زخم اثنی عشر یا زخم دوازدهه چیست؟
درد در ناحیه بالایی شکم، شایع‌ترین علامت زخم اثنی‌عشر است. این درد میتواند خفیف باشد یا به شکل احساس سوزش در ناحیه معده بروز کند.
اثنی عشر یا دوازدهه بخش ابتدایی روده کوچک است که بلافاصله بعد از معده آغاز می‌شود. زخم اثنی عشر به معنی زخم در این ناحیه می‌باشد. این زخم معمولا ناشی از عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) یا مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) است. برای آشنایی بیشتر با علائم زخم اثنی عشر، شایع‌ترین علل ایجاد و روش‌های درمان آن در ادامه مطلب همراه ما باشید.
علائم زخم اثنی عشر
درد در ناحیه بالایی شکم، شایع‌ترین علامت زخم اثنی‌عشر است. این درد میتواند خفیف باشد یا به شکل احساس سوزش در ناحیه معده بروز کند. نکته دیگر این است که معمولا درد زخم اثنی‌عشر در شب یا زمانی که معده برای مدتی خالی مانده باشد، تشدید می‌شود.
سایر علائم زخم اثنی‌عشر نیز ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- احساس پری یا نفخ شدید پس از صرف غذا
- سوزش مداوم سردل
- احساس تهوع بدون دلیل مشخص
البته با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می‌شود. پس در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ پس از غذا خوردن
- استفراغ خونی به رنگ قرمز یا سیاه
- مدفوع خونی یا سیاه‌رنگ
- مشکلات تنفسی
- احساس سبکی سر یا سردرگمی
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- کاهش اشتها
علت زخم اثنی عشر
آسیب به لایه مخاطی اثنی عشر یا نفوذ مواد عفونی به این لایه، باعث ایجاد زخم اثنی‌عشر می‌شود. موارد زیر نیز از شایع‌ترین علل آسیب به لایه مخاطی این بخش از دستگاه گوارش هستند:
- رشد بیش از حد باکتری هلیکوباکتر پیلوری: به طور معمول مقادیر مشخصی از این باکتری، در معده و اثنی‌عشر وجود دارد. اما رشد بیش از حد آن، ممکن است به لایه مخاطی اثنی‌عشر آسیب برساند. این عفونت، ممکن است از طریق تماس با بزاق فرد آلوده یا نوشیدن آب آلوده به این باکتری منتقل شود.
- مصرف بیش از حد داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی: مصرف مکرر داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن، ممکن است باعث التهاب پوشش معده و روده شود. این التهاب میتواند با گذشت زمان به لایه های مخاطی آسیب برساند و باعث ایجاد زخم اثنی‌عشر شود.
برخی عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به زخم اثنی‌عشر را افزایش دهند نیز شامل موارد زیر می‌شوند:
- استعمال دخانیات
- مصرف مکرر نوشیدنی‌های الکلی
- استرس مزمن
- عادت به خوردن غذاهای تند
بیشتر بخوانیم: رفلاکس معده چیست و چگونه درمان می شود؟
آیا زخم اثنی عشر خطرناک است؟
یکی از سوالات رایج افراد این است که آیا زخم اثنی عشر سرطانی می‌شود؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت که این زخم‌ها اگر درمان شوند، معمولا خطرناک نیستند و تهدیدی برای زندگی محسوب نمی‌شوند. اما عدم درمان به‌موقع این بیماری میتواند باعث فرسایش پوشش داخلی روده، سوراخ شدن اثنی‌عشر و در نهایت نیز افزایش خطر ابتلا به سپسیس شود. سپسیس پاسخی تهدیدکننده از سوی سیستم ایمنی بدن است که ممکن است چندین عضو بدن را درگیر کند.
البته اگر عفونت هلیکوباکتر پیلوری درمان یا مصرف داروهای ضدالتهابی متوقف شود، ممکن است زخم دوازدهه خود به خود خوب شود. با این حال توصیه اکید ما این است که این بیماری را به حال خود رها نکنید و حتما برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
برای زخم اثنی عشر چه بخوریم؟
مواد غذایی و نوشیدنی‌های مختلف باعث ایجاد زخم اثنی‌عشر نمی‌شوند. ولی مصرف برخی مواد غذایی ممکن است علائم افراد مبتلا به این بیماری را تشدید کند. به عنوان مثال غذاهای تند و اسیدی چنین خاصیتی دارند. علاوه بر این اگر متوجه علائم زخم اثنی‌عشر شده‌اید یا سابقه ابتلا به این بیماری را دارید، باید از مصرف الکل و کافئین و استعمال دخانیات نیز خودداری کنید.
درمان زخم اثنی عشر
درمان زخم اثنی‌عشر به علت ایجاد آن بستگی دارد. با این حال برخی از درمان‌های احتمالی این بیماری عبارتند از:
- مصرف آنتی‌بیوتیک زیر نظر پزشک برای ریشه‌کنی عفونت هلیکوباکتر پیلوری.
- مصرف داروهای مهارکننده پمپ پروتون زیر نظر پزشک برای ریشه کنی عفونت معده و کمک به بهبود زخم.
داروی زخم اثنی عشر چیست؟
اموزکت (اس امپرازول) یکی از داروهای مهارکننده پمپ پروتون است که به منظور بهبود و پیشگیری از زخمهای دستگاه گوارش تجویز می‌شود. این دارو توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید و عرضه می‌گردد.
عوارض جانبی اموزکت، بسیار نادر و خفیف است. با این حال از مصرف خودسرانه این دارو خودداری کرده و پیش از مصرف آن، حتما با پزشک مشورت کنید.
زخم اثنی عشر چه تفاوتی با زخم معده دارد؟
زخم اثنی‌عشر و زخم معده هر دو جزو زخمهای گوارشی هستند، اما چند تفاوت مهم دارند:
- محل: زخم معده در دیواره معده است، در حالی‌که زخم اثنی‌عشر در ابتدای روده باریک (اثنی‌عشر) ایجاد می‌شود.
- درد: در زخم معده، درد معمولا بعد از غذا خوردن بدتر می‌شود، اما در زخم اثنی‌عشر درد اغلب با گرسنگی یا شب‌‌ها شدیدتر شده و با غذا خوردن بهتر می‌شود.
- خطر بدخیمی: احتمال سرطانی شدن زخم معده بیشتر است، ولی زخم اثنی‌عشر تقریبا هرگز بدخیم نمیشود.
- شیوع: زخم اثنی‌عشر شایع‌تر از زخم معده است.
زخم اثنی عشر در دوران بارداری چه خطری دارد؟
زخم اثنی‌عشر در دوران بارداری چند نکته مهم و خطر بالقوه دارد:
خطرات برای مادر
- بیشتر زنان باردار با وجود زخم اثنی‌عشر، علائم خفیف یا متوسط دارند و این بیماری نسبتا کم‌عارضه است.
- در موارد شدید، ممکن است زخم منجر به خونریزی گوارشی یا به ندرت سوراخ شدن دیواره روده شود که وضعیت اورژانسی به حساب می‌آید.
- درمان در بارداری محدودتر است، چون بسیاری از داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها جهت درمان عفونت هلیکوباکترپیلوری برای جنین ایمن نیستند. معمولا پزشک فقط داروهای مهارکننده ترشح اسید ایمن در بارداری را تجویز می‌کند.
خطرات برای جنین
- به طور مستقیم، زخم اثنی‌عشر معمولا به جنین آسیب نمی‌زند.
- اگر مادر دچار خونریزی شدید یا سوءتغذیه شود، ممکن است منجر به کم‌خونی مادر و اختلال رشد جنین شود.
امکان بازگشت زخم اثنی عشر پس از درمان وجود دارد؟
بله، زخم اثنی‌عشر میتواند پس از درمان هم دوباره عود کند، به ویژه اگر علت زمینه‌‌ای برطرف نشده باشد. مهم‌ترین دلایل عود این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری؛ اگر درمان ناقص باشد یا باکتری ریشه‌کن نشود، احتمال بازگشت زخم زیاد است.
- مصرف دوباره داروهای NSAID (مثل ایبوپروفن، دیکلوفناک و… ) یا آسپیرین.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل که ترمیم مخاط را مختل می‌کنند.
- استرس شدید و تغذیه نامناسب، هر چند علت اصلی نیستند.
بیشتر بخوانیم: علت سوزش معده چیست و چگونه درمان می شود؟
طول درمان زخم اثنی عشر چقدر است؟
طول درمان زخم اثنی‌عشر بستگی به شدت زخم، علت آن (مثل عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی) و پاسخ بیمار به درمان دارد. به طور کلی:
- زخمهای ناشی از H. pylori: معمولا 10 تا 14 روز درمان ترکیبی با آنتی بیوتیک‌‌ها و مهارکننده ترشح اسید مانند PPIها داده می‌شود و به دنبال آن مصرف PPI ممکن است ۴ تا ۸ هفته ادامه یابد تا زخم کاملا بهبود یابد.
- زخمهای ناشی از NSAID: مهارکننده ترشح اسید مانند PPI به مدت ۴ تا ۸ هفته تجویز می‌شود.
- زخمهای مقاوم یا شدید: ممکن است دوره درمان تا ۱۲ هفته یا بیشتر ادامه پیدا کند.
در عمل، پزشک با توجه به علت زخم و روند بهبود، مدت درمان دقیق را تعیین می‌کند و گاهی نیاز به اندوسکوپی پیگیری برای بررسی بهبودی زخم وجود دارد.
سخن پایانی
در این مطلب با زخم دوازدهه، به عنوان یکی از بیماری‌های گوارشی آشنا شدیم و دیدیم که مصرف بیش از حد داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و عفونت هلیکوباکترپیلوری از علل اصلی ابتلا به این بیماری هستند. بنابراین برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، حتما برای مصرف داروهای مختلف با پزشک مشورت کنید. آیا شما یا یکی از اطرافیانتان تجربه ابتلا به زخم اثنی‌عشر را داشته‌اید؟ نظرات و تجربیاتتان را با ما در میان بگذارید.
منابع: healthline، clevelandclinic
