برای درمان اسهال چه دارویی مناسب است؟
اسهال یکی از بیماری‌های رایج گوارشی است و زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع حالت شل و آبکی پیدا کند. خوشبختانه این بیماری در اغلب موارد خفیف است
اسهال یکی از بیماری‌های رایج گوارشی است و زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع حالت شل و آبکی پیدا کند. خوشبختانه این بیماری در اغلب موارد خفیف است و ظرف چند روز برطرف میشود؛ اما گاهی هم می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری جدی باشد. نکته مهم این است که با علائم عادی و خطرناک اسهال آشنا باشیم و بدانیم که چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم و چه زمانی سراغ راهکارهای خانگی برویم. در ادامه مطلب راهکارهای مفید برای مدیریت علائم اسهال معرفی می‌کنیم.
علت اسهال چیست؟
آلوده شدن روده با ویروس‌ها (گاستروانتریت ویروسی)، علت اصلی اسهال است. با این حال این بیماری می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد که در ادامه به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- عفونت‌ها: همه عوامل بیماری‌زا (ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها) می‌توانند باعث عفونت‌هایی شوند که به اسهال منجر می‌شوند.
- مسمومیت غذایی: غذاها و نوشیدنی‌های آلوده، می‌توانند راهی برای ورود سموم و عوامل بیماری‌زا به بدن باشند. این عوامل بیماری‌زا ممکن است بعد از رسیدن به دستگاه گوارش، منجر به اسهال شوند. به عنوان مثال اسهال مسافرتی یکی از بیماری‌هایی رایجی است که ریشه در مسمومیت غذایی دارد و اغلب در اثر قرارگیری در محیط‌هایی با بهداشت یا سیستم تخلیه فاضلاب ضعیف رخ می‌دهد.
- مصرف برخی داروها: اسهال یکی از عوارض جانبی مصرف برخی داروهاست. برای مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری‌های بیماری‌زا تجویز می‌شوند ولی ممکن است باکتری‌های مفید روده را هم از بین ببرند. کمبود این باکتری‌ها نیز باعث اسهال میشود. علاوه بر این، ابتلا به اسهال می‌تواند از عوارض جانبی آنتاسیدهای حاوی منیزیم، برخی داروها و روش‌های درمان سرطان و مصرف بیش از حد ملین‌ها باشد.
- مصرف مواد غذایی محرک دستگاه گوارش: عدم تحمل لاکتوز، اختلالی است که هضم قند موجود در لبنیات را دشوار می‌کند و منجر به اسهال میشود. حال برخی افراد در هضم فروکتوز مشکل دارند و بعد از مصرف عسل، میوه‌ها و غذاهایی که شیرین‌کننده دارند، دچار اسهال می‌شوند. بیماران مبتلا به سلیاک نیز نمی‌توانند گلوتن (پروتئین موجود در گندم) را تجزیه کنند و به دنبال مصرف مواد غذایی حاوی این ماده اسهال می‌گیرند.
- بیماری‌هایی که بر روده تاثیر می‌گذارند: اسهال یکی از علائم رایج بیماری‌هایی است که باعث تحریک و التهاب روده‌ها می‌شوند. بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و سندرم روده تحریک‌پذیر از جمله بیماری‌هایی هستند که می‌توانند باعث اسهال شوند.
- استرس و اضطراب
- جراحی روده: بسیاری از افراد پس از جراحی روده، اسهال را تجربه می‌کنند. چراکه ممکن است بعد از عمل جراحی، مدتی طول بکشد تا دستگاه گوارش دوباره عملکرد طبیعی خود را بازیابی کرده، مواد مغذی را جذب و مدفوع سفت تولید کند.
علت اسهال طولانی مدت در بزرگسالان
اسهال بیماری کوتاه‌مدتی است و بیش از چند روز طول نمی‌کشد. اما اسهالی که بیش از چند روز ادامه پیدا کند، علت مهمی دارد. حال این علت می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- تغییرات در رژیم غذایی
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- اختلالات جدی مانند عفونت مداوم، بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده
قوی ترین داروی اسهال چیست؟
اگر احساس می‌کنید که برای بهبود و مدیریت اسهال به مصرف دارو نیاز دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید و از مصرف خودسرانه هر گونه دارو خودداری کنید.
زیگات، یکی از داروهایی است که ممکن است توسط متخصص داخلی یا گوارش تجویز شود. زیگات، نام تجاری ریفاکسیمین است که توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید میشود. این دارو، موارد مصرف مختلفی دارد ولی درمان اسهال مسافرتی ناشی از سویه‌های غیرتهاجمی ای کلای و سندرم روده تحریک پذیر اسهال غالب، از مهمترین آن‌هاست.
درمان خانگی اسهال
در اغلب موارد اسهال حاد با درمان‌های خانگی و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی برطرف میشود. در ادامه به برخی از روش‌های درمان خانگی اسهال حاد اشاره می‌کنیم.
- مقدار زیادی آب و سایر مایعات حاوی الکترولیت بنوشید. ترکیبات موجود در این نوشیدنی‌ها، آب و الکترولیت‌هایی را که در اثر اسهال از بدن خارج می‌شوند، جایگزین می‌کنند.
- غذاهایی بخورید که به سفت شدن مدفوع کمک می‌کنند
- از مصرف کافئین و الکل اجتناب کنید. خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، اثر ملینی خفیفی دارند و اسهال را تشدید می‌کنند. لذا در صورت ابتلا به اسهال از مصرف قهوه، نوشابه، چای پررنگ، چای سبز و شکلات خودداری کنید. مصرف الکل را نیز کنار بگذارید. چراکه الکل می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود.
- از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث ایجاد گاز معده می‌شوند پرهیز کنید. برای جلوگیری از گرفتگی معده و بروز نفخ از مصرف لوبیا، کلم، کلم بروکسل، آبجو و نوشیدنی‌های گازدار خودداری کنید. همچنین دقت کنید که گاهی اسهال موقتا باعث عدم تحمل لاکتوز میشود. بنابراین مصرف لبنیات در زمان ابتلا به اسهال، توصیه نمی‌شود.
درمان اسهال آبکی
اسهال حاد، همان اسهال شل و آبکی است که معمولا یک تا دو روز طول می‌کشد. این عارضه، شایع‌ترین نوع اسهال است و در اغلب موارد بدون نیاز به درمان برطرف میشود. با این حال در مواردی که بیمار نیاز به درمان پیدا می‌کند، استفاده به‌موقع از محلول‌های آب‌رسان (مثل ORS) بهترین گزینه خواهد بود.
درمان اسهال خونی
اسهال خونی، یکی دیگر از بیماری‌های گوارشی است که در اثر عفونت‌های باکتریایی یا انگلی ایجاد میشود و علائمی از جمله وجود خون در اسهال، تب، حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن و گرفتگی‌های شکمی دارد. پزشکان برای تشخیص این بیماری، مدفوع بیمار را کشت می‌دهند و برای درمان آن نیز معمولا آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند. در اغلب موارد افراد مبتلا به اسهال عفونی انگلی، ظرف 14 روز بهبود می‌یابند. اسهال عفونی باکتریایی نیز معمولا بعد از یک هفته تسکین پیدا می‌کند.
درمان اسهال کودکان
اگر کودک شما دچار اسهال شدید شده است، حتما به متخصص اطفال مراجعه کنید. چراکه درمان اسهال کودکان با درمان اسهال بزرگسالان متفاوت است و ممکن است مصرف داروهای بدون نسخه، برای دلبند شما خطرناک باشد.
همچنین کودکان در مقایسه با بزرگسالان، بیشتر در معرض کم‌آبی بدن قرار دارند. از این رو پزشک اطفال، راهکارهایی را برای هیدراته نگه داشتن کودک به شما پیشنهاد می‌کند. این راهکارها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تغذیه کودک با شیر مادر
- تغذیه کودک با شیر خشک
- توصیه به مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت (این نوشیدنی‌ها برای نوزادان توصیه نمی‌شوند و برای کودکان بزرگ‌تر مناسب هستند.)
بهترین گزینه برای حفظ آب بدن کودک ممکن است با افزایش سن او تغییر کند. بنابراین از تجویز خودسرانه دارو خودداری کرده و با پزشک مشورت کنید.
اسهال مزمن
اسهالی که به طور منظم اتفاق بیفتد و بیش از چهار هفته طول بکشد، اسهال مزمن نامیده میشود. گاهی اوقات اسهال مزمن به دلیل ترکیبات موجود در رژیم غذایی یا مصرف برخی داروها ایجاد میشود. بهتر است برای پیدا کردن علت بیماری، از پزشک متخصص کمک بگیرید. مگر این که مطمئن باشید که با قطع مصرف یک ماده غذایی یا داروی خاص، مشکل برطرف میشود. در غیر این صورت حتما نیاز به درمان خواهید داشت.
در صورت مشاهده علائم زیر، در وضعیت جدی‌تری قرار دارید و باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- درد
- خونریزی
- کاهش وزن ناخواسته
- رنگ‌پریدگی
- ضعف یا خستگی
اسهال در بارداری
ابتلا به اسهال در دوران بارداری چندان شایع نیست اما ممکن است در اثر عوامل زیر ایجاد شود و برخی از خانم‌ها را درگیر کند:
- تغییرات هورمونی
- تغییر در رژیم غذایی
- افزایش مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر یا محصولات لبنی غنی از کلسیم
- عوارض جانبی مولتی‌ویتامین‌هایی که در دوران بارداری تجویز می‌شوند
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند سندرم روده تحریک‌پذیر
- فشاری که از جنین و رحم، بر شکم وارد میشود
- سابقه اختلال در عملکرد عضلات کف لگن
- سابقه آسیب به ناحیه پشتی کف لگن
- کاهش تحرک در سه ماهه سوم بارداری
- رفع یبوست بعد از مدت طولانی (یبوست یکی از علائم شایع بارداری است.)
برای درمان اسهال چه بخوریم؟
مواد غذایی کم‌فیبر دستگاه گوارش را تحریک نمی‌کنند، خاصیت سفت‌کنندگی دارند و به فرم گرفتن مدفوع کمک می‌کنند. روشن است که مصرف این دسته از مواد غذایی در زمان ابتلا به اسهال، روند بهبودی را تسهیل و تسریع می‌کند:
- موز
- برنج سفید
- پوره سیب
- نان تست تهیه‌شده با آرد سفید
- بیسکوییت کراکر نمکی
- آب سیب با قند کم
- سیبزمینی آب‌پز یا پخته‌شده
مصرف مقادیر کافی مایعات نیز به هیدراته شدن بدن شما کمک می‌کند و مایعات از دست‌رفته را جبران می‌کند. موارد زیر از جمله بهترین مایعاتی هستند که می‌توانید در زمان ابتلا به اسهال مصرف کنید:
- آب یا تکه‌های یخ
- آبمیوههای رقیق و بدون پالپ
- آب گوشت
- چای کم‌رنگ و بدون کافئین
پس از شروع روند بهبود، می‌توانید به‌تدریج مواد غذایی مانند تخم‌مرغ همزده و سبزیجات پخته را نیز به رژیم غذایی اضافه کنید.
چه غذاهایی در زمان اسهال نباید مصرف شوند؟
برخی از مواد غذایی سیستم گوارشی را تحریک می‌کنند و باعث تشدید یا طولانی شدن اسهال می‌شوند؛ حال چه در دوره بیماری به سر ببرید و چه در دوران نقاهت باشید. در لیست زیر برخی از این مواد غذایی را آورده‌ایم:
- شیر و فرآورده‌های لبنی (همچنین نوشیدنی‌های پروتئینی حاوی شیر)
- غذاهای سرخ‌شده، چرب و روغنی
- غذاهای تند و پرادویه
- غذاهای فرآوری‌شده به‌ویژه اگر حاوی افزودنی باشند
- گوشت گوساله
- ماهی ساردین
- سبزیجات خام
- پیاز
- ذرت
- تمام مرکبات
- سایر میوه‌ها مانند آناناس، آلبالو، انواع توت، انجیر، کشمش و انگور
| غذاهایی که به بهبود اسهال کمک می‌کنند | غذاهایی که اسهال را تشدید می‌کنند |
| موز | شیر و فرآورده‌های لبنی |
| برنج سفید | غذاهای سرخ‌شده، چرب و روغنی |
| پوره سیب | غذاهای فرآوری‌شده |
| نان تست تهیه‌شده با آرد سفید | گوشت گوساله |
| کراکر نمکی | ماهی ساردین |
| آب سیب با قند کم | سبزیجات خام |
| آبمیوههای رقیق و بدون پالپ | پیاز |
| آب گوشت | ذرت |
| نوشیدنی‌های ورزشی | تمامی مرکبات |
| نوشابه‌های بدون کافئین | میوه‌هایی مانند آناناس، آلبالو، انواع توت، انجیر، کشمش و انگور |
| چای کم‌رنگ و بدون کافئین | قهوه، نوشابه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا گازدار |
| الکل |
اسهال، یکی از بیماری‌های رایج گوارشی است که همه ما را حداقل یک بار درگیر کرده است و در اغلب موارد خطری جدی محسوب نمی‌شود. با این حال همین بیماری به ظاهر ساده، گاهی به زنگ خطری برای بیماری‌های جدی دیگر تبدیل میشود. بنابراین باید هوشیار باشیم و علائم عادی و خطرناک آن را از هم تشخیص دهیم.
منابع: clevelandclinic، mayoclinic، emedicine، clevelandclinic، healthline
