اختلالات خواب مجموعه ای از شرایطی است که بر توانایی خواب با کیفیت و منظم تاثیر می گذارد؛ چه در اثر مشکلات زمینه ای سلامتی و چه به دلیل استرس زیاد.

اکثر مردم گاهی به دلایلی هم چون استرس، برنامه کاری شلوغ و سایر تاثیرات بیرونی دچار مشکلات خواب می شوند.  در صورتی که این مشکلات به صورت منظم تکرار شوند و در زندگی روزانه فرد تاثیر گذارند، ممکن است نشان دهنده اختلالات خواب باشند.

بسته به نوع اختلال خواب، افراد ممکن است در به خواب رفتن دچار مشکل باشند و یا در طول روز به شدت احساس خستگی کنند. کمبود خواب تاثیر منفی بر سطح انرژی، خلق و خو، تمرکز، و سلامت کل بدن دارد.

در برخی مواقع، اختلال خواب می تواند نشانه ای از وجود مشکل در سلامت جسم یا روان باشد. بعد از درمان بیماری زمینه ای، مشکلات خواب هم برطرف خواهد شد.

اما زمانی که اختلال خواب به علت بیماری دیگری بروز نکرده باشد، درمان شامل ترکیبی از درمان پزشکی و تغییر در سبک زندگی است.

انواع اختلالات خواب

انواع مختلفی از اختلال خواب وجود دارد که به برخی از آنها در زیر اشاره می کنیم:

بی خوابی

بی خوابی به عدم توانایی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن اشاره دارد. دلیل آن می تواند جِت لَگ (پرواز زدگی)، استرس و اضطراب، هورمون ها، یا مشکلات گوارشی باشد. هم چنین می تواند نشان دهنده سایر اختلالات باشد.

بی خوابی برای سلامت کلی بدن مضر است و روی کیفیت زندگی فرد تاثیر می گذارد و به طور بالقوه باعث مشکلات زیر می شود:

• افسردگی؛
• مشکل در تمرکز؛
• کج خلقی؛
• اضافه وزن؛
• مشکل در عملکرد شغلی یا تحصیلی.

این اختلال بیشتر در زنان و افراد میانسال شایع است.

بی خوابی اغلب در یکی از طبقه بندی های زیر قرار می گیرد:

• مزمن: زمانی که بی خوابی به طور منظم رخ دهد و حداقل برای 1 ماه ادامه داشته باشد.
•  متناوب: زمانی که بی خوابی به طور دوره ای رخ می دهد.
• گذرا: زمانی که بی خوابی فقط چند شب یک بار رخ می دهد.

آپنه خواب

از مشخصات آپنه خواب توقف در تنفس در طول خواب است. آپنه خواب یک اختلال جدی پزشکی است و باعث می شود بدن میزان اکسیژن کمتری دریافت کند. هم چنین در اثر این اختلال، فرد در طول شب از خواب بیدار می شود. شما ممکن است حتی ندانید که دچار این اختلال هستید؛ اما حتما همسرتان شاهد خر و پف، خر خر و با دهان باز نفس کشیدن شما است.

دو نوع از آپنه خواب وجود دارد:

• آپنه انسدادی، که جریان هوا متوقف می شود؛ زیرا مسیر هوا مسدود یا بسیار باریک شده است.
• آپنه مرکزی، که مشکلی در ارتباط بین مغز و ماهیچه هایی که تنفس را کنترل می کنند وجود دارد.

نا هنجاری های خواب

ناهنجاری های خواب نوعی از اختلال خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیر طبیعی در طول خواب می شود. این ناهنجاری ها عبارتند از:

• راه رفتن در خواب؛
• حرف زدن در خواب؛
• ناله کردن؛
• کابوس دیدن؛
• شب ادراری؛
• دندان قروچه و قفل شدن فک.

پای بی قرار

سندرم پای بی قرار یک نیاز مقاومت ناپذیر در برابر حرکت پاها است. این نیاز گاهی با احساس سوزن سوزن شدن در پاها نیز همراه است. اگرچه این حالت ممکن است در طول روز نیز رخ دهد؛ اما اغلب در طول شب شایع است.

سندرم پای بی قرار با برخی از مشکلات سلامتی شامل اختلال نقص توجه و بیش فعالی و پارکینسون مرتبط است؛ اما علت اصلی این سندرم ناشناخته است.

نارکولپسی

ویژگی نارکولپسی،”حملات خواب” در طول بیداری است. یعنی زمانی که شما بیدار هستید ممکن است به شدت احساس خستگی کنید و بدون هر هشدار قبلی بخوابید.

این اختلال هم چنین می‌تواند فلج خواب ایجاد کند، که ممکن است باعث شود شما از نظر جسمی نتوانید بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب حرکت کنید. اگرچه نارکولپسی ممکن است به خودی خود رخ دهد، اما با برخی از اختلالات عصبی مانند مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) نیز همراه است.

علایم اختلالات خواب چیست؟

علایم بسته به نوع و شدت اختلال متفاوت هستند. حتی اگر اختلال خواب به دلیل شرایط دیگری باشد، ممکن است علایم متفاوتی بروز دهد.

به هر حال علایم عمومی اختلال خواب شامل موارد زیر است:

• دشواری در خوابیدن یا در خواب ماندن؛
• خستگی در طول روز؛
• نیاز فوری به چرت زدن در طول روز؛
• الگوی تنفسی غیر طبیعی؛
• میل غیرمعمول یا ناخوشایند برای حرکت در هنگام خواب؛
• حرکت غیرمعمول یا سایر تجربیات در هنگام خواب؛
• تغییرات ناخواسته در برنامه خواب یا بیداری؛
• تحریک پذیری یا اضطراب؛
• عملکرد ضعیف کاری یا تحصیلی؛
• عدم تمرکز؛
• افسردگی؛
• افزایش وزن.

علت اختلال خواب

شرایط، بیماری ها و اختلالات زیادی وجود دارند که می توانند باعث اختلال در خواب شوند. در بسیاری از موارد اختلالات خواب در نتیجه یک مشکل زمینه ای سلامتی است، مانند:

• آلرژی و مشکلات تنفسی

آلرژی ها، سرماخوردگی ها و عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی می توانند تنفس در شب را دشوار کنند. ناتوانی در تنفس از طریق بینی نیز می تواند باعث مشکلات خواب شود.

• تکرر ادرار

شب ادراری یا تکرر ادرار می تواند در خواب شما وقفه ایجاد کند و شما را در طول شب بیدار کند.

• درد های مزمن

درد مداوم می تواند روند به خواب رفتن را دشوار کند. حتی ممکن است بعد از این که به خواب رفتید شما را بیدار کند. برخی از شایع ترین علل درد مزمن عبارتند از:

• آرتروز؛
• سندرم خستگی مزمن؛
•  فیبرومیالژیا (درد گسترده در عضلات بدن و خستگی )؛
•  بیماری التهابی روده؛
• سردردهای مداوم؛
• کمردرد مداوم.

• استرس و اضطراب

استرس و اضطراب اغلب بر کیفیت خواب تأثیر منفی می گذارد. به خواب رفتن یا در خواب ماندن می تواند برای شما سخت باشد. کابوس، صحبت کردن در خواب، یا راه رفتن در خواب می توانند خواب شما را مختل کنند.

تشخیص اختلالات خواب

پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و اطلاعاتی در مورد علایم و سابقه پزشکی شما جمع آوری می کند. ممکن است نیاز به انجام آزمایش های مختلفی باشد، از جمله:

• پلی سومنوگرافی (PSG): این روش یک مطالعه خواب آزمایشگاهی است که سطوح اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را ارزیابی می کند تا مشخص شود چگونه خواب را مختل می کنند. ‏
• الکتروانسفالوگرام (EEG): آزمایشی است که فعالیت الکتریکی مغز را ارزیابی می کند و هرگونه مشکل احتمالی مرتبط با آن را تشخیص می دهد. این آزمایش بخشی از پلی سومنوگرافی است.
• تست تأخیر خواب چندگانه (MSLT): از این روش برای بررسی چرت روزانه استفاده می شود و از نتیجه آن و پلی سومنوگرافی برای تشخیص نارکولپسی استفاده می شود.

درمان اختلالات خواب

درمان اختلالات خواب بسته به نوع و علت زمینه‌ای آن می‌تواند متفاوت باشد. با این حال به طور کلی شامل ترکیبی از درمان های پزشکی و تغییرات سبک زندگی می شود.

درمان های پزشکی

درمان پزشکی برای اختلالات خواب ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:

• قرص های خواب آور؛
  • مکمل های ملاتونین (هورمونی است که به طور طبیعی در بدن ترشح می شود و یک عامل مهم در تنظیم چرخه خواب و بیداری بدن است)؛
  • داروهای آلرژی یا سرماخوردگی؛
  • دارو برای هر گونه بیماری زمینه ای؛
  • دستگاه تنفس یا جراحی (معمولاً برای آپنه خواب)؛
  • محافظ دندان (معمولاً برای دندان قروچه).

تغییر سبک زندگی

تطبیق سبک زندگی می تواند کیفیت خواب شما را تا حد زیادی بهبود بخشد؛ به خصوص زمانی که همراه با درمان های پزشکی باشد.

می توانید نکات زیر را در نظر بگیرد

• گنجاندن مقدار بیشتر سبزیجات و ماهی در رژیم غذایی و مصرف کمتر مواد قندی؛
  • کاهش استرس و اضطراب با انجام ورزش هایی مانند ورزش های کششی؛
  • ایجاد و پای بندی به برنامه خواب منظم؛
  • نوشیدن آب کمتر قبل از خواب؛
  • محدود کردن مصرف کافئین، به خصوص در بعد از ظهر یا اواخر عصر؛
  • کاهش مصرف دخانیات و الکل؛
  • خوردن وعده های غذایی کم کربوهیدرات قبل از خواب؛
  • حفظ وزن سالم بر اساس توصیه های پزشک.

اگر هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب رفته و در ساعت مشخصی نیز بیدار شوید، به بهبود کیفیت خواب شما کمک می کند. اگرچه تمایل دارید آخر هفته بیشتر بخوابید، اما این کار باعث می شود در طول هفته سخت تر بخوابید و از خواب بیدار شوید.