علائم آلزایمر چیست و آیا درمان می شود؟
آلزایمر یک اختلال مغزی است که به تدریج حافظه، قدرت تفکر، یادگیری، مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت امور را مختل می‌کند.
آلزایمر یک اختلال مغزی است که به تدریج حافظه، قدرت تفکر، یادگیری، مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت امور را مختل می‌کند. این بیماری شایع‌ترین علت زوال عقل (دمانس) به شمار می‌رود و علائم آن معمولا پس از 65 سالگی بروز می‌کنند. در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد ولی برخی داروها به کنترل علائم و کند کردن روند پیشرفت آن کمک می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با این بیماری، علائم و راهکارهای مدیریت آن در ادامه با ما همراه باشید.
علائم اولیه آلزایمر
آلزایمر یک بیماری پیشرونده است؛ یعنی علائم آن به‌طور تدریجی و طی سال‌ها ظاهر شده و در نهایت شدیدتر می‌شوند. با این حال مشکلات خفیف حافظه اولین علامت آلزایمر است. به عنوان مثال ممکن است شخص مکالمات، رویدادهای اخیر یا نام اماکن و اشیاء را فراموش کند.
علائم آلزایمر
با پیشرفت آلزایمر، مشکلات حافظه شدیدتر می‌شوند و ممکن است بیمار علائم زیر را نیز تجربه کند:
- گیجی، سردرگمی و گم شدن در مکان‌های آشنا
- مشکل در برنامه‌ریزی یا تصمیم‌گیری
- مشکلات گفتاری و زبانی
- ناتوانی در حرکت یا انجام کارهای شخصی روزمره بدون کمک دیگران
- تغییرات رفتاری مانند پرخاشگری یا بدگمانی نسبت به دیگران
- توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) و هذیان (باور چیزهایی که واقعیت ندارند)
- افسردگی یا اضطراب
تشخیص آلزایمر
پزشکان برای تشخیص بیماری آلزایمر از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند ولی بررسی وضعیت سلامتی و سابقه پزشکی شخص، اولین گام تشخیص این بیماری محسوب می‌شود. در این گام، پزشک با بیمار و اطرافیانش گفتگو می‌کند تا اطلاعات دقیقی از وضعیت سلامتی و سبک زندگی او به دست آورد. بنابراین اگر شما یا یکی از نزدیکانتان در معرض عوامل خطر این بیماری قرار دارید، حتما در این مرحله پزشک را در جریان قرار دهید.
ممکن است بیمار برخی علائم یا تغییرات خود را تشخیص ندهد. از این رو پزشک برای کشف این علائم و تغییرات، نزدیکان او را مورد پرسش قرار می‌دهد و سوالات زیر را مطرح می‌کند:
- توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره
- تغییرات خلق و خو، رفتار و شخصیت
- داروهای فعلی
- سابقه پزشکی
- سلامت عمومی
علاوه بر این پزشک با انجام معاینه‌های فیزیکی و عصبی کامل، سایر شرایط و احتمالاتی که می‌توانند مشکلات حافظه و علائمی مشابه را ایجاد کنند، بررسی می‌کند. آزمایش‌های زیر نیز برای کمک به تشخیص دقیق‌تر از بیمار گرفته می‌شوند:
- آزمایش خون
- ام‌آر‌آی مغزی
- آزمون‌های شناختی
- سی‌تی‌اسکن
- پت‌اسکن
- ارزیابی‌های روان‌پزشکی و سلامت روان
- آزمایش ادرار
علت آلزایمر چیست؟
تجمع غیرطبیعی پروتئین‌ها در مغز، باعث بیماری آلزایمر می‌شود. تجمع این پروتئین‌ها، عملکرد طبیعی نورون‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در توانایی آن‌ها برای ارسال پیام‌های عصبی اختلال ایجاد می‌کند. در نهایت نیز به مرگ تدریجی نورون‌ها، آسیب دائمی به مغز و بروز بیماری آلزایمر می‌انجامد. محققان معتقدند که تجمع پروتئین‌ها، سال‌ها پیش از بروز علائم بالینی و حتی تا 10 سال قبل از مشاهده تغییرات آغاز می‌شود.
علاوه بر این عوامل زیر نیز احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند:
- سندرم داون
- بیماری‌های قلبی
- فشار خون بالا
- سکته مغزی
- چاقی
- دیابت
- آسیب مغزی
- سیگار کشیدن
درمان آلزایمر
متاسفانه هیچ راهی برای توقف پیشرفت آلزایمر و بهبود آسیب‌های مغزی ناشی از آن وجود ندارد. ولی پزشک می‌تواند راهکارهایی را برای کنترل بروز علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری پیشنهاد کند. با این وجود، نکته مهم این است که فرایند درمان، در سریع‌ترین زمان ممکن شروع شود و به تعویق نیفتد.
حال این که چه دارویی برای شما تجویز شود، به تشخیص پزشک بستگی دارد. ولی معمولا پزشکان برای کنترل علائم بیماری داروهای زیر را توصیه می‌کنند:
- داروهای ضدافسردگی برای مدیریت اضطراب، بی‌قراری، نوسانات خلقی و افسردگی
- داروهای ضد روان‌پریشی برای بهبود بدبینی، توهم و بی‌قراری
- داروهای ضدتشنج برای کنترل تغییرات خلق و خو
برای درمان آلزایمر چه بخوریم؟
بر اساس تحقیقات علمی مختلف، غذاهای زیر می‌توانند خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهند و روند پیشرفت آن را کند کنند:
- تمامی انواع توت‌ها
- سبزیجاتی که برگ سبز تیره دارند مثل اسفناج، بروکلی و برگ چغندر
- سایر سبزیجات
- مغزها و دانه‌ها (اگر در حد اعتدال مصرف شوند)
- غلات کامل
- روغن زیتون بکر
- ماهی‌های چرب مخصوصا اگر در محیط طبیعی رشد کرده باشند
- حبوبات
- مرغ و بوقلمون کم‌چرب
آیا برای تقویت حافظه و جلوگیری از آلزایمر راهی وجود دارد؟
سن و ژنتیک، از جمله عواملی هستند که روی احتمال ابتلا به آلزایمر تاثیر می‌گذارند و در عین حال قابل کنترل نیستند. با این حال می‌توان با کنترل سایر عوامل، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد و روند پیشرفت آن را نیز کندتر کرد. موارد زیر از جمله اقداماتی هستند که می‌توانید در این راستا انجام دهید:
- رعایت رژیم غذایی سالم
- فعالیت بدنی منظم: ورزش، جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز را بهبود می‌بخشد و سلامت نورون‌ها را تقویت می‌کند.
- فعال نگه داشتن ذهن
- ارتباطات اجتماعی
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- حفط وزن مناسب
- حفظ آمادگی جسمانی
این اقدامات، علاوه بر تاثیر بر سلامت مغز مزایای دیگری مانند کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و بهبود سلامت روان نیز دارند.
داروی آلزایمر
مانازیل، ترکیبی از دو داروی ضدآلزایمرِ دونپزیل و ممانتین است که توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید و عرضه می‌شود. این دارو برای بهبود علائم حالت متوسط تا شدید آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به نسخه پزشک نیاز دارد.
درمان‌های جدید یا داروهای جدیدی برای آلزایمر وجود دارد؟
درمان‌های فعلی آلزایمر، عملکرد پیام‌رسان‌های شیمیایی مغز را تقویت می‌کنند و موقتا برخی علائم بیماری مثل اختلال حافظه و ضعف در تفکر و استدلال را بهبود می‌بخشند. این درمان‌ها، جلوی تخریب سلول‌های مغزی را نمی‌گیرند و بر روند پیشرفت بیماری تاثیری ندارند.
با این حال محققان و پژوهشگران در حال کار روی درمان‌های نوین آلزایمر هستند که می‌توانید برخی از آن‌ها را در جدول زیر ببینید:
| درمان جدید آلزایمر | مکانیسم عمل |
| داروهایی تحت عنوان آنتی‌بادی‌های مونوکلونال | جلوگیری از تجمع غیرطبیعی پروتئین‌ها در مغز یا حتی پاکسازی آن‌ها و کند شدن روند زوال عقلی و عملکردی بیماران |
| دارویی که در ابتدا برای درمان احتمالی سرطان توسعه یافته بود، اکنون در حال بررسی به‌عنوان درمانی برای آلزایمر است. | این دارو در مطالعات حیوانی، پروتئینی را که به اختلال در عملکرد سیناپس‌ها منجر می‌شد، غیرفعال کرد. (سیناپس‌ها فضاهای بسیار ریز بین سلول‌های مغزی هستند و ارتباط بین این سلول‌ها را ممکن می‌سازند.) |
| داروهای مهارکننده تجمع تاو و واکسن‌های ضد تاو | درهم‌پیچیدگی پروتئینی به نام تاو، یکی از تغییرات رایج مغزی در افراد مبتلا به آلزایمر است. این داروها از این درهم‌پیچیدگی جلوگیری می‌کند و در مرحله کارآزمایی‌هایی بالینی است. |
| داروهای کاهنده التهاب | آلزایمر باعث التهاب خفیف اما مداوم در سلول‌های مغزی شده و این دارو برای درمان این مشکل استفاده می‌شود. |
| بررسی تاثیر انسولین بر عملکرد مغز و سلول‌های مغزی | البته در یک کارآزمایی بالینی، اسپری بینی انسولین برای کند کردن روند پیشرفت آلزایمر مؤثر نبود. |
تفاوت دمانس و آلزایمر
دمانس و آلزایمر، اصطلاحات رایجی هستند که اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند ولی معانی متفاوتی دارند. دمانس، بیماری خاصی نیست و در واقع اصطلاحی کلی برای توصیف طیف وسیعی از علائم است؛ علائمی که روی توانایی افراد برای انجام فعالیت‌های روزمره و کارهای شخصی تاثیر می‌گذارند. در نقطه مقابل، بیماری آلزایمر یکی از انواع دمانس و شایع‌ترین نوع آن است. البته دمانس به غیر از آلزایمر انواع دیگری نیز دارد. جدول زیر خلاصه‌ای تفاوت‌های دمانس و آلزایمر را نشان می‌دهد:
| مورد مقایسه | آلزایمر | دمانس |
| تعریف | نوعی خاص و شایع از دمانس که با آسیب پیشرونده به مغز همراه است | اصطلاحی کلی برای توصیف مجموعه‌ای از علائم است که توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کنند |
| علائم اولیه | کاهش حافظه | تغییر حافظه، تفکر و مهارت‌های استدلال |
| علائم پیشرفته | گیجی، سردرگمی، مشکل در تصمیم‌گیری، اختلال گفتار، ناتوانی در کارهای روزمره، پرخاشگری، توهم، افسردگی | بسته به نوع دمانس متفاوت است |
چه تفاوتی بین آلزایمر و پارکینسون وجود دارد؟
آلزایمر و پارکینسون در عین شباهت‌های زیادی که به یکدیگر دارند، در برخی موارد نیز متفاوت هستند. سعی کرده‌ایم تا در جدول زیر، مهم‌ترین تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو بیماری را مقایسه کنیم.
| مورد مقایسه | آلزایمر | پارکینسون |
| نوع بیماری | تحلیل‌برنده عصبی | تحلیل‌برنده عصبی |
| سن شروع | تدریجی و در سنین بالا | تدریجی و در سنین بالا |
| پیشرفت بیماری | پیشرونده؛ علائم به‌مرور بدتر می‌شوند | پیشرونده؛ علائم به‌مرور بدتر می‌شوند |
| درمان | درمان قطعی ندارد | درمان قطعی ندارد |
| علائم اصلی | مشکلات حافظه، بی‌تفاوتی، افسردگی، مشکل در برقراری ارتباط یا یافتن واژه‌ها، اختلال در استدلال و قضاوت، سردرگمی، تغییرات شخصیتی و رفتاری، مشکل در بلع | مشکلات حافظه، بی‌تفاوتی، افسردگی، اختلال در استدلال و قضاوت، سردرگمی، مشکل در بلع، لرزش، سفتی عضلات، کندی حرکات، اختلال در تعادل و هماهنگی، یبوست، اختلال در عملکرد جنسی |
| عوامل خطر مشترک | سن بالا، سابقه خانوادگی، برخی تغییرات ژنتیکی | سن بالا، سابقه خانوادگی، برخی تغییرات ژنتیکی |
| عوامل خطر اختصاصی | سندرم داون، بیماری قلبی، فشار خون بالا، سکته مغزی، چاقی، دیابت، آسیب تروماتیک مغزی، سیگار کشیدن | جنس مذکر، تماس با آفت‌کش‌ها |
تست آلزایمر
هیچ تست ساده و قابل‌اعتمادی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد. با این حال پزشک، به نگرانی‌های شما درباره حافظه و توانایی‌های ذهنی‌تان گوش می‌کند و برای ارزیابی آن‌ها، از تست‌های شناختی کمک می‌گیرد.
بیشتر این تست‌ها شامل سوالات و آزمون‌های کتبی هستند و به سنجش حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت، تمرکز و میزان توجه، مهارت‌های زبانی و ارتباطی، جهت‌یابی و قدرت بصری می‌پردازند. این تست‌ها بررسی وضعیت ذهنی فرد را برای پزشک تسهیل می‌کنند، اما هرگز نباید به‌تنهایی برای تشخیص قطعی آلزایمر استفاده شوند.
آلزایمر زودرس چیست؟
آلزایمر در اغلب موارد، در افراد مسن دیده می‌شود؛ اما ممکن است در سنین 30 یا 40 سالگی نیز بروز کند. در این حالت به این بیماری، آلزایمر زودرس یا زودهنگام گفته می‌شود. این نوع آلزایمر به‌ندرت اتفاق می‌افتد و با علائم زیر همراه است:
- فراموش کردن اطلاعات مهم به‌ویژه اطلاعات جدید یا تاریخ‌های مهم
- پرسیدن سوالات تکراری
- مشکل در حل مسائل ساده مانند مدیریت قبض‌ها یا انجام دستور پخت غذاها
- نداشتن درک صحیح از زمان و تاریخ
- نداشتن درک صحیح از مکان حضور یا چگونگی رسیدن به آن
- مشکل در درک عمق اشیاء و فاصله با آن‌ها یا سایر مشکلات بینایی
- مشکل در پیوستن به مکالمات یا پیدا کردن واژه مناسب برای بیان منظور
- گم کردن اشیاء و ناتوانی در یادآوری اتفاقات قبلی برای پیدا کردن آن‌ها
- افزایش ضعف در قضاوت
- کناره‌گیری از کار و موقعیت‌های اجتماعی
- تغییرات در خلق‌وخو و شخصیت
علت مرگ در آلزایمر
تاکنون هیچ درمانی برای آلزایمر یافت نشده است. در مراحل پیشرفته این بیماری، از دست دادن عملکرد مغز می‌تواند به کم‌آبی بدن، تغذیه ضعیف یا عفونت منجر شود. این عوارض نیز به مرگ می‌انجامند.
افرادی که آلزایمر می گیرند چقدر زنده می مانند؟
بیماری آلزایمر، افراد مختلف را به شیوه‌های گوناگونی تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال بیشتر افراد بالای 65 سال در صورت ابتلا به آلزایمر، ظرف 4 تا 8 سال پس از تشخیص فوت می‌کنند. اما ممکن است برخی بیماران، مدت زمان بیشتری زنده بمانند؛ به‌ویژه اگر بیماری آن‌ها پیش از 65 سالگی تشخیص داده شود.
سخن پایانی
در این مطلب با آلزایمر، به عنوان یک اختلال مغزی که اغلب در افراد مسن اتفاق می‌افتد آشنا شدیم. دیدیم که این اختلال، به‌تدریج پیشرفت می‌کند، حافظه و توانایی‌های ذهنی شخص را از بین می‌برد و متاسفانه هیچ درمانی ندارد. با این حال در صورت تشخیص زودهنگام این بیماری، می‌توان از راهکارهای موثری برای کنترل علائم و کند کردن روند پیشرفت بیماری استفاده کرد. آیا تا به حال تجربه برخورد با بیماران مبتلا به آلزایمر را داشته‌اید؟ تجربیات و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
منابع: clevelandclinic، nhs، healthline، healthline، mayoclinic، mayoclinic
