سندرم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS یکی از مشکلات شایع گوارشی است که به دنبال اختلال عملکرد روده ایجاد می‌شود.
سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS یکی از مشکلات شایع گوارشی است که به دنبال اختلال عملکرد روده ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به این سندرم از علائمی مثل دل درد و احساس ناراحتی در شکم، اسهال یا یبوست رنج می‌برند. ولی خبر خوب این است که IBS، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی مثل سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد و با تغییر سبک زندگی، قابل‌کنترل است. برای آشنایی بیشتر با سندرم روده تحریک‌پذیر در ادامه همراه ما باشید.
علائم سندرم روده تحریک پذیر
علائم سندروم روده تحریک‌پذیر عبارتند از:
- دل درد یا احساس ناراحتی در شکم که معمولا نیاز به دفع مدفوع دارد
- دفع زیاد گاز یا نفخ بیش از حد
- اسهال یا یبوست یا هر دو
- وجود مخاط در مدفوع (که باعث سفید شدن آن می‌شود.)
- احساس عدم تخلیه کامل پس از دفع مدفوع
ممکن است این علائم به طور مکرر ظاهر شوند یا تنها در دوره‌های عودِ بیماری بروز کنند. به عبارت دیگر علائم IBS همیشه احساس نمی‌شوند، بلکه گاهی از بین می‌روند و حرکات روده، طبیعی می‌شود. اما پس از مدتی دوباره سر و کله آنها پیدا می‌شود!
علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان
بسیاری از علائم سندرم روده تحریک‌پذیر در زنان و مردان مشابه است. با این حال برخی از زنان، در طول چرخه قاعدگی علائم شدیدتری را احساس می‌کنند. موارد زیر برخی از علائم رایج این بیماری در زنان هستند:
- یبوست
- اسهال
- نفخ
- علائم ادراری مثل تکرر ادرار، نیاز ناگهانی و شدید به ادرار کردن و ادرار دردناک
- افتادگی اندام‌های لگنی؛ این عارضه زمانی رخ می‌دهد که عضلات و بافت‌هایی که از اندام‌های لگنی حمایت می‌کنند، ضعیف یا شل شوند. در نتیجه اندام‌ها از جایگاه طبیعی خود پایین‌تر می‌آیند. افتادگی مثانه، افتادگی رحم، افتادگی رکتوم و افتادگی مجرای ادرار انواع افتادگی اندام‌های لگنی هستند
- درد مزمن لگن که زیر ناف احساس می‌شود
- مقاربت دردناک
- تشدید علائم قاعدگی که می‌تواند ناشی از نوسانات هورمونی باشد
- خستگی که ممکن است ناشی از کیفیت پایین خواب و بی‌خوابی باشد
- میگرن
- افسردگی
شکل مدفوع در سندرم روده تحریک پذیر
محققان بر اساس شکل مدفوع در روزهای شدت گرفتن علائم، IBS را به چند دسته طبقه‌بندی می‌کنند:
- روده تحریک پذیر همراه با یبوست (IBS-C): در این حالت مدفوع سفت و گلوله‌گلوله می‌شود.
- روده تحریک پذیر همراه با اسهال (IBS-D): در این حالت مدفوع، شل و آبکی می‌شود.
- روده تحریک پذیر همراه با عادات روده‌ای مختلط (IBS-M): در این حالت فرد هم مدفوع سفت و گلوله‌گلوله و هم مدفوع شل و آبکی دارد.
مدفوع خونی از نشانه‌های سندرم روده تحریک‌پذیر نیست و می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد. لذا در صورت مشاهده این علامت، فورا به پزشک مراجعه کنید.
درمان سندروم روده تحریک پذیر
هیچ درمان مشخصی وجود ندارد که برای همه مبتلایان به این بیماری موثر باشد. اما بیشتر افراد می‌توانند با تغییر رژیم غذایی، مصرف داروها و بهبود سلامت روان، علائم خود را بهبود بخشند. در ادامه رایج‌ترین راهکارهای درمان سندروم روده تحریک پذیر را بررسی می‌کنیم.
تغییر وعده‌های غذایی
متخصصان تغذیه معمولا برای کاهش علائم IBS، توصیه می‌کنند که:
- فیبرهای محلول را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. میوه‌ها، سبزیجات، غلات، آلو و آجیل سرشار از فیبر هستند و می‌توانند به درمان یبوست کمک کنند. در مقابل فیبرهای نامحلول مثل سبوس ممکن است موجب نفخ شود.
- مصرف لبنیات را محدود کنید. در صورت محدود کردن مصرف لبنیات، باید غذاهای غیرلبنی و حاوی کلسیم مصرف کنید.
- از غذاهای نفاخ دوری کنید. بیشتر ما حبوبات و کلم را به عنوان غذاهای نفاخ می‌شناسیم. این در حالی است که نوشیدنی‌های گازدار و حتی آدامس نیز می‌تواند باعث ایجاد نفخ شود.
- از گلوتن پرهیز کنید. در صورت انتخاب رژیم غذایی بدون گلوتن، حتما با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری را به اندازه کافی دریافت می‌کنید.
- آب فراوان بنوشید. آب دستگاه گوارش را روان می‌کند و می‌تواند به درمان یا پیشگیری از یبوست کمک کند.
- غذاهای محرک را ثبت کنید. با این کار پزشک می‌تواند برای کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر در بدن شما، رژیم غذایی دقیق‌تری تنظیم کند.
تغییر فعالیت‌های بدنی
- به طور منظم ورزش کنید. 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته، به بهبود علائم این بیماری کمک می‌کند. منظور از «ورزش با شدت متوسط»، ورزشی است که ضربان قلب شما را افزایش دهد.
- تکنیک‌های آرامش‌بخش را امتحان کنید. یوگا، مدیتیشن و سایر تکنیک‌های موثر، به آرام کردن سیستم عصبی و کاهش علائم روده عصبی کمک می‌کند.
- به اندازه کافی بخوابید. خواب کافی و باکیفیت، یکی از موثرترین راهکارها برای کاهش استرس و در نتیجه کاهش علائم IBS است.
تراپی
تراپی می‌تواند به کنترل استرس، اضطراب و افسردگی کمک کند. این عوامل در ایجاد سندرم روده تحریک‌پذیر موثر هستند و کنترل آنها، به بهبود علائم این بیماری کمک می‌کند.
داروها
داروهایی که برای تسکین علائم IBS تجویز می‌شوند، ممکن است در یکی از دسته‌های زیر قرار بگیرند:
- داروهای ضدافسردگی که اگر افسردگی و اضطراب با درد شکمی قابل توجه همراه باشد، تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند شامل داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین باشند.
- داروهای رفع یبوست مثل مکمل‌های فیبر و ملین‌ها
- داروهای ضداسهال
- داروهایی که به رفع اسپاسم روده کمک می‌کنند
داروهای زیر نیز به طور خاص برای درمان IBS استفاده می‌شوند:
- دی سیکلومین
- هیوسین
- لیناکلوتاید
- ریفاکسیمین
بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر
لیناکلاید نام تجاری داروی لیناکلوتاید است که توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید می‌شود. این دارو، به بهبود علائم سندرم روده تحریک‌پذیر همراه با یبوست کمک می‌کند. شما می‌توانید تحت نظر پزشک از این دارو استفاده کنید و از مزایای آن بهره‌مند شوید.
چه ارتباطی بین استرس و IBS وجود دارد؟
روده تحریک‌پذیر فعالیت‌های روزمره را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از این رو برخی افراد مبتلا به این بیماری تغییرات خلق و خو را نیز تجربه می‌کنند. همچنین، برخی شواهد حاکی از آن است که عوامل روان‌شناختی، نقش مهمی در بروز IBS ایفا می‌کنند. این موضوع، به ارتباط عصبی بین روده و مغز برمی‌گردد. این ارتباط در برخی افراد علائمی مانند یبوست، اسهال و تهوع را ایجاد یا تشدید می‌کند.
خطرات سندرم روده تحریک پذیر
یبوست یا اسهال طولانی ممکن است باعث بواسیر شود. علاوه بر این سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند عوارض زیر را نیز به دنبال داشته باشد:
- کیفیت پایین زندگی: بسیاری از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک‌پذیر متوسط تا شدید، کیفیت پایین زندگی را گزارش می‌کنند. حتی تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به این بیماری سه برابر بیشتر از سایر افراد، از محل کار خود مرخصی می‌گیرند.
- اختلالات خلقی: علائم IBS ممکن است منجر به افسردگی یا اضطراب شود. در ادامه افسردگی و اضطراب نیز می‌تواند این بیماری را تشدید کند.
رژیم غذایی برای سندرم روده تحریک پذیر
هیچ رژیم غذایی خاص و مشخصی برای افراد مبتلا به IBS وجود ندارد. اما در اغلب موارد برای شناسایی غذاهای محرکِ این بیماری، الگوهای تغذیه‌ای زیر پیشنهاد می‌شود:
- رژیم غذایی با مقادیر پایین فودمپ (کم FODMAP)
- رژیم غذایی بدون گلوتن
نکته مهم این است که این رژیم‌ها باید زیر نظر پزشک متخصص اجرا شوند. در غیر این صورت، بیمار در معرض کمبود جدی ویتامین و مواد معدنی قرار می‌گیرد.
رژیم غذایی با مقادیر پایین فودمپ (کم FODMAP)
این رژیمِ کوتاه‌مدت، گروهی از کربوهیدرات‌ها و قندهای قابل تخمیر را به طور موقت حذف می‌کند. این مواد غذایی به خوبی در روده باریک هضم یا جذب نشده و توسط باکتری‌های روده مصرف می‌شوند. مصرف این نوع قندها توسط باکتری‌ها موجب افزایش تولید گاز در روده، تشدید نفخ و دل درد خواهد شد. در نتیجه حذف آنها به کاهش علائم IBS کمک می‌کند.
در مرحله بعد، این گروه‌های غذایی به تدریج به رژیم غذایی برمی‌گردند. به این ترتیب مشخص می‌شود که کدام یک از آنها محرک علائم IBS هستند. مطالعات نشان داده‌اند که حدود 75% از بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، با این رژیم بهبودی نسبی پیدا می‌کنند.
رژیم بدون گلوتن
گلوتن پروتئینی است که در گندم و برخی غلات وجود دارد. البته رژیم بدون گلوتن معمولا برای افراد مبتلا به سلیاک تجویز می‌شود اما می‌تواند در کاهش علائم بیماران IBS همراه با اسهال نیز موثر باشد.
رابطه بین کمبود ویتامین D و IBS
تحقیقات نشان می‌دهند که کمبود ویتامین D ممکن است با بروز و شدت علائم سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) مرتبط باشد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که درصد بالایی از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به IBS دچار کمبود این ویتامین هستند.
علاوه بر این ویتامین D نقش مهمی در حفظ سلامت روده و سد مخاطی آن دارد و کمبود آن می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی شود. همچنین این کمبود با اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب نیز مرتبط است.
سندرم روده تحریک پذیر و لاغری
به طور کلی کاهش وزن و لاغری، جزء علائم IBS به حساب نمی‌آید. از این رو کاهش وزن ناگهانی و بی‌دلیل، می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های دیگری مثل کولیت اولسراتیو یا کرون باشد. این بیماری‌ها، از جمله بیماری‌های التهابی روده هستند. علاوه بر این، رژیم‌هایی که برای کنترل علائم روده تحریک‌پذیر تجویز می‌شوند نیز ممکن است منجر به کاهش وزن ناخواسته شوند.
با این حال اگر متوجه کاهش وزن ناگهانی، وجود خون در مدفوع یا اختلالات خواب ناشی از علائم گوارشی شدید، حتما با پزشک مشورت کنید.
در این مطلب با یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی، یعنی سندرم روده تحریک‌پذیر آشنا شدیم. همچنین راهکارهای درمانی رایج و سودمندی را نیز برای درمان این بیماری، معرفی کردیم. آیا شما هم علائم این بیماری را تجربه کرده‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
منابع: clevelandclinic، healthline، mayoclinic، health.clevelandclinic، nhs، webmd، healthline
