علائم، علت و درمان تنبلی تخمدان (PCOS) چیست؟
تنبلی تخمدان بیماری رایجی است که هورمون‌های خانم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری نظم سیکل‌های قاعدگی را از بین می‌برد و باعث رویش موهای زائد، ایجاد آکنه و ناباروری می‌شود.
تنبلی تخمدان که با نام علمی سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS نیز شناخته می‌شود، نوعی عدم تعادل هورمونی است که در طول سال‌های باروری خانم‌ها اتفاق می‌افتد. این بیماری زمانی بروز می‌کند که تخمدان‌ها، هورمون آندروژن اضافی تولید کنند. به عبارت دیگر در این بیماری، تخمدان‌ها مقدار زیادی هورمون آندروژن می‌سازند و این، تعادل هورمون‌های تولیدمثلی را از بین می‌برد. در نتیجه افراد مبتلا به PCOS، عادت ماهانه نامنظمی دارند، گاهی یک دوره قاعدگی را جا می‌اندازند و تخمکگذاری در آن‌ها غیر قابل پیش‌بینی است. برای آشنایی بیشتر با این بیماری، ادامه مطلب را از دست ندهید!
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
رایج‌ترین علائم و نشانه‌های سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارتند از:
- قاعدگی نامنظم: جا افتادن سیکل ماهانه، عدم وقوع قاعدگی و خونریزی شدید در طول این دوره، قاعدگی غیرطبیعی و نامنظم تلقی می‌شود و از رایج‌ترین علائم PCOS است.
- رویش موهای زائد: 70 درصد از افراد مبتلا به تنبلی تخمدان، ممکن است رویش بیش از حد موهای صورت یا رشد موهای زائد روی بازوها، سینه و شکم را تجربه کنند. این حالت هیرسوتیسم نام دارد.
- آکنه: ایجاد آکنه، مخصوصا در پشت، سینه و صورت، می‌تواند یکی از نشانه‌های تنبلی تخمدان باشد. ممکن است این آکنه‌ها تا بعد از دوران نوجوانی ادامه پیدا کنند و درمان آن‌ها دشوار باشد.
- اضافه وزن: بین 40 تا 80 درصد از افراد مبتلا به PCOS، دچار اضافه وزن هستند و به سختی می‌توانند وزن خود را در محدوده سالم نگه دارند.
- تیرگی پوست: در صورت ابتلا به PCOS، ممکن است لکه‌های تیره‌ای را روی پوستتان مشاهده کنید. این لکه‌ها، بیشتر در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران (بین پاها) و زیر سینه‌ها ایجاد می‌شود. این وضعیت، با عنوان علمی آکانتوزیس نیگریکانس (Acanthosis Nigricans) شناخته می‌شود.
- کیست: در سونوگرافیِ بسیاری از افراد مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک، تخمدان‌ها بزرگتر از حد طبیعی دیده می‌شوند و فولیکول‌های نابالغ بیشتری دارند.
- زوائد پوستی(اسکین تگ):همان زائده‌های کوچک پوستی هستند و اغلب در زیر بغل یا گردن افراد مبتلا به PCOS دیده می‌شوند.
- نازک شدن موها: ریزش بخشی از موهای سر یا طاسی، می‌تواند در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان به دلیل افزایش آندروژن دیده شود.
- ناباروری: سندرم تخمدان پلی کیستیک، شایع‌ترین علت ناباروری در زنان است. چراکه این بیماری، از تخمکگذاری منظم و متناوب جلوگیری می‌کند.
آیا ممکن است تنبلی تخمدان داشته باشم ولی هیچ کدام از این علائم را تجربه نکنم؟
بله. ممکن است هیچ‌یک از علائم فوق را نشان ندهید ولی PCOS داشته باشید. جالب است بدانید که بسیاری از خانم‌ها، تا زمانی که برای بارداری دچار مشکل نشوند یا بی‌دلیل اضافه وزن پیدا نکنند، متوجه این بیماری نمی‌شوند. همچنین ممکن است سندرم تخمدان پلی‌کیستیک خفیف داشته باشید. در این حالت علائم به اندازه کافی شدید نیستند و شما را درگیر نمی‌کنند.
علت تنبلی تخمدان
علت دقیق PCOS مشخص نیست. با این حال برخی شواهد حاکی از آن هستند که ژنتیک، در ابتلا به این بیماری نقش دارد. برخی عوامل دیگر نیز در ایجاد تنبلی تخمدان نقش دارند که مهم‌ترینِ آن‌ها چاقی است. سایر عوامل شامل موارد زیر می‌شود:
- سطح بالای هورمونی به نام آندروژن: بالا بودن سطح آندروژن، از آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها جلوگیری می‌کند و از این طریق نظم چرخه قاعدگی را به هم می‌زند. در واقع آندروژن باعث تخمکگذاری نامنظم می‌شود. همچنین آندروژن بالا، باعث ایجاد آکنه و موهای زائد نیز می‌شود.
- مقاومت به انسولین: در پی افزایش انسولین، تخمدان‌ها هورمون‌های مردانه (آندروژن) می‌سازند و آزاد می‌کنند. افزایش هورمون‌های مردانه، تخمکگذاری را سرکوب و سایر علائم PCOS را تشدید می‌کنند.
به طور طبیعی انسولین، گلوکز (قند) را تجزیه کرده و از آن برای تولید انرژی استفاده می‌کند. از این رو، مقاومت به انسولین، وضعیتی است که بدن در آن قند را تجزیه نمی‌کند و در نتیجه سطح قند خون بالا می‌رود.
اضافه وزن یا چاقی می‌تواند در ایجاد مقاومت به انسولین نقش داشته باشد.
- التهاب خفیف: افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، معمولا التهاب خفیف و مزمن دارند. پزشک می‌تواند با انجام آزمایش خون، سطح پروتئین واکنشی C و تعداد گلبول‌های سفید را اندازه‌گیری کند. این شاخص‌ها می‌توانند نشان‌دهنده میزان التهاب در بدن باشند.
عوارض تنبلی تخمدان چیست؟
عوارض سندرم تنبلی تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ناباروری
- دیابت بارداری یا فشار خون بالای ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- استاتو هپاتیت غیرالکلی یا التهاب شدید کبد ناشی از تجمع چربی در کبد
- سندرم متابولیک (مجموعه‌ای از بیماری‌ها از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا و تری‌گلیسیرید بالا که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهند.)
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- آپنه خواب
- افسردگی و اضطراب
- سرطان اندومتر رحم
برای درمان سندرم تنبلی تخمدان چه کنیم؟
پزشک با توجه به علائم، وضعیت کلی سلامتی، سوابق پزشکی و تمایل بیمار به بارداری روش درمانی مناسبی را برای مدیریت سندرم تنبلی تخمدان تعیین می‌کند. بر این اساس، روش درمان می‌تواند شامل تجویز دارو، توصیه‌هایی برای تغییر سبک زندگی یا ترکیبی از هر دو باشد.
درمان تنبلی تخمدان در صورت عدم تمایل به بارداری
اگر قصد بارداری نداشته باشید، روش درمان شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دارو و ابزارهای هورمونی پیشگیری از بارداری: قرص‌ها، پچ‌های پوستی، آمپول‌ها و حلقه واژینال ضد بارداری و همچنین IUD از جمله روش‌های هورمونی موجود برای پیشگیری از بارداری هستند. این روش‌ها، به تنظیم سیکل ماهانه کمک می‌کنند. برخی از آن‌ها آکنه را نیز بهبود می‌بخشند و در کاهش رشد موهای زائد نیز موثر هستند.
- داروهای حساس‌کننده به انسولین: این داروها با بهبود عملکرد و کنترل انسولین، می‌تواند سیکل قاعدگی برخی افراد مبتلا به تنبلی تخمدان را بهبود ببخشد. این داروها باید مستقیما زیر نظر پزشک، مصرف شوند.
- مصرف مکمل‌ها: مکمل اکتوفول حاوی مایواینوزیتول، دی کایرواینوزیتول و فولیک اسید است و می‌تواند به تنظیم تعادل هورمون‌ها و مدیریت علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک کمک کند. لذا می‌توانید تحت نظارت مستقیم پزشک، از این مکمل استفاده کنید.
- داروهای کاهنده آندروژن‌ها: برخی داروها می‌توانند جلوی تاثیرات آندروژن‌ها را بگیرند. این داروها، به کنترل آکنه یا رشد موهای زائد کمک می‌کنند. با این حال حتما در مورد این که این داروها برای شما مناسب هستند یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید.
- تغییر سبک زندگی: داشتن رژیم غذایی سالم و پرفیبر و حفظ وزن مناسب، می‌تواند روی سطح انسولین و در نتیجه بهبود علائم PCOS، تاثیر مثبت داشته باشد.
درمان سندرم تنبلی تخمدان در صورت تمایل به بارداری
اگر می‌خواهید اکنون یا در آینده باردار شوید، روش‌های درمانی زیر می‌توانند برای شما مناسب باشند:
- داروهای محرک تخمکگذاری: هر بارداری موفق، با تخمکگذاری آغاز می‌شود. از سوی دیگر، ثابت شده است که برخی داروها تخمکگذاری را در افراد مبتلا به تنبلی تخمدان تحریک می‌کنند. این دارو ها باید مستقیما زیر نظر پزشک، مصرف شوند.
- جراحی: پزشک می‌تواند با جراحی، قسمتی از بافت تخمدان را که آندروژن تولید می‌کند، بردارد و از این طریق به طبیعی شدن روند تخمکگذاری کمک کند. هرچند که با وجود داروهای جدید، پزشکان به ندرت سراغ این روش درمان می‌روند.
- لقاح آزمایشگاهی (IVF): اگر دارو کمکی به روند تخمک‌گذاریِ افراد مبتلا به PCOS نکند، با صلاحدید پزشک IVF به عنوان یک گزینه مناسب کمکی، در نظر گرفته می‌شود.
ورزش برای تنبلی تخمدان
همان‌طور که گفته شد، مقاومت به انسولین یکی از علل ایجاد تنبلی تخمدان در زنان است. از سوی دیگر پزشکان، کمبود فعالیت بدنی و اضافه وزن را از عوامل موثر در ایجاد مقاومت به انسولین می‌‌دانند. تمامی زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، اضافه وزن ندارند اما خبر خوب این است که می‌توانید با ورزش، مقاومت به انسولین را بهتر کنید.
به عنوان مثال می‌توانید ورزش‌های زیر را در نظر بگیرید:
- تمرینات هوازی با شدت پایدار: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، رقص یا ایروبیک در این دسته قرار می‌گیرند و در صورت انجام با شدت متوسط، ضربان قلب شما را بالا می‌برند.
- تمرینات HIIT (تمرینات تناوبی با شدت بالا و با فواصل استراحت)
- تمرینات ذهنی و بدنی مثل یوگا، پیلاتس و تای‌چی
- تمرینات قدرتی
بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص سندرم تنبلی تخمدان
در صورت مشاهده علائم شایع سندرم تنبلی تخمدان، به پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک، سایر علل احتمالی را مورد بررسی قرار می‌دهد و فشار خون شما را نیز کنترل می‌کند.
در صورت لزوم، پزشک برای شما آزمایش هورمونی تجویز می‌کند. از روی نتایج این آزمایش، مشخص می‌شود که آیا تولید بیش از حد هورمون‌ها در بدن شما ناشی از PCOS است یا به بیماری هورمونی دیگری برمی‌گردد.
در این مرحله با توجه به نظر پزشک، احتمالا به سونوگرافی نیز نیاز خواهید داشت. سونوگرافی، وضعیت تخمدان‌ها و فولیکول های شما را نشان می‌دهد.
سخن پایانی
در این مطلب به یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان، یعنی سندرم تنبلی تخمدان پرداختیم. با علائم، عوارض، راه‌های درمان و سایر نکات سودمند در خصوص این بیماری نیز آشنا شدیم. حال شایان ذکر است که اکتوفول یکی از مکمل‌هایی است که به تنظیم تعادل هورمونی کمک می‌کند. لذا در صورتی که آن را زیر نظر پزشک مصرف کنید، ممکن است شاهد بهبود علائم تنبلی تخمدان باشید.
آیا شما هم به PCOS مبتلا هستید؟ تجربیات خود را در خصوص این بیماری در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
منابع:
