ناشنوایی (Hearing Loss) به کاهش توانایی شنوایی یا عدم توانایی در شنیدن اصوات گفته می‌شود. این وضعیت ممکن است در یک گوش یا هر دو گوش رخ دهد و می‌تواند از درجات خفیف تا کامل متغیر باشد. ناشنوایی ممکن است به صورت ناگهانی یا تدریجی بروز کند و در هر سنی ایجاد شود.
انواع ناشنوایی
ناشنوایی انتقالی
علت آن اختلال در انتقال صدا از گوش خارجی یا میانی به گوش داخلی است. محل آسیب گوش خارجی یا میانی می باشد.
معمولاً برگشت‌پذیر و قابل درمان است. علل شایع آن معمولا جرم گوش، عفونت گوش میانی، پارگی پرده گوش و اتواسکلروزیس (سخت‌شدگی استخوان‌های گوش میانی) است.
ناشنوایی حسی‌ـ‌عصبی
علت آن آسیب به گوش داخلی (حلزون گوش) یا عصب شنوایی می باشد، و غالباً دائمی است. علل شایع آن پیری، مواجهه با صداهای بلند، ضربه به سر، بیماری منییر و داروهای اتوتوکسیک (داروهایی هستند که می‌توانند به گوش داخلی آسیب بزنند، مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدسرطان) می باشد.
ناشنوایی ترکیبی
ترکیبی از دو نوع ناشنوایی انتقالی و حسی‌ـ‌عصبی است.
علل ناشنوایی
مادرزادی: شامل نقص‌های ژنتیکی، عفونت های زمان بارداری (مانند سرخجه، توکسوپلاسموز) و کاهش اکسیژن رسانی به جنین هنگام زایمان.
اکتسابی: شامل صدمات صوتی (صدای بلند)، عفونت‌ها، افزایش سن، داروهای سمی، تومورها، ضربه به سر و بیماری هایی مثل اوریون و مننژیت.
تشخیص ناشنوایی
آزمون‌های شنوایی (ادیومتری): تعیین نوع و شدت کم‌شنوایی
تست تیمپانومتری: بررسی وضعیت گوش میانی
بررسی پاسخ‌های ساقه مغز: بررسی مسیر عصبی شنوایی
تست OAE: بررسی عملکرد سلول‌های مویی گوش داخلی (مخصوص نوزادان)
تست شنوایی نوزادان باید در روزهای اول تولد انجام شود. شناسایی و مداخله زودهنگام (تا قبل از ۶ ماهگی) بسیار مؤثر در رشد گفتار و زبان است.
روش‌های درمان ناشنوایی
درمان دارویی و جراحی
اگر گوش دچار عفونت باشد، پزشک معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. در برخی موارد، لازم است جرم گوش با شست‌وشو یا ساکشن تخلیه شود. وقتی پرده گوش پاره شده باشد، بسته به شدت آسیب، ممکن است خودبه‌خود ترمیم شود یا نیاز به جراحی خاصی باشد.
در بیماری‌هایی مثل اتواسکلروزیس (که در آن استخوانچه‌های گوش میانی سفت می‌شوند)، جراحی خاصی به نام استاپدکتومی انجام می‌شود. همچنین در کودکانی که دچار مایع در گوش میانی هستند و شنوایی‌شان کاهش یافته، ممکن است لوله‌هایی به نام تیوب تهویه در پرده گوش گذاشته شود تا مایع تخلیه شود.
استفاده از سمعک
برای ناشنوایی های حسی‌ـ‌عصبی که به دلیل آسیب به حلزون گوش یا عصب شنوایی ایجاد می‌شوند، معمولاً درمان دارویی مؤثر نیست و استفاده از سمعک توصیه می‌شود.
سمعک ها دستگاه‌هایی هستند که صدا را تقویت می‌کنند و برای کسانی که دچار کاهش شنوایی خفیف تا شدید هستند بسیار مفیدند.
سمعک‌ها انواع مختلفی دارند:
*سمعک‌های پشت‌گوشی که بزرگ تر هستند و برای بیشتر درجات ناشنوایی استفاده می‌شوند. این سمعک‌ها روی گوش قرار می‌گیرند و با یک لوله صدا را به گوش می‌رسانند.
*سمعک های داخل گوشی که کوچکتر هستند و داخل گوش قرار می‌گیرند. این مدل‌ها ظاهر طبیعی‌تری دارند ولی معمولاً برای درجات متوسط تا خفیف کم شنوایی کاربرد دارند.
*سمعک های داخل کانالی که درون مجرای گوش جا می‌گیرند و خیلی کوچک هستند، به طوری که از بیرون دیده نمی‌شوند، اما به‌دلیل کوچک بودن باتری، عمر کوتاه تری دارند.
*برخی سمعک‌ها به تکنولوژی بلوتوث مجهز هستند و می‌توانند به گوشی همراه، تلویزیون یا لپ تاپ وصل شوند، که برای کاربرانی که ارتباط دیجیتال بیشتری دارند بسیار مفید است.
*برای کودکانی که مجرای گوش ندارند یا مشکل در ساختار گوش میانی دارند، نوع خاصی از سمعک به نام سمعک استخوانی استفاده می‌شود که صدا را از طریق لرزش به استخوان جمجمه منتقل می‌کند.
نکات مهم در انتخاب سمعک
- نوع ناشنوایی (انتقالی، حسی‌ـ‌عصبی یا ترکیبی)؛
- شدت ناشنوایی (خفیف، متوسط، شدید، عمیق)؛
- سن فرد (نوزاد، کودک، بزرگسال، سالمند)؛
- سبک زندگی (فعالیت اجتماعی، استفاده از موبایل، زیبایی ظاهری)؛
- بودجه مالی (سمعک‌ها در بازه قیمتی متفاوتی قرار دارند).
ایمپلنت حلزونی
وقتی فردی دچار ناشنوایی شدید یا عمیق باشد و دیگر سمعک کمکی به او نکند، ایمپلنت حلزونی یا کاشت حلزون پیشنهاد می‌شود. این روش درمانی برای کسانی است که حلزون گوششان آسیب دیده ولی عصب شنوایی هنوز فعال است.
در این روش یک قسمت از دستگاه درون جمجمه (داخل حلزون گوش) کار گذاشته می‌شود و بخشی هم پشت گوش قرار می‌گیرد. این دستگاه صدا را دریافت و به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند تا به عصب شنوایی منتقل شود. بسیاری از کودکانی که ناشنوایی مادرزادی دارند، با این روش می‌توانند صداها را درک کنند و حتی یاد بگیرند حرف بزنند.
ایمپلنت ساقه مغز
در مواردی نادر که فرد حتی عصب شنوایی هم ندارد یا به دلایلی (مثلاً به خاطر تومور) آسیب دیده است، کاشت حلزون جواب نمی‌دهد. در این شرایط خاص، می‌توان از ایمپلنت ساقه مغز استفاده کرد. این دستگاه سیگنال‌ها را مستقیماً به ساقه مغز می‌فرستد. این روش بیشتر در بیمارانی که دچار نوروفیبروماتوز (اختلال ژنتیکی در سیستم عصبی) یا تومورهای مغزی هستند کاربرد دارد.
توانبخشی شنوایی
چه فرد سمعک داشته باشد، چه کاشت حلزون، باز هم باید با تمرین مهارت‌های شنوایی خود را تقویت کند. این تمرینات شامل گفتاردرمانی برای بهبود تلفظ و درک گفتار است. همچنین افرادی که دچار ناشنوایی هستند می‌توانند لب‌خوانی یا زبان اشاره یاد بگیرند، مخصوصاً اگر در سنین بالا دچار ناشنوایی کامل شده باشند.
توانبخشی نه تنها برای خود فرد، بلکه برای خانواده فرد هم مهم است تا بتوانند ارتباط مؤثرتری با او برقرار کنند.
راه های پیشگیری
- محافظت از گوش در برابر صداهای بلند (با استفاده از گوشی محافظ)؛
- درمان به موقع عفونت های گوش؛
- غربالگری ژنتیکی پیش از ازدواج در صورت سابقه خانوادگی؛
- واکسیناسیون علیه بیماری هایی مانند اوریون، سرخجه و مننژیت.
آیا ناشنوایی برگشت‌پذیر است؟
در نوع انتقالی بله، اغلب با درمان دارویی یا جراحی قابل بهبود است.
در نوع حسی‌ـ‌عصبی خیر، اما با سمعک یا ایمپلنت می‌توان عملکرد شنوایی را تا حد زیادی بازیابی کرد.
ناشنوایی ناگهانی چه زمانی اورژانسی است؟
در صورت بروز ناشنوایی ناگهانی بلافاصله به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه شود. ممکن است به درمان فوری نیاز باشد.
