علل، علائم و درمان زخم معده
زخم معده به معنای یک زخم باز در پوشش داخلی معده است. هر چند یک مشکل شایع می‌باشد، اما قابل درمان است.
زخم معده به معنای یک زخم باز در پوشش داخلی معده است. هر چند یک مشکل شایع می‌باشد، اما قابل درمان است. این زخم یکی از علل متداول درد معده بوده و در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. برخی زخم‌های معده به طور مداوم خونریزی می‌کنند و ممکن است به مرور زمان منجر به کم خونی شوند. برخی زخم‌های دیگر نیز به دیواره معده آسیب می‌زنند و آن را سوراخ می‌کنند. در ادامه مطلب با ما باشید تا با هم تمامی نکات مربوط به این بیماری شایع را زیر ذره‌بین قرار دهیم!
علائم زخم معده
زخم معده موجب درد در ناحیه بالایی شکم می‌شود. این ناحیه بین استخوان جناغ سینه و ناف و کمی متمایل به سمت چپ قرار دارد. درد ناشی از این زخم، اغلب به صورت احساس سوزش یا احساسی شبیه به «خورده شدن معده از درون» توصیف می‌شود. جالب است بدانید که این احساس، توهم نیست! چراکه اسیدهای معده، آنزیم‌ها و سایر مواد شیمیایی واقعا در حال خوردن زخم هستند.
مبتلایان زخم معده علائم زیر را نیز گزارش می‌کنند:
- سوء هاضمه (بسیاری از افراد مبتلا به زخم معده، سوء هاضمه را تجربه می‌کنند. این افراد در کنار سوزش معده، احساس سیری می‌کنند و ممکن است کمی پس از شروع غذا خوردن یا حتی مدت زیادی پس از غذا خوردن، احساس کنند که سیر و سنگین هستند.)
- رفلاکس معده و سوزش سر دل
- حالت تهوع و استفراغ
- نفخ، آروغ و درد ناشی از تجمع گاز در معده
این علائم، به همان شرایط زمینه‌ای که موجب ایجاد زخم معده شده‌اند، مرتبط هستند.
برخی افراد نیز اصلا زخم معده خود را احساس نمی‌کنند و تا زمانی که عوارضی مانند خونریزی یا سوراخ شدن معده را تجربه نکنند، متوجه هیچ علامتی نمی‌شوند. به این زخم‌ها، زخم‌های خاموش می‌گویند.
علائم این زخم‌ها عبارتند از:
- رنگ‌پریدگی
- سرگیجه، ضعف یا غش
- خون سیاه در مدفوع
- استفراغ شبیه به تفاله قهوه
- درد شدید، ناگهانی و مداوم در ناحیه شکم
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فورا به پزشک مراجعه کنید.
آیا زخم معده با سرطان معده در ارتباط است؟
زخم معده و سرطان معده، هر دو می‌توانند باعث درد شکمی و بروز سایر علائم گوارشی شوند. با این حال تفاوت‌هایی نیز دارند. اما نکته مهم اینجاست که هر دو بیماری جدی هستند و به مراقبت پزشکی نیاز دارند. حال اگر به این فکر می‌کنید که زخم معده چه تفاوتی با سرطان معده دارد، به جدول زیر توجه کنید.
| زخم معده | سرطان معده | |
| علائم مراحل اولیه | ممکن است تا زمانی که زخم بزرگ نشود، علامتی ایجاد نشود. | به ندرت در مراحل اولیه علائمی ایجاد می‌کند. |
| علائم اولیه شایع | درد سوزشی شکم | کاهش وزن، درد مداوم شکم، از دست دادن اشتها، استفراغ |
| نوع درد | درد شکمی در بالای ناف که ممکن است به قسمت کمر منتشر شود. | درد شکمی در بالای ناف که ممکن است به قسمت کمر منتشر شود. |
چند درصد از زخم‌های معده سرطانی هستند؟
بیشتر زخم‌های معده غیرسرطانی هستند ولی ممکن است برخی از آن‌ها به سرطان تبدیل شوند. طبق تحقیقات، %2.4 تا %21 از زخم‌های معده که با آندوسکوپی تشخیص داده شده‌اند، سرطانی هستند.
مطالعه‌ای در سال 2018 نتیجه آن نشان داد که %37.8 از زخم‌های بزرگ معده سرطانی بودند. در این پژوهش، زخم‌هایی با قطر بیش از 3 سانتی‌متر به عنوان زخم‌های بزرگ تعریف شده‌اند.
همچنین مطالعه‌ای در سال 2022 نشان داد افرادی که سابقه زخم معده دارند، بیش از 3 برابر بیشتر از افرادی که سابقه زخم معده ندارند، در معرض خطر ابتلا به سرطان معده هستند.
علت زخم معده
عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری و استفاده بیش از حد از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، شایع‌ترین علل زخم معده هستند. حدود %99 از زخم‌های معده، به این دو عامل برمی‌گردند.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری
هلیکوباکتر پیلوری، یک عفونت باکتریایی بسیار شایع است که حدود نیمی از مردم جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این باکتری اغلب در معده زندگی می‌کند و برای بسیاری از افراد، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. اما گاهی اوقات نیز بیش از حد رشد می‌کند و اوضاع معده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این باکتری با ادامه تکثیر، به پوشش معده حمله می‌کند و باعث التهاب مزمن آن می‌شود. این التهاب نیز به زخم معده می‌انجامد.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
مسکن‌های رایج بدون نسخه مثل ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین جزو داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند. این داروها هم پوشش داخلی معده را تحریک می‌کنند و هم تولید برخی از مواد شیمیایی محافظ پوشش معده را مهار می‌سازند.
سایر عوامل ابتلا به زخم معده
سایر عوامل کمتر شایع زخم معده عبارتند از:
- سایر عفونت‌ها: سایر عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی نیز می‌توانند به معده شما نفوذ کنند و باعث گاستریت فرسایشی شوند. البته این عفونت‌ها به ندرت اتفاق می‌افتد.
- سندرم زولینگر-الیسون: این سندرم نوعی بیماری نادر است که باعث تولید بیش از حد اسید معده و فرسایش پوشش داخلی آن می‌شود.
- استرس فیزیولوژیکی شدید: اگر در حال تلاش برای بهبود یک بیماری یا بیرون آمدن از یکی از چالش‌های زندگی هستید، ممکن است دچار زخم معده ناشی از استرس شوید. این نوع استرس که ناشی از عوامل بیرونی یا درونی است، باعث اسیدی‌تر شدن معده می‌شود.
آیا سبک زندگی می‌تواند باعث ایجاد زخم معده شود؟
عوامل مرتبط با سبک زندگی مثل میزان استرس و رژیم غذایی، باعث ایجاد زخم معده نمی‌شود ولی می‌تواند آن را تشدید کند. به طور کلی هر عاملی که محیط معده را اسیدی‌تر کند، می‌تواند زخم را تحریک کند. از جمله این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- غذاهای تند و اسیدی
درمان زخم معده
در اغلب موارد، برای درمان زخم معده از ترکیبی از داروها استفاده می‌شود. این داروها با هدف کاهش ترشح اسید معده، پوشاندن و محافظت از سطح زخم و از بین بردن عفونت (در صورت وجود وجود عفونت) تجویز می‌شوند. در موارد شدیدتر ممکن است به اقدامات پزشکی دیگری نیز نیاز باشد.
داروها
داروهایی که برای درمان زخم معده مصرف می‌شوند عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر به عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا سایر عفونت‌های باکتریایی مبتلا باشید، پزشک ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز می‌کند. این آنتی‌بیوتیک‌ها، باکتری‌ها را از بین می‌برند.
مصرف ونزیتو (ونوپرازان) به همراه آنتی‌بیوتیک‌ها زیر نظر پزشک به از بین بردن عفونت هلیکوباکتر پیلوری و بهبود علائم زخم معده و دوازدهه کمک می‌کند. این دارو توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید می‌شود.
- داروهای پانسمان موضعی: این داروها، سطح داخلی معده را می‌پوشانند و از آن محافظت می‌کنند. از این رو در اغلب موارد، پزشکان برای درمان و پیشگیری از زخم معده این داروها را تجویز می‌کنند.
- مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین (مسدودکننده‌های H2): این دسته از داروها ترشح اسید معده، را می‌کاهند. فاموتیدین، جزء این داروها هستند.
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI): این داروها به کاهش اسید معده کمک کرده و با پوشش و محافظت از دیواره داخلی معده، بهبود زخم را تسهیل می‌کنند. PPIها عبارتند از:
- اس امپرازول
- لانزوپرازول
- امپرازول
- پنتوپرازول
- رابپرازول
درمان زخم معده چقدر طول می‌کشد؟
اگر داروهای تجویزشده را طبق دستور مصرف کرده و از عوامل تشدیدکننده زخم معده پرهیز کنید، احتمالا ظرف چند هفته بهبود پیدا خواهید کرد. البته ممکن است پزشک شما برای اطمینان از بهبود زخم معده و از بین رفتن عفونت، انجام برخی آزمایش‌ها را نیز توصیه کند.
بیشتر بیماران مبتلا به زخم معده، فقط به درمان کوتاه‌مدت نیاز دارند ولی برخی افراد بیماری‌های مزمنی دارند که می‌توانند زخم‌های مزمن ایجاد کنند. در چنین شرایطی ممکن است بیمار به درمان دارویی بلندمدت زیر نظر پزشک نیاز داشته باشد.
برای زخم معده چی بخوریم؟
غذاهایی که حاوی ترکیبات خاصی هستند، می‌توانند مبارزه با باکتری‌های عامل زخم معده را برای بدن آسان‌تر کنند. فلاونوئیدها، پروبیوتیک‌ها و پلی‌فنول‌ها از جمله این ترکیبات هستند. تحقیقات نشان داده‌اند که علاوه بر مصرف دارو، مصرف این مواد غذایی نیز می‌تواند به مدیریت زخم معده کمک کند. با این وجود اگر زخم معده دارید، قبل از تغییر رژیم غذایی با پزشک مشورت کنید.
موارد زیر از جمله غذاهای مفید برای زخم معده هستند:
- فلاونوئیدها: فلاونوئیدها به محافظ معده نیز معروف هستند. سویا، حبوبات، انگور قرمز، کلم‌پیچ، کلم بروکلی، سیب، انواع توت و چای‌ها به ویژه چای سبز سرشار از فلاونوئید هستند.
توجه: مصرف مقادیر زیاد فلاونوئیدها ممکن است در فرایند انعقاد خون اختلال ایجاد کند. لذا حتما قبل از مصرف بیش از حد آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
- آلوئه‌ورا: احتمالا آلوئه‌ورا را به تسکین علائم آفتاب‌سوختگی می‌شناسید ولی این گیاه، می‌تواند برای درمان زخم‌های گوارشی نیز مفید باشد. این گیاه، قیمت مناسبی دارد و در دسترس است. با این حال حتما قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
- پروبیوتیک‌ها: برخی از این غذاها و نوشیدنی‌های پروبیوتیک عبارتند از کامبوچا، ماست، میسو یا خمیر سویا، کیمچی و کفیر.
- عسل: تا زمانی که سطح قند خون شما، در محدوده طبیعی باشد، می‌توانید مانند هر شیرین‌کننده دیگری از عسل استفاده کنید و باکتری هلیکوباکتر پیلوری را مهار کنید. به عنوان مثال می‌توان آن را به چای، جو دو سر یا ماست اضافه کنید.
- کرنبری یا توت خرس: ممکن است کرنبری عصاره آن به مبارزه با هلیکوباکتر پیلوری نیز کمک کند. لذا می‌توانید بعد از مشاوره با پزشک از کرنبری، آبِ این میوه یا مکمل آن استفاده کنید.
سخن پایانی
زخم معده یکی از مشکلات گوارشی شایع است و افراد زیادی را درگیر می‌کند. اما خوشبختانه راهکارهای درمانی ساده و داروهای موثری برای این بیماری وجود دارد. در این مطلب با این راهکارها و داروها و بسیاری از نکات مفید دیگر درباره این مشکل گوارشی آشنا شدیم. شما برای التیام درد زخم معده از چه روش یا دارویی استفاده می‌کنید؟ تجربیات خود را در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
منابع: clevelandclinic، healthline، mayoclinic، healthline، healthline
