هر آنچه باید در مورد آنسفالوپاتی کبدی بدانید
انسفالوپاتی به معنای اختلال عملکرد مغز است و واژه «کبدی» نیز به مفهومِ «منشا کبدی» اشاره دارد. بنابراین انسفالوپاتی کبدی، نوعی اختلال در عملکرد مغز است که در اثر نارسایی کبد ایجاد میشود.
آیا می‌دانستید که اختلال در عملکرد کبد می‌تواند مستقیما مغز را درگیر کند و باعث یک اختلال مغزی به نام انسفالوپاتی کبدی شود؟ در ادامه مطلب، به زبان ساده و دقیق با انسفالوپاتی کبدی، علل، علائم، روش‌های درمان این بیماری آشنا می‌شویم.
انسفالوپاتی کبدی چیست؟
واژه «انسفالوپاتی» به معنای اختلال عملکرد مغز است و واژه «کبدی» نیز به مفهومِ «منشا کبدی» اشاره دارد. بنابراین انسفالوپاتی کبدی، نوعی اختلال در عملکرد مغز است که در اثر نارسایی کبد ایجاد میشود. این اختلال بر سیستم عصبی مرکزی، نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تاثیر می‌گذارد و علائم مختلفی نظیر مشکلات شناختی و حرکتی در پی دارد. خوشبختانه انسفالوپاتی کبدی قابل درمان است اما اگر به حال خود رها شود، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد.
علت بروز انسفالوپاتی کبدی چیست؟
انسفالوپاتی کبدی زمانی اتفاق می‌افتد که کبد مانند حالت عادی، نتواند نوروتوکسین‌ها (سموم عصبی) را از خون فیلتر کند. حال اگر عملکرد کبد به صورت موقتی یا دائمی دچار اختلال شود، این سموم در خون باقی می‌مانند و می‌توانند منجر به آسیب مغزی شوند.
از سوی دیگر، به‌طور طبیعی بخشی از خون بدن برای تصفیه از کبد عبور می‌کند. این خون حاوی مواد زائدی است که طی فرایند گوارش ایجاد می‌شوند. اگر این مواد زائد توسط کبد تصفیه نشوند، در خون تجمع پیدا می‌کنند و در نهایت به بافت‌های مغزی آسیب می‌زنند. این مورد نیز ممکن است یکی از دلایل بروز انسفالوپاتی کبدی باشد.
چه علائمی نشاندهنده انسفالوپاتی کبدی هستند؟
انسفالوپاتی کبدی، علائم مختلفی دارد اما افراد لزوما تمامی این علائم را تجربه نمی‌کنند. این بیماری روی موارد زیر تاثیر می‌گذارد:
- خلق و خو و شخصیت
- رفتار و توانایی کنترل واکنش‌های ناگهانی یا بدون فکر
- حافظه، تمرکز و قدرت تفکر
- هوشیاری، الگوهای خواب
- هماهنگی در حرکت
- استقلال فردی و توانایی مراقبت از خود
ممکن است این علائم به طور ناگهانی بروز کنند یا به تدریج ظاهر شود. همچنین علائم می‌توانند ثابت و مداوم باشند یا به صورت دوره‌ای ظاهر و ناپدید شوند. شدت علائم نیز ممکن است با توجه به وضعیت کلی سلامتی فرد، بهتر یا بدتر شود.
بیشتر بخوانیم: رفلاکس معده چیست و چگونه درمان می شود؟
تغذیه در انسفالوپاتی کبدی
در برخی موارد، مصرف بیش از حد پروتئین می تواند علائم انسفالوپاتی کبدی را تشدید کند. در چنین مواردی احتمالا پزشک معالج توصیه می‌کند که میزان پروتئین مصرفی خود را کاهش دهید.
البته به هیچ عنوان، مصرف مواد پروتئینی را خودسرانه حذف نکنید؛ چراکه پروتئین برای عملکرد صحیح بدن ضروری است. بهتر است پزشک، رژیم غذایی شما را طوری تنظیم کند که پروتئین کافی را دریافت کنید.
از جمله مواد غذایی با پروتئین بالا عبارتند از:
- گوشت ماکیان
- گوشت قرمز
- تخم‌مرغ
- ماهی
همچنین بهتر است:
- از مصرف الکل خودداری کنید.
- از مصرف غذاهای پرچرب بپرهیزید.
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
درمان انسفالوپاتی کبدی چیست؟
بیمار مبتلا به انسفالوپاتی کبدی باید در بیمارستان و تحت نظر پزشک، درمان مناسب دریافت کند. این برنامه درمانی شامل اقدامات زیر میشود:
- مدیریت شرایط حاد و اورژانسی بیمار
- درمان بیماری‌های زمینهای مانند نارسایی کبد
- کاهش سطح سموم موجود در خون با تجویز آنتی بیوتیک ها و ملین های خاص، پروبیوتیک‌‌ها و سایر داروها توسط پزشک
- دیالیز (در موارد نارسایی حاد کبدی)
چه دارویی برای انسفالوپاتی کبدی موثر است؟
انسفالوپاتی کبدی یک بیماری جدی است و اعضای حیاتی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این اوصاف درمان آن نیز باید زیر نظر پزشک انجام شود. بنابراین از تشخیص و مصرف خودسرانه هرگونه دارو خودداری کنید.
زیگات (ریفاکسیمین) یک آنتی‌بیوتیک نیمه‌سنتزی است که برای جلوگیری از مشکلات مغزی ناشی از بیماری‌های کبدی استفاده میشود. این دارو محصول شرکت داروسازی اکتوورکو است و عوارض جانبی کمی دارد.
انسفالوپاتی کبدی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص انسفالوپاتی کبدی معمولا بر اساس علائم بالینی و یافته‌‌های آزمایشگاهی انجام میشود، زیرا هیچ تست اختصاصی قطعی برای آن وجود ندارد. روش‌های اصلی تشخیص این بیماری عبارتند از:
- ارزیابی بالینی
- بررسی تغییرات رفتاری و شناختی: خواب‌آلودگی، تغییر شخصیت، فراموشی
- معاینه عصبی: بررسی لرزش دست‌‌ها (حرکتی مانند بال زدن) که یکی از نشانه‌‌های کلاسیک انسفالوپاتی کبدی است.
- آزمایشهای خون
- سطح آمونیاک سرم: بالا بودن سطح آمونیاک ممکن است انسفالوپاتی کبدی را نشان دهد، ولی لزوما با شدت بیماری همخوانی ندارد
- آنزیم‌های کبدی
- آزمایشهای کلیوی و الکترولیت‌‌ها برای شناسایی عوامل محرک
آیا بیماران مبتلا به انسفالوپاتی کبدی باید رژیم غذایی خاصی داشته باشند؟
بله، رژیم غذایی نقش مهمی در پیشگیری و کنترل انسفالوپاتی کبدی دارد.
اصول کلی رژیم غذایی در این بیماران شامل موارد زیر میشود:
- پروتئین کافی اما کنترل شده
- معمولا ۱–۱.۵ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز توصیه میشود.
- بهتر است پروتئین از منابع گیاهی (حبوبات، سویا) یا لبنیات تامین شود، چون این نوع پروتئین‌ها کمتر باعث افزایش آمونیاک می‌شوند.
- مصرف وعده‌‌های کوچک و مکرر، به ویژه یک وعده سبک قبل از خواب
- کاهش نمک (سدیم)
- فیبر کافی
- پرهیز از الکل
چقدر طول می‌کشد تا انسفالوپاتی کبدی بهبود یابد؟
مدت زمان بهبود انسفالوپاتی کبدی بستگی به شدت بیماری و علت زمینهای دارد:
- در موارد خفیف تا متوسط معمولا با درمان مناسب طی چند روز بهبودی حاصل میشود.
- در موارد شدید ممکن است به چند روز تا چند هفته درمان نیاز باشد تا بیمار به وضعیت پایدار برسد.
- در صورت نارسایی کبدی پیشرفته یا شرایطی که عامل زمینهای اصلاح نشده باشد، بهبودی ممکن است ناقص یا بسیار کند باشد و انسفالوپاتی مکررا عود کند.
سخن پایانی
با بیماری انسفالوپاتی کبدی، به عنوان یک اختلال مغزی جدی که به دنبال نارسایی کبدی ایجاد میشود، آشنا شدیم. خوشبختانه این بیماری با تشخیص به‌موقع، اصلاح سبک زندگی، تغذیه مناسب و مصرف داروهای تجویزی، قابل کنترل است. اما در صورت عدم درمان، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. بنابراین اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دچار بیماری کبدی هستید، نسبت به علائم عصبی و رفتاری بی‌تفاوت نباشید و برای بررسی دقیق‌تر با پزشک مشورت کنید.
منابع: clevelandclinic، healthline، mayoclinic
