بیماری دست، پا و دهان یک بیماری خفیف ویروسی است. در اکثر مواقع، این بیماری توسط ویروسهایی همچون کوکساکی ایجاد می شود.
بیماری دست، پا و دهان در کودکان شایع تر است، اما افراد در هر سنی می توانند به این بیماری مبتلا شوند. ویروس عامل این بیماری به راحتی و از طریق هوا و تماس مستقیم با ترشحات و سطوح آلوده قابل سرایت است.
علائم بیماری
علائم اغلب 3 تا 6 روز بعد از قرار گرفتن در معرض عفونت ظاهر می شود. در این بیماری ممکن است همه علائم، یا فقط برخی از علائم بروز کند.کودکان اغلب بهانه گیر و بدخلق می شوند و در هر سنی ممکن است تب کنند و گلو درد داشته باشند. گاهی نیز اشتهایشان را از دست می دهند.
یک یا دو روز پس از آغاز تب، ممکن است ضایعات دردناکی شبیه تاول در جلوی دهان یا گلو تشکیل شوند. این ضایعات ممکن است روی زبان، لثهها و داخل گونهها ایجاد شوند.
ممکن است بثوراتی روی دست و پا نیز ظاهر شود. این بثورات خارش ندارند، اما گاهی با تاول همراه هستند. بسته به رنگ پوست، این بثورات قرمز، سفید و یا طوسی هستند. گاهی بثورات مانند یک برجستگی کوچک به نظر می رسند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در اغلب موارد، بیماری دست، پا و دهان یک بیماری خفیف است و عموما باعث تب و علائم جزئی در طول چند روز می شود. اما در شرایط زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- کودک کمتر از شش ماه دارد.
- سیستم ایمنی کودک ضعیف است.
- تب ظرف مدت 3 روز بهتر نشده است.
- به دلیل گلو درد، نوشیدن مایعات برای کودک دشوار است.
- کودک بدخلق است.
- با گذشت ده روز، علائم بیماری بهبود پیدا نکرده است.
علت بیماری
شایع ترین عامل بیماری دست،پا و نوعی ویروس کوکساکی است.
بیشتر افراد از طریق دهانی به عفونت ویروس کوکساکی و بیماری دست، پا و دهان مبتلا میشوند. این بیماری از طریق تماس افراد با قطراتی که پس از سرفه یا عطسه در هوا پراکنده میشوند، ترشحات بینی یا گلو، بزاق، مایع تاولها و مدفوع فرد بیمار قابل انتقال است.
شیوع بیماری
بیماری دست، پا و دهان در کودکان مهدکودکی بیش از همه شایع است. چون کودکان کم سن به تعویض مکرر پوشک و کمک در استفاده از توالت نیاز دارند، همچنین آنها بیشتر عادت دارند دستهایشان را در دهانشان بگذارند.
در طول هفته اول ابتلا به این بیماری، احتمال سرایت بیماری از کودک به سایرین زیاد است. ممکن است ویروس تا هفتهها پس از فروکشکردن علائم، در بدن باقی بماند؛ به همین دلیل، کودک میتواند همچنان ناقل بیماری باشد.
برخی افراد—بهویژه بزرگسالان—ممکن است بدون نشاندادن هیچ علامتی، ویروس را منتقل کنند. شیوع این بیماری معمولاً در تابستان و اوایل پاییز بیشتر است؛ در مناطق گرمسیری شیوع این بیماری در فصول بارانی بیشتر می شود.
عوامل خطر
عامل خطر اصلی در این بیماری سن است. این ویروس بیشتر کودکان 5 تا 7 سال را مبتلا می کند. به خصوص کودکانی که به مهدکودک می روند، بیشتر در معرض خطر هستند زیرا بیماری از یک فرد به فرد دیگر قابل سرایت است.
ممکن است افراد در تمام سنین به بیماری دست، پا و دهان مبتلا شوند. اما تصور می شود نوجوانان و بزرگسالان در برابر این بیماری مصونیت دارند. بدن آنها پس از برخورد با ویروسهای عامل بیماری، معمولاً پروتئینهای حفاظتی به نام آنتیبادی تولید میکند. با این حال، نوجوانان و بزرگسالان هم گاهی به بیماری دست، پا و دهان مبتلا میشوند.
عوارض بیماری
شایع ترین عارضه بیماری دست،پا و دهان کم آب شدن بدن است؛ زیرا بیماری باعث گلو درد شده و فرد تمایل کمتری به مصرف مایعات دارد، در نتیجه بدن بیشترآب از دست می دهد.
کودک را تشویق کنید در این دوره بیشتر از مایعات استفاده کند. اگر کودک دچار کمآبی شدید شود، ممکن است نیاز باشد مایعات را از طریق سرم (بهصورت تزریق داخل ورید) در بیمارستان دریافت کند.
بیماری دست،پا و دهان اغلب بیماری خفیفی است و طی چند روز با علائم جزئی همراه است. در موارد نادر شکل حاد این ویروس می تواند روی مغز تاثیر بگذارد و سبب عارضه های دیگری شود، از جمله:
- مننژیت ویروسی که یک عفونت نادر و تورم لایههای حفاظتی بافتی و مایع اطراف مغز و نخاع است.
- انسفالیت که یک بیماری نادر شامل تورم مغز ناشی از یک ویروس است. انسفالیت میتواند تهدیدکننده حیات فرد باشد.
پیشگیری
شما می توانید به روش های مختلف شانس ابتلا به بیماری دست، پا و دهان را در کودکان کاهش دهید:
- شستن مکرر دست ها: دست ها را حداقل به مدت 20 ثانیه بشویید. حتما بعد از استفاده از دستشویی و یا تعویض پوشک، قبل از آماده کردن غذا و یا بعد از پاک کردن بینی، عطسه و سرفه باید دست هایتان را با آب و صابون بشویید. در صورتی که آب و صابون در درسترس نیست، از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
- آموزش بهداشت به کودکان: به کودکان بیاموزید چگونه و چه زمان هایی باید دستهایشان را بشویند. همچنین در مورد رعایت بهداشت با آنها صحبت کنید. به آنها توضیح دهید چرا نباید دست ها یا اشیا دیگر را در دهانشان بگذارند و یا چشم ها و بینی خود را بمالند.
- ضدعفونی کردن محیط: ابتدا نواحی پرتردد و سطوح را با صابون و آب تمیز کنید. سپس، با محلول رقیقشده سفیدکننده کلر و آب، آنها را ضدعفونی کنید. در مدارس و مهدکودک، برنامهای دقیق و منظم برای نظافت و ضدعفونی کردن محیط داشته باشید. ویروس میتواند به مدت چند روز روی سطوح، از جمله دستگیرههای در و یا اسباببازیها، زنده بماند.
- عدم تماس با افراد بیمار: ویروسهایی که باعث بیماری دست، پا و دهان میشوند، بهراحتی منتقل میشوند. بنابراین، افرادی که به این بیماری مبتلا هستند باید در طول دوره بیماری از تماس نزدیک با دیگران خودداری کنند. کودکان مبتلا به این بیماری نیز نباید به مهدکودک یا مدرسه بروند. تا زمانی که تب قطع نشده و زخمهای دهانی بهبود نیافتهاند، کودک نباید به مهد و یا مدرسه بازگردد. بزرگسالان نیز در صورت ابتلا از رفتن به محل کار خودداری کنند.
