واکسیناسیون در بزرگسالان

واکسیناسیون یک راه ساده، ایمن و مؤثر برای محافظت از ما در برابر بیماری ها، قبل از تماس با آنها است. در واقع واکسن ها از دفاع طبیعی بدن ما برای ایجاد مقاومت در برابر عفونت ها استفاده کرده و سیستم ایمنی را قوی تر می کنند.

واکسن ها چگونه عمل می‌ کنند؟

زمانی که بدن واکسن را دریافت می‌ کند، سیستم ایمنی شروع به تولید آنتی ‌بادی هایی (پادتن) می ‌کند که برای شناسایی و از بین بردن میکروب ‌های همان بیماری در مواجهه بعدی آماده هستند. به این ترتیب، وقتی بدن در آینده با همان میکروب مواجه شود، سیستم ایمنی می ‌تواند سریع ‌تر و مؤثرتر به آن واکنش نشان دهد.

چرا بزرگسالان باید واکسن تزریق کنند؟

ممکن است این سؤال پیش آید که چرا بزرگسالان نیازمند دریافت واکسن هستند، در حالی که اکثر افراد در دوران کودکی واکسن دریافت کرده ‌اند. جواب ساده است: بسیاری از بیماری ‌ها در سنین مختلف و به دلایل گوناگون ممکن است دوباره تهدیدی برای سلامت فرد باشند. در زیر به شرح کوتاهی از این دلایل می پردازیم:

• اثر کاهش ‌یافته واکسن ‌های دوران کودکی: سیستم ایمنی بدن در گذر زمان ممکن است واکنش کمتری به برخی بیماری‌ ها نشان دهد. تعدادی از واکسن ‌هایی که در کودکی دریافت می ‌کنیم، نیاز به دوز یادآور دارند تا اثرگذاری خود را حفظ کنند.
• خطر ابتلا به بیماری‌ های جدید: برخی بیماری ‌ها به دلیل تغییرات ویروسی یا باکتریایی ممکن است دوباره شیوع پیدا کنند یا با شدت بیشتری موجب بیماری شوند. به عنوان مثال، ویروس انفلوآنزا به طور مداوم تغییر می ‌کند و باید سالانه با دریافت واکسن، علیه آن ایمنی ایجاد کرد.
• افزایش خطر ابتلا به بیماری با بالا رفتن سن: با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن ضعیف ‌تر می‌ شود. این مساله افراد مسن را مستعد ابتلا به بیماری ‌های عفونی می کند. واکسن ‌ها می ‌توانند به تقویت سیستم ایمنی در برابر این بیماری ‌ها کمک کنند.
• شرایط خاص شغلی و اجتماعی: برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌ های عفونی قرار دارند، مانند کارکنان مراکز بهداشت و درمان. برای این افراد واکسن ‌های مشخصی تجویز می‌ شود تا به بیماری مبتلا نشوند.
• سفر به کشورهای مختلف: برخی واکسن‌ ها برای افرادی که به کشورهای دیگر سفر می ‌کنند، ضروری هستند، زیرا ممکن است در این مناطق بیماری ‌هایی وجود داشته باشد که در کشور مبدا شیوع ندارد.

واکسن‌های رایج برای بزرگسالان در ایران

واکسن سه گانه دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (Tdap) و واکسن دوگانه دیفتری و کزاز (Td)

در ایران، واکسن سه گانه در دوران کودکی به طور منظم تزریق می ‌شود، اما در بزرگسالان نیز در موارد خاص مانند جراحت ‌های باز و آسیب به پوست، واکسن دوگانه باید دوباره تزریق شود. این واکسن هر 10 سال نیاز به دوز یادآور دارد.

تزریق واکسن دوگانه دیفتری و کزاز در طول بارداری در زنانی که قبلا واکسینه شده اند، اما در طول 10 سال گذشته دوز یاد آور را دریافت نکرده اند، توصیه شده است که در هفته 28 بارداری انجام شود.

واکسن هپاتیت ب

از آنجا که واکسیناسیون هپاتیت ب در نوزادان از سال 1370 در برنامه واکسیناسیون اجباری ایران قرار گرفته است، بنابراین بیش از 80 درصد موارد عفونت هپاتیت B تنها در بزرگسالان مشاهده می شود. این واکسن برای بزرگسالان، به خصوص افرادی که در معرض خطر قرار دارند، مانند کارکنان مراکز بهداشت و درمان تزریق می ‌شود.

واکسن انفلوآنزا

واکسن انفلوآنزا هر سال برای پیشگیری از ابتلا به انفلوآنزا تجویز می ‌شود. این واکسن مخصوصاً برای افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که پیوند عضو انجام داده اند و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند و همچنین کارکنان مراکز بهداشت و درمان توصیه می‌ شود.

واکسن پنوموکوک

واکسن پنوموکوک برای پیشگیری از عفونت‌ های ریه و سینوس‌ ها که توسط باکتری پنوموکوک ایجاد می‌ شود، تجویز می ‌شود. این واکسن معمولاً برای بزرگسالان بالای ۶۵ سال و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ضروری است.

واکسن HPV

این واکسن برای پیشگیری از عفونت ویروسی پاپیلوما تجویز می گردد. پاپیلوما ویروس ها می توانند باعث سرطان دهانه رحم، زگیل های تناسلی و مشکلاتی دیگر شوند. ازین رو تزریق این واکسن اهمیت ویژه ای برای زنان دارد.

واکسن‌های خاص برای شرایط خاص

واکسن حصبه

این واکسن برای افرادی که قصد سفر به مناطق با شیوع بالای بیماری حصبه مانند هند و بنگلادش، دارند توصیه می‌ شود. این واکسن باید حداقل ۱ تا ۲ هفته پیش از سفر تزریق شود.

واکسن هاری

به طور معمول به کسانی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند، مانند افرادی که توسط حیوانات زخمی می ‌شوند یا افرادی که با حیوانات در تماس هستند مانند دامپزشکان و کارکنان کشتارگاه، باید علیه بیماری هاری واکسینه شوند.

بیماری هاری یک بیماری ویروسی خطرناک است و معمولاً از راه گازگرفتگی حیوان مبتلا یا یک زخم باز که با بزاق آلوده تماس پیدا کند، منتقل می شود. در صورت عدم مراجعه فرد آسیب دیده به مراکز بهداشت و عدم درمان، مرگ در اثر هاری قطعی است. واکسیناسیون علیه هاری به دو صورت 3 نوبتی یا 4 نوبتی با توجه به شرایط فرد، انجام می شود.

واکسن مننژیت

این واکسن برای پیشگیری از عفونت مننژیت که می ‌تواند منجر به التهاب مغز و نخاع شود، می باشد. این واکسن برای افرادی که قصد سفر یا مهاجرت به بعضی مناطق را دارند، یا افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی یا بیماری های خاص هستند، ضروری است.

واکسن‌های ویژه در دوران سربازی و سفر حج

واکسن برای سربازها

سربازان پیش از اعزام به خدمت معمولاً واکسن‌های کزاز، دیفتری، سیاه‌ سرفه (Tdap) یا کزاز، دیفتری (Td)، هپاتیت  B و مننژیت را دریافت می ‌کنند. در طول دوران خدمت ممکن است سربازان واکسن ‌های دیگر مانند انفلوآنزا را بسته به شرایط و نیاز دریافت کنند. این واکسن‌ ها برای محافظت از سربازان در برابر بیماری‌های مختلف ضروری هستند.

واکسن برای زائران حج

مسافرین باید حداقل دو هفته قبل از سفر به عربستان سعودی واکسن مننژیت را تزریق کنند. این واکسن‌ به ویژه برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ در مکان های پرجمعیت و مکان‌ های مذهبی مانند مکه و مدینه ضروری است.

کلام آخر

واکسن ‌ها نقش بسیار مهمی در پیشگیری از بیماری‌ ها دارند. برای بزرگسالان، بسته به شرایط سنی و وضعیت سلامتی، تزریق برخی واکسن ‌ها ضروری است. توجه به زمان ‌بندی و نیاز های خاص هر فرد در دریافت واکسن ‌ها می ‌تواند به حفظ سلامتی افراد کمک کند.

نویسنده: دکتر نسترن ولی تبار(داروساز)