزش موقتی مو شوند.
- داروهایی مانند داروهای شیمی درمانی، رقیق کننده های خون، داروهایی که برای کنترل فشار خون مصرف می شوند و قرص های جلوگیری از بارداری می توانند باعث ریزش موقتی موها شوند.
- سوختگی ها، زخم ها و اشعه ایکس نیز می توانند موجب ریزش موقتی مو شوند.
- بیماری های خود ایمنی می توانند باعث ریزش مو تحت عنوان آلوپسی آره آتا شود.
- روش های زیبایی و آرایشی مانند شامپو زدن بیش از حد، فر کردن دائمی موها، دکلره کردن و رنگ کردن موها می توانند باعث نازک و ضعیف شدن مو شوند.
- بیماری هایی مثل بیماری های تیروئید، لوپوس، دیابت، فقر آهن، اختلالات تغذیه ای و کم خونی می توانند باعث ریزش مو شوند.
- رژیم غذایی ای که در آن میزان پروتیئن کم باشد و یا بسیار کم کالری باشد ممکن است باعث ریزش موقتی موها شود.
ریزش مو می تواند انواع بسیار متفاوتی داشته باشد:
- آلوپسی اینولوشنال (Involutional alopecia): حالتی طبیعی است که در آن تارهای مو به تدریج با افزایش سن نازک می شوند. اکثر فولیکول های مو وارد فاز استراحت می شوند و مابقی مو ها کوتاه تر و کم پشت تر می شوند.
- آلوپسی آندروژنیک (Androgenic alopecia): این نوع ریزش مو ها ژنتیکی است و می تواند هم در مردان و هم در زنان بروز کند. مردانی که به این ریزش مو دچار می شوند، که به آن طاسی با الگوی مردانه نیز گفته می شود، از سنین نوجوانی یا اوایل 20 سالگی با آن مواجه می شوند. این نوع ریزش مو با عقب رفتن خط رویش موها، کم پشت شدن و محو شدن تدریجی موها از قسمت فرق سر و قسمت جلوی سر مشخص می شود. زنانی که دچار این وضعیت می شوند، که به آن طاسی با الگوی زنانه گفته می شود، تا ۴۰ سالگی یا کمی دیرتر، چندان تجربه ای از ریزش مو ندارند. در زنان،کم پشتی کلی در تمام سر، به همراه ریزش قابل توجهی در قسمت فرق سر رخ می دهد.
- آلوپسی آره آتا (Alopecia areata): اغلب به طور ناگهانی بروز پیدا کرده و باعث ریزش موی سکه ای در کودکان و نوجوانان می شود. این وضعیت ممکن است منجر به کچلی کامل شود. اما در حدود ۹۰ درصد افرادی که دچار این حالت می شوند، موها طی چند سال رشد مجدد خود را باز می یابند.
- آلوپسی یونیورسالیس ( Alopecia Universalis ): منجر به ریزش موهای کل بدن، شامل ابروها، مژه ها و حتی موهای اندام تناسلی می شود.
- تریکو تیلومانیا( Trichotillomania): یا اختلال موکنی،که اکثرا در کودکان دیده می شود، یک اختلال روانی است که در آن خود فرد مو هایش را می کَنَد.
- تلوژن افلوویوم (Telogen effluvium): نازک شدن موقت موها در کل پوست سر می باشد که ناشی از تغییراتی در چرخه رشد موها است. تعداد زیادی از موها در زمان یکسانی وارد فاز استراحت می شوند و همین امر موجب ریزش مو و نازک شدن آن ها می شود. این نوع از ریزش عموما با وجود این که ممکن است روزانه بین 300 تا 500 مو ریخته شود، باعث طاسی کامل نمی شود و موها به خصوص در ناحیه گیجگاه و فرق سر نازک تر شوند.
بیماری هایی مانند مشکلات تیروئید، زایمان، عمل جراحی یا تب می تواند محرکی برای بروز این نوع از ریزش مو باشد.
هم چنین ریزش موی تلوژن افلوویوم می تواند ناشی از کمبود برخی ویتامین ها و مواد معدنی در بدن باشد؛ فقر آهن در خانم ها یکی از دلایل شایع این نوع ریزش مو است.
مصرف برخی دارو ها مانند ایزوترتینوین که برای درمان آکنه تجویز می شود و یا وارفارین که رقیق کننده خون است نیز می تواند منجر به این نوع ریزش مو در فرد شود.
شروع و قطع مصرف داروهای ضدبارداری نیز می تواند از علل بروز این نوع ریزش مو باشد.
ریزش موی تلوژن افلوویوم معمولا سه ماه بعد از یک عارضه پزشکی به وجود می آید.
اگر محرک موقتی باشد، ممکن است موها تا حدود شش ماه بعد مجددا رشد کنند. اگر ریزش مو ها بیشتر از شش ماه به طول انجامد، به آن تلوژن افلوویوم مزمن گفته می شود.
- آلوپسی زخمی (Scarring alopecias): منجر به ریزش موی دائمی می گردد. مشکلات التهابی پوست نظیر سلولیت، فولیکولیت یا التهاب فولیکول های مو، جوش و دیگر اختلالات پوستی نظیر برخی از انواع لوپوس و لیکن پلان یا خزه پوستی غالبا منجر به ایجاد زخم هایی در پوست می شوند که توانایی رویش مجدد موها را از بین می برند. سشوار کشیدن با حرارت زیاد، فر کردن زیاد و دائم موها و هم چنین سفت بستن موها می تواند منجر به ریزش موی دائمی شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمانی که:
- فرد جوان است و ریزش موها چشمگیر باشد.
- ریزش مو شدید است.
- فرد به طور دایم در مورد کچلی نگران است.
- درمان خانگی و داروهای بدون نسخه تاثیری نداشته باشند.
- علایم عمومی مانند کاهش وزن، بی حالی، بدن درد، تب همراه با ریزش مو وجود داشته باشد (ممکن است به دلیل بیماری باشد و به همین دلیل نیاز به بررسی و کنترل دارد).
- اگر ریزش مو بر عزت نفس فرد تاثیر داشته و منجر به افسردگی وی شده است، به کمک یک روان شناس یا روان پزشک نیز نیاز است.
در شماره آینده مجله سلام سلامت می توانید با راه های پیشگیری و درمان انواع ریزش مو آشنا شوید.
تشخیص
قبل از تشخیص، احتمالا پزشک شما را معاینه می کند و در مورد رژیم غذایی، روش مراقبت از مو و سابقه بیماری و خانوادگی از شما سوالاتی می پرسد.
ممکن است آزمایش های زیر نیز نیاز باشند:
- آزمایش خون
- آزمایش کشش. پزشک به آرامی تعدادی از تارهای موی یک ناحیه از سر را می کشد، تا ببیند چند تار مو می ریزد.
درمان
درمان دارویی
اگر ریزش موی شما به علت بیماری زمینه ای باشد، درمان آن بیماری ضروری است.
اگر داروی خاصی سبب ریزش مو شده باشد، ممکن است پزشک برای چند ماه، دستور به قطع مصرف دارو بدهد.
داروهای متداول برای ریزش مو عبارتند از:
- ماینوکسیدیل: شکل مایع، فوم و شامپوی این دارو به نسخه پزشک نیاز ندارد. به طور معمول، برای تاثیر بیشتر، خانم ها روزانه یک بار و آقایان روزانه دو بار آن را روی پوست سر می مالند.
محصولاتی که حاوی ماینوکسیدیل هستند به رشد مجدد مو یا کند کردن سرعت ریزش مو کمک می کنند. حداقل 6 ماه زمان لازم است تا دارو تاثیر کرده و از ریزش بیشتر جلوگیری کند و رشد مجدد موها شروع شود. در صورت موثر بودن دارو، باید همچنان به مصرف آن ادامه داده شود.
از عوارض جانبی احتمالی ماینوکسیدیل، خارش کف سر و رشد موهای ناخواسته در کنار صورت و دست ها است.
- فیناستراید: این دارو نیاز به تجویز پزشک دارد و برای آقایان مورد استفاده قرار می گیرد. روزانه یک قرص مصرف می شود. مقدار ریزش مو در بسیاری از آقایانی که از این دارو مصرف کرده اند، کم شده و برخی شاهد رشد مجدد مو ها نیز بوده اند. ممکن است چند ماه زمان لازم باشد تا متوجه تاثیر آن شوید . برای حفظ تاثیرات این دارو باید به مصرف آن ادامه داده شود.
از جمله عوارض جانبی نادر این دارو کاهش میل جنسی و عملکرد جنسی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات است. زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار شوند، باید از تماس با خرده های این قرص خودداری کنند.
- دوتاستراید: از این دارو برای درمان بزرگی خوش خیم پروستات استفاده می شود. در حالی که این دارو تاییدیه FDA برای درمان ریزش مو را ندارد، گاهی پزشکان از آن برای درمان طاسی با الگوی مردانه استفاده می کنند؛ این دارو شبیه به فیناستراید عمل می کند اما موثر تر از آن است.
- آنتی آندروژن ها: آندروژن ها شامل تستوسترون و سایر هورمون های مردانه هستند که می توانند سرعت ریزش مو را در خانم ها افزایش دهند. در زنانی که ماینوکسیدیل به آن ها کمکی نکند، مصرف داروی ضد آندروژن اسپرینولاکتون ممکن است برای درمان آلوپسی آندروژنی تاثیر گذار باشد. این دارو به خصوص برای زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند موثر است، چرا که میزان تولید آندروژن در این افراد بیشتر است. پزشکان معمولاً اسپیرونولاکتون را به همراه داروی ضد بارداری خوراکی برای زنان در سنین باروری تجویز می کنند. (فردی که یکی از این داروها را مصرف می کند نباید باردار شود زیرا می تواند باعث ناهنجاری های دستگاه تناسلی در جنین پسر شود.) عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل افزایش وزن، کاهش میل جنسی، افسردگی و خستگی است.
- مکمل آهن: کمبود آهن می تواند از جمله دلایل ریزش مو در برخی از خانم ها باشد. پزشک از طریق آزمایش خون می تواند سطح آهن را بررسی کند و اگر فرد کمبود آهن داشته باشد با مصرف مکمل های آهن می توان از ریزش مو جلوگیری کرد.
- سایر مکمل ها: مکمل هایی که حاوی ویتامین های گروه ب و برخی آمینو اسید ها مثل سیستین هستند می توانند به کاهش ریزش و رشد مجدد مو کمک کنند.
درمان های غیر جراحی
پی آر پی: یا پلاسمای غنی از پلاکت، برای درمان ریزش مو، شامل سه مرحله می باشد؛ ابتدا مقداری خون از فردگرفته می‌شود.
سپس، نمونه خون درون دستگاهی به نام سانتریفیوژ قرار می‌گیرد و پلاکت ها جداسازی شده و سپس در پوست سر تزریق می شود.
به نظر می رسد پی آر پی، رشد طبیعی مو ها را تحریک می کند و با تامین خون بیشتر برای فولیکول ها و افزایش ضخامت مو ، روند رشد مو را حفظ می کند.
استفاده از پی آر پی برای برخی افراد ممنوع است:
- افرادی که در حال مصرف رقیق کننده های خون هستند،
- افرادی که زیاد سیگار می کشند،
- افراد مبتلا به عفونت حاد یا مزمن،
- افراد مبتلا به سرطان،
- افرادی که اختلال عملکرد پلاکتی دارند،
- افرادی که کمبود پلاکت دارند.
مزوتراپی : علاوه بر درمان چین و چروک و از بین بردن چربی های ناخواسته، از مزوتراپی برای درمان ریزش مو نیز استفاده می شود.
به کمک این روش عصاره های طبیعی گیاهان ، ویتامین ها یا داروهایی مانند فیناستراید و ماینوکسیدیل را به داخل پوست سر تزریق می کنند که برای هر فرد، محلول مورد استفاده، متفاوت است.
مزوتراپی عدم تعادل هورمونی در داخل و اطراف فولیکول را تصحیح می کند؛ مواد مغذی را به مو می رساند و گردش خون را تقویت می کند.
عمل جراحی کاشت مو
در رایج ترین نوع ریزش موی دائمی، فقط قسمت بالای سر تحت تأثیر قرار می گیرد.
از طریق کاشت مو یا جراحی ترمیمی می توان بهترین نتیجه را از موهای باقی مانده گرفت.
در طی یک عمل کاشت مو، موها از بخشی از سر که مو دارد، برداشته می شود و در نقاطی که مویی وجود ندارد پیوند داده می شود.
برای این عمل نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست، اما به دلیل دردناک بودن، از آرام بخش و مسکن استفاده می شود.
خطرات احتمالی شامل خونریزی، کبودی، التهاب و عفونت است.
برای نتیجه مطلوب ممکن است به بیش از یک عمل جراحی نیاز باشد. در نهایت، ریزش موی ارثی با وجود عمل جراحی هم پیشرفت خواهد کرد.
