سندرم استیون جانسون چیست؟

سندروم استیون جانسون نوعی اختلال نادر و در عین حال جدی است که پوست و غشاهای مخاطی را درگیر می‌کند. این اختلال معمولا در اثر واکنش بدن به برخی داروها ایجاد می‌شود و در ابتدا با علائمی شبیه به سرماخوردگی یا آنفولانزا بروز می‌کند. سپس پوست دچار ضایعاتی دردناک می‌شود و این ضایعات، به‌تدریج گسترش یافته و تاول می‌زنند. در نهایت نیز لایه بالایی بخش آسیب‌دیده پوست جدا شده و پس از چند روز، روند ترمیم آغاز می‌گردد. برای آشنایی بیشتر با این بیماری، روند درمان و راه‌های پیشگیری از آن با ما همراه باشید.

طول درمان بیماری استیون جانسون

اگر عامل ایجاد این بیماری شناسایی و حذف شود، واکنش پوستی متوقف می‌شود. ممکن است طی چند روز نیز بازسازی پوست آغاز شود. با این حال در موارد شدید، بهبودی کامل می‌تواند چند ماه طول می‌کشد.  

داروهای ایجاد کننده سندرم استیون جانسون

داروهایی که ممکن است باعث بروز سندرم استیون جانسون شوند عبارتند از:

• آنتی بیوتیک‌ها مانند آنتی بیوتیک‌های سولفونامیدی
• داروهای ضد صرع
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی

علائم بیماری استیون جانسون

علائم استیون جانسون معمولا به صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و می‌توانند بسیار شدید و دردناک باشند. رایج‌ترین علائم بیماری استیون جانسون عبارتند از:

• درد پوستی
• تب
• درد عضلانی یا بدن‌درد
• بثورات قرمز یا لکه‌های قرمز روی پوست
• سرفه
• تاول و زخم روی پوست و غشای مخاطی دهان، گلو، چشم‌ها، ناحیه تناسلی و مقعد
• پوسته‌ریزی پوست
• آبریزش دهانی (به دلیل درد هنگام بستن دهان)
• چسبیدن پلک‌ها در اثر تاول و تورم چشم
• درد هنگام ادرار (در اثر درگیری مخاط مجاری ادراری)

علت بیماری استیون جانسون

از جمله دلایل ابتلا به بیماری استیون جانسون عبارتند از:

• واکنش آلرژیک به دارو (شایع‌ترین علت ابتلا به این بیماری): اگر سندرم استیون جانسون در اثر مصرف دارو ایجاد شده باشد، حدودا یک تا سه هفته بعد از شروع مصرف دارو علائم بیماری ظاهر می‌شوند.
• عفونت‌هایی مانند مایکوپلاسما پنومونیه، ویروس هرپس و هپاتیت A
• بیماری پیوند در برابر میزبان

در برخی موارد نیز علت بیماری اصلا مشخص نیست.

درمان استیون جانسون

درمان سندرم استیون جانسون شامل موارد زیر می‌باشد:

• قطع مصرف دارویی که باعث بروز بیماری شده
• جایگزینی الکترولیت‌ها از طریق تزریق داخل وریدی (چراکه بیماران مبتلا به این بیماری، مقدار زیادی از مایعات و املاح بدن خود را از دست می‌دهند.)
• استفاده از پانسمان‌های غیرچسبنده روی پوست آسیب‌دیده
• تامین غذای پرکالری برای بیمار به منظور کمک به ترمیم بدن
• مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت لزوم و برای پیشگیری از عفونت
• تجویز داروهای مسکن برای کنترل درد
• بستری در بیمارستان؛ حتی ممکن است در موارد شدید، فرد در بخش مراقبت‌های ویژه یا سوختگی بستری شود.
• مراجعه به چشم‌پزشک (در صورت آسیب چشمی) و متخصص پوست
• در برخی موارد استفاده از داروهای مختلف

عوامل خطر ابتلا به استیون جانسون

عواملی که خطر ابتلا به سندرم استیون جانسون را بیشتر می‌کنند عبارتند از:

• ابتلا به HIV
• تضعیف سیستم ایمنی بدن که می‌تواند به دلیل پیوند عضو، ابتلا به ویروس HIV و سایر بیماری های خود ایمنی باشد.
• سابقه ابتلا به بیماری استیونز جانسون: اگر قبلا به علت استفاده از نوعی دارو دچار این سندرم شده‌اید، ممکن است با مصرف مجدد همان دارو، باز هم به این اختلال مبتلا شوید.
• سابقه خانوادگی ابتلا به سندروم استیونز جانسون: اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده مبتلا به سندرم استیون جانسون باشد، ممکن است شما هم مستعد ابتلا به این بیماری باشید.
• داشتن ژن  HLA-B 1502: داشتن این ژن، خطر ابتلا به سندرم استیون جانسون را بیشتر می‌کند. به خصوص اگر از داروهای خاصی مثل داروهای ضد نقرس یا داروهای مخصوص بیماری‌های روان استفاده کنید.

عوارض بیماری استیون جانسون

عوارض بیماری استیون جانسون عبارتند از:

• کم‌آبی یا دهیدراته شدن بدن: جدا شدن پوست در بخش‌هایی از بدن، با از دست دادن مقدار زیادی آب همراه است. زخم‌های دهان و گلو نیز می‌توانند خوردن و آشامیدن را سخت کنند و بدن را در معرض کم‌آبی قرار دهند.

• عفونت خونی: عفونت خونی زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های ناشی از عفونت به جریان خون ورود پیدا کنند و در تمام بدن پخش شوند. این نوع عفونت، خطرناک و پیش‌رونده است و حتی می‌تواند به شوک و نارسایی اعضای حیاتی بدن نیز منجر شود.
• مشکلات چشمی: بثورات حاصل از این سندرم می‌تواند باعث التهاب و خشکی چشم و حساسیت به نور شود. موارد شدید این بیماری نیز ممکن است به اختلال بینایی و در موارد نادر نابینایی بیانجامد.
• درگیری ریوی: ابتلا به این سندرم، می‌تواند منجر به نارسایی حاد تنفسی شود.
• آسیب دائمی به پوست: پوستی که بعد از ابتلا به سندرم استیونز جانسون احیا می‌شود، ممکن است دارای برآمدگی و جای زخم باشد یا حتی تغییر رنگ پیدا کند. این مشکلات پوستی ماندگار، می‌توانند باعث ریزش مو و کاهش یا اختلال رشد ناخن‌های دست و پا شوند.

آیا می‌توان از سندرم استیون جانسون پیشگیری کرد؟

پاسخ کوتاه به این سوال، منفی است. چراکه در اغلب موارد سندروم استیون جانسون در اثر واکنش آلرژیک بدن به برخی داروها ایجاد می‌شود. بنابراین پیش از مصرف دارو، نمی‌توان ابتلا یا عدم ابتلا به این سندرم را پیش‌بینی کرد. اما اگر قبلا داروی خاصی باعث بروز این بیماری در شما شده، از مصرف مجدد آن یا داروهای مشابه خودداری کنید. چراکه بازگشت مجدد این سندرم، معمولا شدیدتر از حمله اول است و حتی می‌تواند کشنده باشد. این اقدام، کلیدی‌ترین راه برای پیشگیری از سندروم استیون جانسون است.

انجام آزمایش ژنتیک پیش از مصرف برخی داروها نیز می‌تواند یکی دیگر از اقدامات پیشگیری از بیماری استیون جانسون باشد.

سندرم استیون جانسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص سندرم استیون جانسون از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

نام روش	توضیحات
معاینه بدنی	پزشکان اغلب می‌توانند براساس سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی، سندرم استیونز جانسون را تشخیص دهند.
بیوپسی (نمونه برداری) از پوست	برای تایید تشخیص و رد دلایل احتمالی دیگر، پزشک ممکن است از پوست فرد نمونه‌برداری کند و آزمایش‌های لازم را روی آن انجام دهد.
کشت دادن	کشت پوستی یا دهان یا کشت از سایر نواحی بدن، از دیگر راهکارهای تشخیص استیون جانسون است.
عکس‌برداری	بسته به علائم فرد، ممکن است پزشک برای بررسی پنومونی دستور عکس برداری از قفسه سینه بدهد.

کلام آخر

سندرم استیون جانسون یکی از جدی‌ترین واکنش‌های پوستی است و در اغلب موارد در پاسخ به آلرژیک دارویی ایجاد می‌شود. متاسفانه راهکار دقیقی برای جلوگیری از این سندرم وجود ندارد. ولی با انجام برخی آزمایش‌های ژنتیکی و توجه به هشدارهای دارویی، می‌توان احتمال ابتلا و بازگشت این سندرم را کاهش داد.

منابع: mayoclinic، clevelandclinic