تقریبا از هر 10 کودک، یک نفر مبتلا به ADHD است. اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا همان ADHD یکی از شایع ترین اختلالات تکاملی عصبی در دوران کودکی است که می تواند باعث رفتارهای غیر طبیعی شود.

این بیماری اولین بار در کودکی تشخیص داده می شود و اغلب تا بزرگسالی ادامه دارد.

کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در توجه یا کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند (ممکن است بدون فکر به نتیجه یا عواقب کار دست به کاری بزنند) یا بیش از حد فعال باشند.

طبیعی است که کودکان برای یک بار یا به تعداد محدود یا در یک شرایط خاص در تمرکز و رفتار مشکل داشته باشند، اما کودکان مبتلا به بیش فعالی همراه با این رفتار و اختلال رشد می کنند و روزانه آن را تجربه می کنند.

در حقیقت این علایم می تواند تداوم داشته باشد، وخیم تر شود و می تواند در مدرسه، خانه یا رابطه با دوستان مشکل ایجاد کند.

کودک مبتلا به ADHD ممکن است:

• مدام خیال پردازی کند؛
• موضوعات زیادی را فراموش کند؛
• مدام به خود بپیچد یا بی قرار باشد؛
• زیاد حرف بزند؛
• اشتباهات سهل انگارانه انجام دهد یا ریسک های خطرناک کند؛
• نتواند در مقابل وسوسه مقاومت کند؛
• به سختی با دیگران کنار بیاید.

انواع اختلال بیش فعالی

سه نوع مختلف از این اختلال وجود دارد.

بسته به نوع و شدت علایم به صورت زیر تقسیم بندی می شود:

1. غالبا بی توجه: معمولا تمرکز بر یک کار در این افراد دشوار است و نمی توانند کار ها را سازمان دهی کنند. به جزئیات توجه نمی کنند و به راحتی حواسشان پرت می شود. برای فرد دشوار است که کاری را سازماندهی کرده و یا به پایان برساند، به جزئیات توجه کند، یا دستورالعمل ها و مکالمات را دنبال کند. ممکن است فرد به راحتی جزئیات کارهای روزمره را فراموش می کند.
2. غالبا بیش فعال:  فرد مدام تکان می خورد و زیاد صحبت می کند. نشستن برای مدت طولانی برای این فرد دشوار است. کودک ممکن است دائما بدود یا بپرد. فرد احساس بی قراری می کند. در زمان های نامناسب صحبت می کند. برای این شخص سخت است که منتظر نوبت خود بماند یا به راهنمایی ها  گوش دهد.
3. ترکیبی: علایم دو نوع فوق به طور مساوی در فرد وجود دارد.

علت اختلال بیش فعالی

علت این اختلال ناشناخته است، اما تحقیقات اخیر نشان داده است که کاهش دوپامین عاملی در بروز ADHD است.

دوپامین یک ماده شیمیایی در مغز است که به انتقال سیگنال ها از یک عصب به عصب دیگر کمک می کند و در ایجاد پاسخ و تمرکز نقش مهمی دارد.

علاوه بر آن ژنتیک می تواند نقش مهمی داشته باشد.

دانشمندان در حال بررسی سایر علل احتمالی هستند از جمله:

• آسیب مغزی؛
• قرار گرفتن در معرض محیط خطرناک (به عنوان مثال هوای سرب دار) در دوران بارداری؛
• مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری؛
• زایمان زودرس؛
• کمبود وزن هنگام تولد.

هم چنین خوردن بیش از حد قند، تماشای زیاد تلویزیون یا عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا هرج و مرج خانوادگی ممکن است علایم را تشدید کند.

اما شواهد به اندازه کافی اثبات شده نیستند.

اثراتی که ADHD می تواند روی زندگی آینده کودک داشته باشد، شامل موارد زیر است:

1. کاهش کارایی فرد در انجام فعالیت هایی مانند فعالیت مدرسه؛
2. بیکاری و مشکلات مالی در بزرگسالی؛
3. سو مصرف الکل یا مواد مخدر؛
4. کاهش سلامت جسمی؛
5. روابط ناپایدار؛
6. تصویر ضعیف از خود؛
7. میل به خودکشی.

این اختلال می تواند اغلب با بیماری های دیگر همراه باشد که باعث پیچیدگی درمان می شود.

از جمله:

1. افسردگی
2. اضطراب
3. بیماری دو قطبی

تشخیص

تصمیم گیری در مورد کودک مبتلا به ADHD روندی است که طی چندین مرحله انجام می شود.

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص ADHD وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و انواع خاصی از اختلالات یادگیری می توانند علایم مشابهی داشته باشند.

تشخیص ADHD معمولاً شامل چک لیست هایی برای رتبه بندی علایم ADHD و گرفتن شرح حال کودک از والدین، ​​معلمان و گاهی اوقات خود کودک است.

درمان

پزشک با خانواده صحبت می کند.

در بیشتر موارد،  درمان ADHD بهتر است ترکیبی از رفتار درمانی و دارو درمانی باشد.

برای کودکان مبتلا به ADHD در سن پیش دبستانی (5 تا 6 سال)، رفتار درمانی به ویژه آموزش والدین، ​​به عنوان اولین خط درمان قبل از دارو درمانی توصیه می شود.

برنامه های درمانی خوب شامل نظارت دقیق، پیگیری و ایجاد تغییرات مناسب در طول مسیر درمان خواهند بود.

مدیریت علایم

سلامتی برای همه کودکان مهم است و به ویژه برای کودکان مبتلا به ADHD می تواند مهم تر نیز باشد. علاوه بر رفتار درمانی و دارو درمانی، داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند کودک را برای مقابله با علایم ADHD آماده کند.

 ازجمله:

• عادات غذایی سالم مانند خوردن مقدار کافی میوه، سبزیجات و غلات سبوس دار و انتخاب منابع پروتئین بدون چربی؛

• داشتن فعالیت های بدنی روزانه بر اساس سن؛
• محدود کردن میزان مشاهده صفحه نمایش روزانه اعم از تلویزیون، رایانه، تلفن و سایر وسایل الکترونیکی؛
• خواب به میزان کافی بر اساس سن.

در کنار این موارد گاهی نیاز است بر اساس نوع تشخیص پزشک، دارو درمانی برای این دسته از افراد آغاز شود.

انتخاب نوع دارو، مدت زمان مصرف دارو و مقدار مصرف دارو بر حسب سن، شدت علایم، وزن و نوع علایم بسیار مهم است و می تواند نتیجه درمانی مطلوب را ایجاد نماید.

درمان دارویی

معمولا تمام پزشکان با توجه به ارزیابی مزایا و معایب دارو بهترین انتخاب را برای بیماران انجام می دهند.

داروها در این بیماران معمولا به دو دسته تقسیم می شوند:

1. داروهای محرک : که باعث تقویت و متعادل سازی سطح نوروترانسمیترهای مغزی می شوند. مانند آمفتامین ها و مشتقات آنها.
2. در کنار داروهای دسته اول داروهای دیگری مانند غیر محرک ها و داروهای ضد افسردگی می تواند برای بیماران تجویز شود.

داروهای ضد افسردگی اثر آهسته تری نسبت به محرک ها دارند، اما مشکلات جسمی کم تر نیز برای بیماران ایجاد می کنند.