از فشار خون چه می دانید؟

فشار خون یکی از شاخص های مهم سلامتی است که بالا یا پایین بودن آن ممکن است پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. با وجود آگاهی عمومی از اهمیت این موضوع، اختلالات فشار خون همچنان یک چالش بزرگ جهانی محسوب می شود. آمارها نشان می دهد که حدود ۴۶ درصد از افراد با فشار خون بالا حتی از بیماری خود اطلاعی ندارند. در این مقاله، به بررسی این موضوع و راه های مدیریت آن می پردازیم تا اگر شما هم با مشکلات فشار خون رو به رو هستید، آن را کنترل کرده و از پیامدهای احتمالی جلوگیری کنید.

تمام بافت ها و اندام های بدن برای عملکرد صحیح به خون نیاز دارند، که توسط سیستم گردش خون به سراسر بدن منتقل می شود. فشار خون به نیرویی گفته می شود که خون هنگام جریان در شریان ها به دیواره رگ ها وارد می کند. این نیرو نقشی حیاتی در حفظ گردش خون و تأمین اکسیژن و مواد مغذی در بدن دارد.

اگر این نیرو بیش از حد طبیعی باشد، به آن فشار خون بالا (hypertension) و اگر کمتر از حد طبیعی باشد، به آن فشار خون پایین (hypotension) گفته می شود. هر دو وضعیت می‌توانند سلامت بدن را تحت تأثیر قرار دهند و نیازمند توجه و مدیریت مناسب هستند.

فشار خون بالا

فشار خون بالا بیماری شایعی است که در صورت عدم درمان، می تواند به مشکلات جدی از جمله سایر بیماری های قلبی عروقی، اختلالات کلیوی، مشکلات چشمی و سکته مغزی منجر شود. پزشک با در نظر گرفتن عواملی مانند سن، وضعیت سلامتی و خطر ابتلا به بیماری های قلبی، یک محدوده هدف برای فشار خون هر فرد تعیین می کند.

چه عواملی خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهد؟

• سن بالای ۵۵ سال در مردان و ۶۵ سال در زنان؛
• سابقه خانوادگی فشار خون بالا یا بیماری های قلبی؛
• چاقی یا اضافه وزن؛
• کم تحرکی؛
• مصرف غذاهای پرنمک؛
• مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر؛
• ابتلا به برخی بیماری ها مانند دیابت، مشکلات کلیوی، اختلالات تیروئید یا اختلال در عملکرد غده فوق کلیوی؛
• مصرف برخی از داروها.

علائم فشار خون بالا

اغلب افراد مبتلا به فشار خون بالا هیچ علائمی احساس نمی کنند، اما در برخی موارد فشار خون بالا ممکن است با علائمی مانند موارد زیر خود را نشان دهد:

• سردرد شدید؛
• تاری دید؛
• درد قفسه سینه؛
• سرگیجه؛
• مشکلات تنفسی؛
• خونریزی بینی؛
• گیجی؛
• وزوز گوش؛

چگونه فشار خون بالا را مدیریت کنیم؟

نظارت منظم بر فشار خون

یکی از گام های کلیدی برای مدیریت فشار خون، اندازه گیری منظم آن است.

نکات زیر را هنگام اندازه‌گیری فشار خون رعایت کنید:

• حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری از سیگار کشیدن، مصرف کافئین یا انجام ورزش خودداری کنید.
• پیش از اندازه‌گیری، ۵ دقیقه در حالت آرام بنشینید و بازوی خود را در سطح قلب قرار دهید.
• نتایج را یادداشت کنید و هر بار با پزشک خود در میان بگذارید.

رعایت توصیه های پزشکی

اگر به بیماری های مزمنی مانند دیابت یا مشکلات کلیوی مبتلا هستید، با پایبندی به دستورات پزشک خطر بالا رفتن فشار خون را کاهش دهید.

تغییر سبک زندگی

فعالیت بدنی روزانه

• حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا را در بیشتر روزهای هفته انجام دهید.
• تمرینات قدرتی را نیز حداقل دو بار در هفته به برنامه خود اضافه کنید تا عضلات بدنتان تقویت شود.

فراموش نکنید که ایجاد تنوع در نوع فعالیت ها به حفظ انگیزه و تأثیر بیشتر بر سلامت شما کمک می کند.

رژیم غذایی سالم

• از برنامه غذایی کم سدیم یا برنامه DASH پیروی کنید. این برنامه غذایی شامل مصرف سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل بوده و مقدار سدیم، قندهای فراوری‌شده و چربی‌های ناسالم را محدود می‌کند.

با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا برنامه‌ای متناسب با نیازهای شما تنظیم شود.

ترک سیگار

سیگار کشیدن می‌تواند فشار خون را افزایش داده و به ریه‌ ها و سیستم قلبی عروقی آسیب برساند. اگر سیگار می‌کشید، ترک آن یکی از مؤثرترین اقداماتی است که می‌توانید برای بهبود سلامت خود انجام دهید.

افت فشار خون

برای برخی افراد، فشار خون پایین به‌طور طبیعی وجود دارد و مشکل خاصی ایجاد نمی کند. این وضعیت ممکن است برای یک فرد طبیعی باشد، در حالی که برای شخص دیگری باعث بروز علائمی مانند سرگیجه یا غش شود. در موارد شدیدتر، افت فشار خون می تواند به‌طور جدی بر سلامت فرد تأثیر گذاشته و حتی تهدیدی برای زندگی محسوب شود.

انواع شایع افت فشار خون

افت فشار خون وضعیتی  (Orthostatic Hypotension)

افت فشار خون وضعیتی به کاهش ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن از حالت نشسته یا خوابیده گفته می شود. این نوع افت فشار خون معمولاً به دلیل عواملی مانند کم آبی بدن، خوابیدن طولانی در بستر، بارداری، برخی بیماری ها و مصرف برخی داروها رخ می دهد.

افت فشار خون وضعیتی در افراد مسن شایع تر است. این وضعیت می تواند خفیف باشد و دفعات وقوع آن معمولاً کوتاه مدت است. با این حال اگر این مشکل به صورت طولانی مدت رخ دهد، می تواند نشان دهنده مشکلات جدی تری باشد.

افت فشار خون پس از غذا (Postprandial Hypotension)

افت فشار خون پس از غذا معمولاً حدود ۱ تا ۲ ساعت پس از خوردن یک وعده غذایی رخ می دهد. این وضعیت در افراد مسن، به‌ویژه کسانی که فشار خون بالا دارند شایع تر است. به علاوه، خطر بروز آن در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون یا سایر اختلالات مرتبط با سیستم عصبی غیرارادی، که عملکردهایی مانند ضربان قلب و تنفس را کنترل می کند، بیشتر است.

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می تواند به کاهش علائم این نوع افت فشار خون کمک کند. برخی از این اقدامات شامل مصرف وعده های غذایی کوچک و کم کربوهیدرات، افزایش مصرف آب و پرهیز از مصرف الکل است.

افت فشار خون با واسطه عصبی (Neurally Mediated Hypotension)

فشار خون نتیجه تعامل هماهنگ بین سیستم عصبی، هورمون‌ها و اندام‌های مختلف بدن است. افت فشار خون با واسطه عصبی زمانی ایجاد می شود که در ارتباط بین قلب و مغز اختلالی به وجود آید.

این وضعیت ممکن است بر اثر ایستادن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت رخ دهد که در کودکان بیشتر از بزرگسالان مشاهده می شود. علت دیگر آن می تواند واکنش‌های حسی شدید مانند ترس و شوک باشد، مشابه آنچه برخی افراد در حین انجام اقدامات پزشکی تجربه می کنند.

چطور افت فشار خون را مدیریت کنیم؟

برای مدیریت فشار خون پایین، نکات زیر را در نظر بگیرید:

• فشار خون خود را به طور منظم و طبق دستور پزشک بررسی کرده و نتایج را ثبت کنید.
• موقعیت بدن خود را به آرامی تغییر دهید. هنگام برخاستن از رختخواب ابتدا بنشینید و سپس به ‌آرامی بایستید.
• از گرمای زیاد دوری کنید؛ حمام آب گرم نگیرید و در روزهای بسیار گرم فعالیت های بیرون از منزل را محدود کنید.
• مایعات کافی بنوشید.
• در صورت افت فشار خون پس از وعده های غذایی، وعده های کوچک‌تر و کم کربوهیدرات مصرف کنید.
• از پزشک خود درباره افزایش مصرف غذاهای حاوی نمک سوال کنید.
• سر تخت خود را کمی بالا بیاورید تا از افت فشار خون صبحگاهی پیشگیری کنید.

با توجه به آنچه مطرح شد، مدیریت مشکلات فشار خون به رویکردی همه جانبه نیاز دارد که نه تنها بر کنترل فشار خون تأثیر می گذارد، بلکه سلامت کلی بدن را نیز بهبود می بخشد. برای جلوگیری از عواقب و مشکلات جدی، ضروری است که با استفاده از روش های پیشگیرانه و درمانی مناسب و تحت نظر پزشک معالج، اقدامات مؤثر و مستمری انجام شود.

نویسنده: دکتر مهشید مولا ( داروساز)