معده نقش مهمی در هضم غذا دارد و این وظیفه مهم را به کمک اسید معده انجام می‌دهد. اسید معده به خودیِ خود مضر نیست اما افزایش بیش از حد آن می‌تواند خطر بروز مشکلاتی مثل زخم معده، زخم اثنی‌عشر، رفلاکس معده به مری و خونریزی دستگاه گوارش را افزایش دهد. خوشبختانه با تغییر رژیم غذایی و مصرف دارو زیر نظر پزشک می‌توان میزان اسید معده را کنترل کرد.
اسید معده چیست؟
اسید معده، مایعی بی‌رنگ و رقیق است که توسط پوشش داخلی معده تولید می‌شود. این مایع، بسیار قوی و اسیدی است و با تجزیه مواد غذایی، فرایند هضم و جذب مواد مغذی در دستگاه گوارش را تسهیل می‌کند.
اندام‌های گوارشی ما به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با مقادیر متوسطی از اسید معده سازگار باشند و آسیب نبیند. اما برخی شرایط ممکن است منجر به افزایش یا کاهش این اسید و متعاقبا بروز بیماری‌های دیگر شوند.
علائم ترشح زیاد اسید معده
برخی از علائمی که ممکن است نشان‌دهنده افزایش اسید معده باشند عبارتند از:
- درد یا ناراحتی شکمی که ممکن است در حالت ناشتا تشدید شود
- تهوع یا استفراغ
- نفخ
- سوزش سر دل
- اسهال
- کاهش اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
علائم افزایش ترشح اسید معده، شباهت زیادی به علائم سایر بیماری‌های گوارشی دارند. از این رو در صورتی که متوجه هر یک از این علائم شدید، برای بررسی و تشخیص دقیق‌تر و دریافت برنامه درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید.
علائم اسید معده زیاد در کودکان
بالا بودن سطح اسید معده می‌تواند خطر ابتلا به برخی بیماری‌های گوارشی مثل رفلاکس معده به مری یا GERD را افزایش دهد. این بیماری گوارشی در کودکان نسبتا شایع است و باعث بروز علائم زیر می‌شود:
- سوزش سر دل: احساس سوزش دردناک در وسط قفسه که بیشتر در کودکان بالای 12 سال شایع است.
- بوی بد دهان
- تهوع و استفراغ
- بلع سخت یا دردناک
- مشکلات تنفسی
- فرسایش دندان‌ها
چرا اسید معده بالا می آید؟
اسفنکتر تحتانی مری، دریچه‌ای عضلانی است که در انتهای این اندام قرار دارد و از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری می‌کند. حال اگر این دریچه ضعیف یا شل شود و نتواند جلوی ورود اسید معده به مری را بگیرد، اسید معده بالا می‌آید و اصطلاحا فرد دچار رفلاکس معده می‌شود.
همه ما حداقل یک بار دچار رفلاکس اسید شده‌ایم؛ مخصوصا زمانی که بعد از یک وعده غذایی سنگین، دراز می‌کشیم. اما برخی افراد دائما این وضعیت را تجربه می‌کنند و اصطلاحا دچار بیماری رفلاکس اسید معده به مری یا GERD هستند.
از جمله علل شایع رفلاکس اسید و ابتلا به بیماری GERD عبارتند از:
- فتق هیاتال
- بارداری
- چاقی
- استعمال دخانیات
- نقایص مادرزادی
- بیماری های بافت همبند
- انجام عمل جراحی
- برخی داروها
درمان اسید معده زیاد
بالا بودن میزان اسید معده، معمولا با دارو درمان می‌شود. مهارکننده‌های پمپ پروتون، به کاهش این اسید کمک می‌کنند و معمولا به‌تنهایی تجویز می‌شوند. اما ممکن است پزشک شما در کنار این دسته از داروها، داروهای دیگری را نیز تجویز کند.
سایر روش‌های درمانی، بسته به علت افزایش سطح اسید معده متفاوت خواهند بود و ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشند:
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
- تغییرات رژیم غذایی
- جراحی برای برداشتن تومورها، بخشی از معده یا بخشی از عصب واگ (عصبی که باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود)
بهترین داروی اسید معده
در اغلب موارد برای کاهش ترشح اسید معده، داروهای مهارکننده پمپ پروتون تجویز می‌شوند. اموزکت نیز در دسته این داروها قرار می‌گیرند و موارد مصرف مختلفی دارد که از جمله آنها عبارتند از:
- درمان یا پیشگیری از زخم‌های گوارشی ناشی از عفونت هلیکوباکترپیلوری
- پیشگیری و درمان زخم‌های معده که بر اثر استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ایجاد شده‌اند
- بهبود و مدیریت سندرم زولینگر- الیسون
نکته: دقت کنید که این دارو حتما باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
چه چیزهایی اسید معده را زیاد می‌کند؟
عوامل مختلفی می‌توانند در افزایش ترشح اسید معده دخیل باشند. در اغلب موارد این عوامل باعث ترشح بیش از حد هورمون گاسترین می‌شوند. این هورمون توسط دستگاه گوارش تولید می‌شود و تحریک ترشح اسید معده، یکی از مهم‌ترین وظایف آن است.
برخی از شایع‌ترین دلایل افزایش اسید معده عبارتند از:
- قطع مصرف داروهای کاهنده اسید معده: مهارکننده‌های گیرنده H2 داروهایی هستند که میزان اسید معده را کاهش می‌دهند. حال برخی افراد پس از قطع مصرف این دارو، افزایش اسید معده را تجربه می‌کنند. برخی تحقیقات نیز حاکی از آن است که قطع خودسرانه مصرف مهارکننده‌های پمپ پروتون نیز ممکن است چنین تاثیری ایجاد کند.
- سندرم زولینگر-الیسون: این بیماری نادر باعث ایجاد تومورهایی در پانکراس و روده باریک می‌شود. این تومورها گاسترین زیادی ترشح می‌کنند و در نتیجه باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شوند.
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری: این باکتری می‌تواند در معده ساکن شود و زخم معده ایجاد کند. برخی افراد مبتلا به این عفونت، ممکن است افزایش اسید معده را تجربه کنند.
- انسداد خروجی معده: انسداد خروجی معده، به معنای بسته شدن مسیر عبور غذا از معده به روده کوچک است. در این شرایط ممکن است تولید اسید معده افزایش پیدا کند.
- نارسایی مزمن کلیه: در برخی موارد نادر ممکن است بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی یا افرادی که دیالیز می‌شوند، گاسترین بالایی داشته باشند و از زیاد بودن اسید معده رنج ببرند.
لازم به ذکر است که گاهی اوقات، زیاد بودن اسید معده دلیل مشخصی ندارد. در این مواقع، اصطلاحا بیمار در وضعیت ایدیوپاتیک قرار دارد.
چه چیزهایی اسید معده را کم می‌کند؟
مواد غذایی که سرشار از آب هستند و می‌توانند اسید معده را رقیق و ضعیف کنند:
- کرفس
- دمنوش‌های گیاهی
- کاهو
- سوپ‌هایی که آب گوشت دارند
- آبلیمو: در نگاه اول آب لیمو اسیدی به نظر می‌رسد ولی مقادیر کم آن به همراه آب گرم و عسل، خاصیت قلیایی دارد و اسید معده را خنثی می‌کند.
- موز
- گل‌کلم
- رازیانه
- مغزها مثل بادام و گردو
ماست و اسید معده
گفتیم که ممکن است سوزش سردل، یکی از عوارض افزایش اسید معده باشد. اگر شما هم چنین وضعیتی را تجربه می‌کنید، می‌توانید برای تسکین و بهبود علائم آزاردهنده آن، ماست کم‌چرب را امتحان کنید. ماست کم‌چرب به طور موقت مانند لایه‌ای محافظ، بین دیواره معده و محتویات اسیدی آن عمل می‌کند و علائم سوزش سر دل را تسکین می‌دهد. علاوه بر این، ماست کم‌چرب پروبیوتیک نیز دارد و به بهبود هضم کمک می‌کند.
میوه های ضد اسید معده
میوه‌هایی که PH بالایی دارند و قلیایی محسوب می‌شوند، می‌توانند اسید معده را خنثی کنند. این میوه‌ها عبارتند از:
- موز
- طالبی
- خربزه
- هندوانه
- خیار
جوش شیرین برای کاهش اسید معده
جوش شیرین، که با نام علمی بی‌کربنات سدیم نیز شناخته می‌شود، اسید اضافی معده را خنثی کرده و در واقع مثل آنتاسیدها عمل می‌کند. بنابراین این ماده شیمیایی می‌تواند به بهبود و مدیریت علائم زخم معده و زخم دوازدهه نیز کمک کند.
ترشح زیاد اسید معده در بارداری
بسیاری از خانم‌های باردار سوزش سر دل را تجربه می‌کنند و ممکن است این مشکل در برخی از آنها، با ترشح زیاد اسید معده در ارتباط باشد. تغییرات دوران بارداری از جمله افزایش هورمون‌ها، و فشار جنین به معده احتمال رفلاکس اسید و سوزش سر دل را افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
در این مطلب با یکی از مشکلات مهم گوارشی یعنی ترشح زیاد اسید معده آشنا شدیم و دیدیم که علائم آن شبیه به علائم سایر بیماری های گوارشی هستند. بنابراین بهتر است از هرگونه اقدام خودسرانه خودداری کنید و برای دریافت راهکارهای درمانی مناسب به پزشک مراجعه کنید.
منابع: healthline، mayoclinic، healthline، clevelandclinic، healthline، clevelandclinic
