آلرژی چیست؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که بعد از استنشاق، تماس یا خوردن چیزی، متوجه بروز برخی علائم مثل خارش پوستی، آبریزش بینی یا عطسه شوید.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که بعد از استنشاق، تماس یا خوردن چیزی، متوجه بروز برخی علائم مثل خارش پوستی، آبریزش بینی یا عطسه شوید. این موارد، از جمله علائم رایج آلرژی هستند. به زبان ساده، آلرژی واکنش بیش از حد بدن به برخی مواد خارجی است که گاه به صورت علائم جزئی و گاه به صورت علائم جدی‌تر بروز می‌کند. برای آشنایی بیشتر با عوامل ایجادکننده آلرژی و راهکارهای مدیریت این عارضه، ادامه مطلب را از دست ندهید.
علائم آلرژی چیست؟
انواع آلرژی، می‌تواند باعث بروز طیف وسیعی از علائم شوند که از جمله آن‌ها عبارتند از:
- بثورات پوستی یا کهیر
- خارش پوست
- عطسه
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- سرفه
- خس‌خس سینه
- خارش و آبریزش چشم
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
- دشواری در تنفس یا بلع
- استفراغ یا اسهال
- فشار خون پایین
بروز علائم آلرژی، به نحوه قرارگیری فرد در معرض عوامل آلرژی (آلرژن) بستگی دارد. به عنوان مثال اگر یک ماده آلرژن را لمس کنید، ممکن است دچار بثورات خارش‌دار شوید؛ اگر به گرده گیاهان یا موی حیوانات حساس باشید، معمولا در صورت استنشاق آن‌ها دچار آبریزش بینی یا عطسه می‌شوید؛ آلرژی‌های غذایی و دارویی و نیش زنبور نیز ممکن است باعث واکنش‌های شدید مثل تورم مجاری هوایی و استفراغ شوند.
انواع آلرژی
آلرژی به نیش زنبور و سایر حشرات گزنده، آلرژی به مایت‌های گرد و غبار، آلرژی به برخی مواد غذایی، آلرژی به برخی داروها، آلرژی به کپک‌ها، آلرژی به حیوانات خانگی و سایر حیوانات، آلرژی پوستی و آلرژی فصلی از جمله رایج‌ترین انواع آلرژی هستند.
حساسیت پوستی
بیشتر ما در مقطعی از زندگی خود خارش، پوسته‌پوسته شدن یا قرمزی پوست را تجربه کرده‌ایم. آلرژی پوستی، یکی از رایج‌ترین علل این مشکل است. انواع آلرژی پوستی شامل موارد زیر می‌شوند.
درماتیت پوستی
آیا تا به حال بعد از انداختن یک انگشتر جدید یا عوض کردن صابون، متوجه قرمزی، التهاب، خارش یا سوزش پوستی شده‌اید؟ اگر به این سوال پاسخ مثبت می‌دهید، پس درماتیت پوستی را تجربه کرده‌اید. این نوع آلرژی، ناشی از تماس پوست با آلرژن‌ها است و معمولا بلافاصله بروز نمی‌کند. بلکه ممکن است بعد از چند ساعت یا حتی چند روز پس از قرارگیری در معرض آلرژن‌ها ظاهر شود. قرمزی، ورم، ترک‌خوردگی، سوزش، تاول، برجستگی و لکه‌های پوستی از رایج‌ترین علائم درماتیت پوستی هستند.
کهیر
کهیر به صورت برجستگی‌های قرمز و خارش‌داری ظاهر می‌شود که ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود. این نوع آلرژی می‌تواند ناشی از درماتیت پوستی، واکنش آلرژیک به نیش حشرات، داروها یا غذاها، عفونت ویروسی، استرس یا ورزش باشد. کهیرها معمولا بلافاصله ظاهر می‌شوند و ظرف چند روز نیز از بین می‌روند. اندازه آن‌ها هم می‌تواند از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر متغیر باشد.
اگزما
اگزما یک بیماری مزمن پوستی است که معمولا از دوران کودکی شروع می‌شود. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست. ولی موی حیوانات، مواد شوینده، گرد و غبار، آلرژی غذایی یا فصلی و آسم می‌توانند از محرک‌های آن باشند. عود این آلرژی ، ممکن است بین چند روز تا چند هفته طول بکشد و علائم زیر را نشان دهد:
- خشکی پوست
- پوسته‌پوسته شدن پوست
- تورم و قرمزی پوست
- ایجاد برجستگی‌های قرمز کوچک
- ترشح مایع روی پوست
- ضخیم شدن پوست
تورم
به برآمدگی یا بزرگ شدن ناحیه‌ای از پوست که معمولا در بافت‌های نرم (مثل پلک‌ها و دهان) ایجاد می‌شود و ممکن است با کهیر همراه باشد، تورم یا آنژیوادم می‌گویند. برخی مواد غذایی، موی حیوانات، گرده گیاهان، نیش حشرات، برخی داروها، اختلالات خودایمنی مانند لوپوس و نوعی اختلال ژنتیکی نادر به نام HAE یا آنژیوادم ارثی ممکن است باعث این نوع آلرژی پوستی شوند.
تورم، معمولا از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد و اغلب ظرف چند روز برطرف می‌شود. تورم معمولا با علائمی غیرمرتبط به پوست همچون درد معده، دشواری در تنفس، تورم چشم‌ها یا دهان و تورم مخاط چشم نیز همراه هستند.
آلرژی تنفسی (آلرژی ریه، آلرژی گلو، آلرژی بینی )
آسم آلرژیک، نوعی بیماری تنفسی است که در آن راه‌های تنفسی بیمار در پی استنشاق آلرژن، تنگ می‌شود. این نوع آلرژی در کودکان و بزرگسالان بسیار رایج است و می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- تنگی نفس
- سرفه‌های مکرر به‌ویژه در شب
- خس‌خس سینه (مثل صدای سوت هنگام تنفس)
- احساس گرفتگی یا فشار در قفسه سینه
- گرفتگی بینی
- ترشح از بینی
- خارش یا آبریزش چشم‌ها
- راش پوستی
آلرژن‌های احتمالی این نوع آلرژی نیز ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- مو، ادرار، بزاق یا شوره حیوانات خانگی یا حیوانات دیگر
- گرده گیاهان
- کپک‌ها (کپک‌ها هاگ‌هایی تولید می‌کنند که وارد هوا شده و می‌توانند آسم را تحریک کنند)
- مایت‌های گرد و غبار
- سوسک‌ها (مدفوع، بزاق و سایر اجزای بدن سوسک‌ها می‌تواند آسم آلرژیک را تحریک کند)
- آلرژی غذایی (در برخی موارد، آلرژی غذایی ممکن است باعث تحریک آسم آلرژیک شود ولی بسیار نادر است.)
آلرژی فصلی
حساسیت فصلی یا رینیت آلرژیک که در فصل‌های خاصی از سال بروز می‌کند ولی در فصل زمستان ناشایع‌تر است و با نام تب یونجه نیز شناخته می‌شود. جالب است بدانید «تب یونجه» از فصل دروی یونجه گرفته شده است. در گذشته، دروی یونجه معمولا در تابستان انجام می‌شده و بسیاری از مردم را درگیر حساسیت فصلی می‌کرده است.
گرده گیاهان گرده‌افشان، شایع‌ترین علت حساسیت فصلی است. ولی کپک یا شوره حیوانات نیز می‌تواند باعث بروز این نوع آلرژی شود. موارد زیر از جمله رایج‌ترین علائم آلرژی فصلی هستند:
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- عطسه
- آبریزش و خارش چشم‌ها
- خارش سینوس‌ها، گلو یا کانال گوش
- ترشح پشت حلق
سردرد، تنگی نفس، خس‌خس سینه و سرفه نیز از علائم کمتر شایع آلرژی فصلی هستند.
آلرژی غذایی (آلرژی به پروتئین گاوی، حساسیت به گلوتن، حساسیت به باقلا)
آلرژی غذایی، واکنش سیستم ایمنی بدن است و مدت کوتاهی پس از خوردن برخی مواد غذایی بروز می‌کند. حتی مقدار بسیار کمی از برخی مواد غذایی آلرژن نیز می‌تواند علائمی مثل کهیر، تورمِ مجاری تنفسی و مشکلات گوارشی و یا در موارد شدیدتر واکنش‌های مرگ‌آور ایجاد کند.
علائم آلرژی غذایی معمولا طی چند دقیقه تا دو ساعت پس از مصرف غذای آلرژن بروز می‌کنند. از جمله شایع‌ترین علائم آلرژی غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گزگز یا خارش در دهان
- کهیر، خارش یا اگزما
- تورم لب‌ها، صورت، زبان، گلو یا سایر بخش‌های بدن
- درد شکم، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ
- خس‌خس سینه، گرفتگی بینی یا مشکلات تنفسی
- سرگیجه، احساس سبکی سر یا غش
بهتر است در صورت مشاهده هر یک از این علائم با پزشک مشورت کنید. آنافیلاکسی نیز یکی از علائم خطرناکِ آلرژی غذایی است و می‌تواند به صورت زیر بروز کند:
- تنگی راه‌های تنفسی در حدی که تنفس دچار مشکل شود
- شوک همراه با افت شدید فشار خون
- ضربان قلب بالا
- سرگیجه یا احساس سبکی سر
آلرژی کودکان
آلرژی در کودکان می‌تواند از نوزادی و یا کودکی بروز پیدا کند و ممکن است کیفیت خواب، بازی و عملکرد تحصیلی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو برای شناسایی علائم آلرژی در کودک خود، دنبال موارد زیر باشید.
علائم اولیه آلرژی در کودکان
- آبریزش، خارش، قرمزی یا تورم چشم‌ها (معمولا این وضعیت بیش از یک یا دو هفته ادامه پیدا می‌کند)
- آبریزش مداوم بینی
- تکرار علائم مزمن، در بازه زمانی خاصی از سال
- خارش یا گزگز گلو یا دهان
- خارش گوش‌ها
علائم آلرژی پوستی، تنفسی و گوارشی در کودکان
- اگزما و کهیر، ممکن است از نشانه‌های آلرژی پوستی در کودکان باشد.
- خس‌خس سینه هنگام تنفس، تنفس سریع یا تنگی نفس، سرفه خشک و پی در پی با مخاط شفاف و خستگی زودهنگام کودک جزء علائم آلرژی تنفسی بچه‌ها هستند.
- درد شکمی و اسهال مکرر از جمله علائم آلرژی گوارشی کودکان به شمار می‌روند.
سردرد، خستگی مفرط و بی‌قراری یا بداخلاقیِ غیرعادی نیز می‌تواند از نشانه‌های آلرژی در کودکان باشد. با این حال توصیه ما این است که دفترچه‌ای برای ثبت علائم کودک داشته باشید و در خصوص آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
تست آلرژی
تست آلرژی به پزشک کمک می‌کند که علت دقیق آلرژی را شناسایی کند و برای مدیریت علائم آن، برنامه‌ریزی داشته باشد. این نوع تست‌ها، انواع مختلفی دارند و پزشک با توجه به علائم و سن بیمار و نوع ماده آلرژی‌زا، تست مناسب را انتخاب می‌کند.
تست پریک یا تست خراش پوستی
تست خراش پوستی، متداول‌ترین تست آلرژی است. جهت انجام این تست، پزشک سطح پوست ساعد یا پشت بیمار را با سوزنی نازک خراش می‌دهد. همچنین ممکن است قطراتی از آلرژن را روی پوست بیمار قرار بدهد و با خراشیدن آن ناحیه، آلرژن را وارد پوست کند.
تست داخل پوستی
اگر نتایج تست پریک منفی یا نامشخص باشد، ممکن است پزشک سراغ این تست برود. در این تست، کمی از آلرژن به لایه بیرونی پوست تزریق می‌شود.
تست پچ
تست پچ، برای تعیین علت درماتیت انجام می‌شود. پزشک برای اجرای این تست، قطراتی از آلرژن را روی پوست بیمار قرار می‌دهد و روی آن را با پچ می‌پوشاند. همچنین ممکن است از پچِ حاوی آلرژن نیز استفاده شود.
تست خون
این تست، همان‌طورکه از نامش پیداست، تاثیر آلرژن‌ها روی نمونه خون بیمار را بررسی می‌کند. به این ترتیب که در آزمایشگاه، آلرژن به خون بیمار اضافه شده و میزان آنتی‌بادی IGE اندازه‌گیری می‌شود. این آنتی‌بادی، در واکنش به آلرژن‌ها تولید می‌شود.
تست حساسیت غذایی
این تست فقط در مطب و زیر نظر مستقیم پزشک انجام می‌شود و طی آن، مواد غذایی مشکوک، به بیمار خورانده می‌شود.
تست آلرژی کودکان
اگر کودک شما نسبت به برخی مواد غذایی واکنش منفی نشان می‌دهد، حتما باید تست آلرژی را برای او انجام دهید. تست آلرژی در هر سنی قابل انجام است ولی معمولا برای کودکان زیر 6 ماه، توصیه نمی‌شود. همچنین ممکن است این تست‌ها در کودکان بسیار کوچک، دقیق نباشند. نکته مهم دیگر این است که پیش از انجام هر یک از تست‌های حساسیت، باید با متخصص اطفال مشورت کنید.
علاوه بر تست‌هایی که در بخش قبلی بررسی کردیم، رژیم حذفی نیز می‌تواند برای تشخیص آلرژی در کودکان انجام شود. همان‌طورکه احتمالا حدس می‌زنید، در این رژیم، مواد غذایی مشکوک مانند تخم مرغ و بادام زمینی به مدت 2 تا 3 هفته از رژیم غذایی کودک حذف می‌شود و علائم او مورد بررسی قرار می‌گیرند. سپس در صورت تاییدِ متخصص آلرژی، هر ماده غذاییِ حذف‌شده، به صورت تدریجی به رژیم غذایی کودک برمی‌گردد.
درمان آلرژی چیست؟
پرهیز از آلرژن‌ها، بهترین روش مدیریت انواع آلرژی است. این موضوع در مورد آلرژن‌هایی که می‌توانند به آنافیلاکسی منجر شوند، بسیار حائز اهمیت است. با این حال ممکن است برخی آلرژن‌ها، به‌راحتی قابل اجتناب نباشند. از جمله داروهایی که پزشک در چنین موارد تجویز می‌کند عبارتند از:
- آنتی‌هیستامین‌ها مانند فکسوفنادین، دسلوراتادین، سیتریزین یا بیلاستین
- اسپری بینی کورتیکواستروئیدی
- مهارکننده‌های لوکوترین مانند مونته لوکاست
- تزریق داروهای آنتی ایمونوگلوبولین برای آلرژی‌های شدید غذایی یا کهیر
بهترین دارو برای آلرژی
آنتی هیستامین‌های نسل دوم از جمله اکتوبیلاست گزینه مناسبی برای درمان آلرژی هستند. اکتوبیلاست جدیدترین آنتی هیستامین نسل دوم است که برای مدیریت علائم آلرژی کاربرد دارد. این دارو که برای اولین بار در ایران توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید می‌شود، اثرات ناشی از هیستامین‌ها را از بین می‌برد و به بهبود علائم حساسیت کمک می‌کند.
درمان خانگی آلرژی
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که برای درمان آلرژی، سراغ راهکارهای درمانی خانگی بروند. اگر شما هم در این دسته از افراد قرار می‌گیرید، می‌توانید یکی از موارد زیر را امتحان کنید.
شستشوی بینی با محلول نمکی
این روش، التهاب ناشی از آلرژی را کاهش می‌دهد، به بهبود علائمی مثل آبریزش یا گرفتگی بینی و عطسه کمک می‌کند و باکتری‌ها و سایر محرک را از سینوس‌ها و حفرات بینی بیرون می‌آورد.
استفاده از فیلترهای هوا
استفاده از فیلترهای هوا، راهی برای ارتقای کیفیت هوای داخل خانه است. این فیلترها، آلرژن‌های موجود در هوا را به خود جذب می‌کنند.
مصرف پروبیوتیک‌ها
تحقیقات نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها، می‌توانند به کنترل سیستم ایمنی و کاهش آلرژی‌های غذایی کمک کنند. با این حال آلرژی غذایی به فاکتورهایی مانند محیط، ژنتیک و رژیم غذایی نیز بستگی دارد. بنابراین نباید مصرف پروبیوتیک‌ها را به عنوان درمان قطعی در نظر بگیرید. همچنین پیش از اضافه کردن مکمل‌های پروبیوتیک به رژیم غذایی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
ویتامین C
ویتامین C مدت‌هاست که به عنوان ماده‌ای مغذی شناخته می‌شود که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و این باور بی‌دلیل نیست. ممکن است این ویتامین اثر آنتی‌هیستامینی داشته باشد. حتی پژوهشی نشان می‌دهد که تزریق داخل وریدی ویتامین C، می‌تواند علائم آلرژی را کاهش دهد.
روغن اسانسی اکالیپتوس
اگر به مایت‌های گرد و غبار آلرژی دارید، می‌توانید از روغن اکالیپتوس به عنوان ضدعفونی‌کننده استفاده کنید. به عنوان مثال کافیست مقداری از آن را به مایع لباسشویی خود بیفزایید. ولی اگر به اکالیپتوس یا روغن‌های آن آلرژی دارید، این روش را فراموش کنید!
واکسن آلرژی
تزریق واکسن، نوعی ایمونوتراپی است و برای کاهش یا توقف علائم آلرژی استفاده می‌شود. در این روش درمانی که 3 تا 5 سال طول می‌کشد، هر بار مقدار بسیار کمی از آلرژن‌ها به بدن فرد تزریق می‌شود. البته هر واکسن، مقدار بسیار کمی آلرژن دارد و علائم شدیدی ایجاد نمی‌کند. با گذر زمان، دوز آلرژنِ واکسن‌ها بیشتر می‌شود. در نتیجه سیستم ایمنی فرد به آن‌ها عادت می‌کند و واکنش کمتری نشان می‌دهد.
تزریق واکسن آلرژی معمولا در موارد زیر انجام می‌شود:
- زمانی که داروها به خوبی علائم را کنترل نکنند.
- مواقعی که پرهیز از آلرژن‌ها امکان‌پذیر نباشد.
- مواردی که داروهای ضدآلرژی با داروهای دیگر تداخل داشته باشند یا عوارض جانبی آزاردهنده ایجاد کنند.
- هنگامی که فرد به نیش حشرات حساسیت داشته باشد.
این روش درمانی می‌تواند برای مدیریت آلرژی فصلی، آلرژی ناشی از محیط داخلی (که آلرژن آن‌ها داخل خانه یا محیط‌های بسته وجود دارد) و آلرژی به نیش حشرات موثر باشد. ولی آلرژی غذایی و کهیرهای مزمن، هنوز واکسن ندارند.
درمان حساسیت پوستی، خارش و قرمزی
درمان خارش و قرمزی پوست یا همان راش پوستی، به علت آن بستگی دارد. همچنین ممکن است التیام این حساسیت پوستی، چند هفته طول بکشد. با این حال موارد زیر رایج‌ترین راهکارهای مدیریت این آلرژی هستند:
- مصرف داروهای آنتی هیستامین: آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، نوعی از داروهای ضدآلرژی هستند و خارش را کاهش می‌دهند.
- استعمال پماد و داروهای های ضدالتهاب استروئیدی: داروهای کورتیواستروئیدی در این دسته قرار می‌گیرند و التهاب و خارش را تسکین می‌دهند.
- استفاده از سرکوب‌کننده‌ها یا تعدیل‌کننده‌های ایمنی موضعی یا خوراکی سیستم ایمنی: این داروها پاسخ سیستم ایمنی بدن به آلرژن‌ها را تغییر می‌دهند و در واقع تعدیل می‌کنند در برخی موارد راش پوستی، می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی بدن یا ناشی از اگزما باشد. در این صورت این دسته از داروها می‌توانند حساسیت را کاهش دهند. این داروها باید مستقیما زیر نظر پزشک مصرف شوند.
مواد غذایی آلرژی زا
افراد ممکن است به مواد غذایی مختلفی آلرژی داشته باشند. با این حال در این بخش، معروف‌ترینِ این مواد غذایی را بررسی می‌کنیم.
شیر گاو
شیر گاو، یکی از رایج‌ترین آلرژن‌های کودکان است و بزرگسالان را کمتر درگیر می‌کند. پرهیز کامل از شیر گاو و تمام محصولاتی که با این ماده غذایی تهیه می‌شوند، تنها راه درمان این آلرژی غذایی است.
تخم‌مرغ
آلرژی به تخم‌مرغ، دومین آلرژن شایع کودکان است. با این حال حساسیتِ 68% کودکان مبتلا، تا سن 16 سالگی از بین می‌رود. برای مدیریت این حساسیت غذایی باید از مصرف تخم‌مرغ و به خصوص سفیده آن خودداری کنید. همچنین پیش از مصرف هر خوراکی و غذایی که تخم‌مرغ دارد، با پزشک مشورت کنید.
مغزهای درختی
آلرژی به مغزهای درختی مثل بادام، بادام هندی، پسته و گردو نیز بسیار شایع است و 3% از مردم جهان را درگیر کرده است. متاسفانه این آلرژی مادام‌العمر است و کمتر از 10% افراد از آن بهبود می‌یابند.
بادام‌زمینی
بادام‌زمینی، می‌تواند در برخی افراد باعث واکنش‌های شدید و حتی مرگ‌آور شود. علت حساسیت به بادام‌زمینی دقیقا مشخص نیست ولی سابقه خانوادگی می‌تواند خطر بروز آن را افزایش دهد.
آبزیان صدف‌دار
بدن برخی افراد به پروتئین‌های موجود در خانواده‌های سخت‌پوستان و نرم‌تنان دریایی واکنش نشان می‌دهد. برخی از آبزیانی که در این دسته‌ها قرار می‌گیرند عبارتند از:
- میگو
- شاه‌میگو
- خرچنگ دریایی
- لابستر
- ماهی مرکب
- گوش‌ماهی
این نوع حساسیت غذایی معمولا با گذشت زمان برطرف نمی‌شود. بنابراین بهتر است به‌طور کامل از مصرف آبزیان صدف‌دار پرهیز کنید.
گندم
آلرژی به گندم، واکنشی آلرژیک به یکی از پروتئین‌های گندم بوده و در کودکان شایع‌تر است. با این حال حساسیت بسیاری از کودکان بعد از 10 سالگی، برطرف می‌شود. علائم آلرژی به گندم می‌توانند شبیه بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن باشند. اما در واقع این نوع آلرژی پاسخ سیستم ایمنی به یکی از صدها پروتئین گندم است.
علاوه بر این افراد مبتلا به سلیاک، به پروتئین خاصی به نام گلوتن حساسیت نشان می‌دهند. اما آلرژی به گندم می‌تواند مربوط به پروتئین‌های دیگر هم باشد.
سایر مواد غذایی
علاوه بر موارد بالا، 170 ماده غذایی دیگر نیز به عنوان آلرژن گزارش شده‌اند. سویا، کنجد، بذر کتان، هلو، موز، آووکادو، کیوی، کرفس، سیر، دانه خردل و بابونه برخی از این مواد غذایی هستند.
سخن پایانی
آلرژی انواع مختلفی دارد و بسیاری از مردم جهان را درگیر می‌کند. آلرژی فصلی، غذایی و تنفسی، رایج‌ترین انواع حساسیت هستند و علائمی مثل بثورات پوستی، گرفتگی بینی، استفراغ و.. ایجاد می‌کنند. در این مطلب انواع آلرژی را به طور کامل مورد بررسی قرار دادیم و راهکارها و داروهای موثری را برای درمان این مشکل شایع و آزاردهنده معرفی کردیم. شما می‌توانید سوالات خود در خصوص آلرژی را با ما در میان بگذارید.
منابع:
