ترجمه و تألیف: دکتر امیررضا نبی قدیم (پزشک عمومی)

درماتیت یک اصطلاح کلی برای نوعی بیماری است که باعث التهاب پوست می شود. انواع مختلف این بیماری می تواند باعث ایجاد بثورات قرمز، خشکی پوست، تغییرات رنگ، خارش، تاول، پوسته ریزی و زخم های دردناک شود.

شدت بثورات پوستی از خفیف تا شدید متغیر است و بر اساس عامل ایجادکننده مشکلاتی را برای بیمار به وجود می آورد.

 درماتیت می تواند علل متفاوتی از جمله ژنتیک، فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی، عفونت ها، آلرژی، مواد تحریک کننده، تغییرات هورمونی و … داشته باشد، با این حال این بیماری مسری نیست.

درماتیت در هر سنی می تواند بروز پیدا کند و باید به صورت منظم توسط پزشک متخصص تحت نظر قرار گیرد. درماتیت هیچ آسیب جدی به بدن شما وارد نمی کند و به این معنی نیست که پوست شما عفونی یا آلوده است. روش های درمانی و داروهایی وجود دارد که می تواند علائم شما را مدیریت کند.

شایع ترین انواع درماتیت ها شامل موارد زیر است:

• درماتیت آتوپیک (Atopic dermatitis): مردم معمولاً از آن به عنوان اگزما یاد می کنند. درماتیت آتوپیک می تواند در تمام اعضای خانواده دیده شود، ولی معمولاً در دوران نوزادی ایجاد می شود. هیچ درمان قطعی برای درماتیت آتوپیک وجود ندارد. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً علائم را در چرخه هایی از شعله‌ور شدن و دوره هایی بی علامتی یا علائم کم تجربه می کنند. در هنگام عود بیماری، بثورات یا لکه های پوست ممکن است زمخت، خشک و خارش دار باشند.
• درماتیت تماسی (Contact dermatitis): این درماتیت زمانی اتفاق می افتد که ماده ای به پوست شما برخورد کرده و باعث واکنش نامطلوب شود. این واکنش ها می توانند به بثوراتی تبدیل شوند که با سوزش، خارش یا تاول همراه باشند. درماتیت تماسی ممکن است نتیجه یک واکنش آلرژیک یا تحریکی باشد. در درماتیت تماسی تحریکی، یک ماده خارجی به طور مستقیم به پوست آسیب می رساند و باعث بروز واکنش می شود. با این حال، در درماتیت تماسی آلرژیک، ماده خارجی ممکن است مستقیماً به پوست آسیب نرساند، اما باعث شود سیستم ایمنی بدن شما به گونه ای واکنش نشان دهد که باعث آسیب پوستی گردد.
• درماتیت سبوره (Seborrheic dermatitis): افراد ممکن است از درماتیت سبوره نوزادان به عنوان پوسته ریزی سر یا کلاهک گهواره ای یاد کنند. این نوع درماتیت بیشتر در پوست سر دیده می شود، اگرچه ممکن است در صورت، قفسه سینه و اطراف گوش نیز رخ دهد. اغلب باعث ایجاد لکه های پوسته پوسته، تغییر رنگ پوست و شوره سر می شود. استرس یا کمبود خواب می تواند این علائم را تشدید کند. هیچ درمان قطعی برای درماتیت سبوره وجود ندارد، اما می توان آن را به طور موثر کنترل کرد.
• درماتیت دیس هیدروتیک (Dyshidrotic dermatitis): این نوع درماتیت باعث ایجاد تاول های خارش دار در لبه های انگشتان دست، کف دست، انگشتان پا و کف پا می شود. این نوع درماتیت در افرادی که تعریق زیادی در محل های مذکور دارند، بیشتر دیده می شود. تاول ها می توانند دردناک باشند.
• درماتیت هرپِتی فرم (Herpetiform dermatitis): این نوع از درماتیت یک بیماری مزمن است که در نتیجه حساسیت به گلوتن یا بیماری سلیاک ایجاد می شود. علائم آن می تواند شامل تاول های خارش دار روی پوست باشد.

چه عواملی باعث تشدید درماتیت می شود؟

به وقایع و جریان زندگی خود دقت کنید، به احتمال زیاد عامل ایجادکننده را در میان آنها خواهید یافت. این نکته را فراموش نکنید که عوامل برانگیزاننده و آغازکننده درماتیت در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. سوالات زیر را از خود بپرسید:

• آیا درماتیت شما بعد از استفاده از یک ماده شیمیایی که با آن نظافت می کنید ایجاد می شود؟
• آیا هر بار که به خانه یکی از اقوامتان که سیگاری است می روید، درماتیت شما بروز یا تشدید پیدا می کند؟
• آیا از زمانی که شروع به استفاده از شامپویی جدید کرده اید، پوست سرتان احساس خارش می کند؟
• آیا بعد از اینکه عطر جدید خود را می زنید، آن ضایعات پوستی در مچ دستتان ظاهر می شود؟
• آیا نور زیاد خورشید باعث بهتر یا بدتر شدن درماتیت شما می شود؟
• آیا هر بار که آن ژاکت پشمی را می پوشید احساس خارش می کنید؟

به طور کلی به یاد داشته باشید چه چیز دیگری باعث تشدید درماتیت شما می شود: استرس، دوش آب گرم، مواد حساسیت زا مانند گرده گل ها یا موی حیوانات خانگی و… . پس از اینکه عامل ایجادکننده مخصوص به خود را شناسایی کردید، تمام تلاش خود را برای پرهیز از آن انجام دهید.

درماتیت چگونه درمان یا کنترل می شود؟

نوع درمان بستگی به نوع درماتیت و محل آن دارد. در اولین مرحله شما باید از هر چیزی که باعث ایجاد یا تشدید درماتیت می شود اجتناب کنید. در مرحله دوم می توانید از روش های زیر در منزل بهره بگیرید:

• پوست خود را با پارچه یا حوله ای مرطوب بپوشانید تا رطوبت پوست شما حفظ شود.
• از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید. بلافاصله پس از استحمام، مرطوب کننده را به پوست خود بزنید.
• فضای اطراف خود را بیش از حد گرم نکنید. برای مثال در زمان استحمام دمای آب را متعادل نگه داشته و با آب ولرم دوش بگیرید.
• از پوست خود محافظت کنید. از هر چیزی که می تواند آن را تحریک کند دوری کنید. برای مثال گاهاً لباس های پشمی منجر به تحریک پوست می شوند.
• استرس خود را کاهش دهید. در صورت نیاز، به یک روان درمانگر یا روانپزشک مراجعه کنید.
• بیش از یک بار در روز دوش نگیرید.
• از صابون ها یا شوینده‌ های بدون بو استفاده کنید.
• از خاراندن پوست بپرهیزید. خاراندن پوست درماتیت را تحریک می کند. با این کار شما به لایه های پوست آسیب زده و خطر عفونت را افزایش می دهید.

درمان های دارویی مختلفی نیز برای انواع درماتیت ها وجود دارد، که پزشک متخصص پوست پس از معاینه و تعیین نوع درماتیت شما، بر اساس شرایط ممکن است از هر کدام از آنها استفاده کند.

 چه مدت طول می کشد تا درماتیت بهبود یابد؟

مدت زمان بهبودی بستگی به نوع درماتیت و درمان دریافتی دارد. حتی با وجود درمان نیز، فرایند بهبودی ممکن است چندین هفته یا چند ماه به طول بیانجامد.

حتی درماتیت آتوپیک ممکن است به صورت مادام العمر با شما همراه باشد، اما می توانید با درمان مناسب علائم آن را کاهش داده و کنترل کنید.

برای کاهش خطر ابتلا به درماتیت از چه غذاهایی می توان مصرف یا پرهیز کرد؟

مصرف ماده غذایی که به آن آلرژی دارید، ممکن است باعث درماتیت یا تشدید آن شود. برای مثال حدود 25 درصد از افراد مبتلا به درماتیت هرپِتی فرم، بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن دارند.

گلوتن عمدتاً در گندم و جو و انواع نان ها دیده می شود. نمونه هایی از آلرژی های رایج غذایی عبارتند از: بادام زمینی، لبنیات، تخم مرغ، شکر و الکل. به مواد غذایی که مصرف می کنید توجه کنید. اگر درماتیت شما پس از خوردن غذای خاصی تشدید شود، ممکن است به آن آلرژی داشته باشید. تغییرات رژیم غذایی خود را با پزشک در میان بگذارید. در این زمینه می توانید از مشاوره متخصصین تغذیه نیز استفاده کنید.