مثانه کم کار؛ از علائم اولیه تا مدیریت مؤثر

دستگاه ادراری نقش حیاتی در دفع مواد زائد و حفظ تعادل مایعات دارد. مثانه به عنوان بخشی از این دستگاه، مانند یک مخزن عمل می کند و ادرار تولید شده توسط کلیه ها را ذخیره می کند تا در زمان مناسب تخلیه شود. عملکرد صحیح مثانه برای راحتی و سلامتی بدن ضروری است؛ اما گاهی اوقات به دلایل مختلف، مثانه نمی تواند به درستی وظایف خود را انجام دهد. این وضعیت با عنوان “مثانه کم کار” (Underactive Bladder) شناخته می شود؛ اختلالی که می تواند کیفیت زندگی افراد را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهد.

علل ایجاد مثانه کم کار

مثانه کم کار می تواند ناشی از اختلال در عملکرد عضلات مثانه یا عصب هایی باشد که تخلیه ادرار را کنترل می کنند. یکی از دلایل شایع، آسیب عصبی ناشی از بیماری هایی مثل دیابت، ام اس، بیماری پارکینسون یا آسیب های نخاعی است. این شرایط می توانند ارتباط بین مغز و مثانه را مختل کرده و منجر به کاهش احساس نیاز به دفع یا ضعف در انقباض عضله مثانه شوند.

همچنین افزایش سن، جراحی های ناحیه لگن یا پروستات و استفاده طولانی مدت از کاتتر ادراری (لوله باریک و انعطاف پذیر برای جمع آوری ادرار از مثانه) ممکن است موجب کاهش عملکرد مثانه شوند. در برخی موارد نیز دلایل ایجاد این اختلال ناشناخته باقی می مانند.

علائم مثانه کم کار

علائم این اختلال متنوع بوده و ممکن است با سایر مشکلات ادراری اشتباه گرفته شود. شایع ترین نشانه ها عبارتند از:

• جریان ضعیف یا آهسته ادرار
• تاخیر در شروع دفع ادرار
• احساس تخلیه ناقص مثانه

برخی بیماران ممکن است احساس دفع نداشته باشند یا برای تخلیه کامل مجبور شوند به عضلات شکمی فشار وارد کنند. در موارد پیشرفته، باقی ماندن مقدار زیاد ادرار در مثانه پس از دفع ادرار می تواند خطر عفونت های ادراری یا آسیب به کلیه ها را افزایش دهد.

روش های درمان و مدیریت علائم

درمان مثانه کم کار بسته به شدت علائم و علت زمینه ای متفاوت است. از طرفی، همه افراد مبتلا به این اختلال لزوماً به درمان فعال نیاز ندارند؛ در مواردی که علائم خفیف هستند یا مشکلی در زندگی روزمره ایجاد نمی‌کنند، تنها تحت نظر بودن و پایش منظم توسط پزشک کافی است. در موارد دیگر، بسته به وضعیت هر بیمار، یک یا چند روش درمانی ممکن است توصیه شود.

روش های مدیریت اولیه مثانه کم کار

1. تعیین برنامه زمانی دفع ادرار: فرد سعی می کند در فواصل منظم (مثلاً هر 2 تا 4 ساعت) ادرار کند، حتی اگر احساس نیاز نداشته باشد. این کار به جلوگیری از پر شدن بیش از حد مثانه کمک می کند.
2. تخلیه مجدد: بعد از دفع ادرار، چند دقیقه صبر کرده و دوباره تلاش برای تخلیه صورت گیرد، تا اطمینان حاصل شود مثانه تا حد ممکن خالی شده است.
3. تمرین های عضلات کف لگن و فیزیوتراپی: این تمرین ها می توانند با تقویت عضلات اطراف مثانه، به بهبود تخلیه کمک کنند.
4. استفاده از روش های تخلیه کمکی: در برخی از موارد ممکن است نیاز به استفاده از کاتتر متناوب تمیز (CIC) باشد. این روش به بیمار کمک می کند تا مثانه خود را به طور منظم و کامل تخلیه کند.
5. درمان های دارویی: اگرچه داروها نقش محدودتری در این اختلال دارند، اما گاهی از داروهایی برای بهبود انقباض عضله مثانه یا کاهش مقاومت خروجی ادرار استفاده می شود.

در پایان، مثانه کم کار یک اختلال مهم اما کمتر شناخته شده است. اگرچه ممکن است علائم آن در ابتدا خفیف یا مبهم به نظر برسند، نادیده گرفتن این مشکل می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد بگذارد. زندگی با مثانه کم کار ممکن است دشوار باشد، اما تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب کلید موفقیت در کنترل این اختلال است.

تالیف: دکتر مهشید مولا (داروساز)