برونشیت به حالتی گفته میشود که مجاری هوایی منتهی به ریهها (نای و نایژهها) دچار التهاب میشوند و با ترشح مخاط پر میشوند. در این وضعیت بدن تلاش میکند تا این مخاط را دفع کند و شما سرفهای مداوم دارید. ممکن است سرفه بیش از دو هفته ادامه یابد. برونشیت حاد معمولاً بهعلت ویروس ایجاد شده و خودبهخود بهبود مییابد. برونشیت مزمن هرگز کاملاً از بین نمیرود، اما قابل کنترل است.
سرفه ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد و این علامت اصلی برونشیت است.
ویروسها رایجترین علت برونشیت حاد هستند. دود سیگار و سایر عوامل تحریککننده میتوانند باعث برونشیت حاد و مزمن شوند.
انواع برونشیت
وقتی مردم درباره برونشیت صحبت میکنند، معمولاً منظورشان برونشیت حاد است، وضعیتی موقتی که موجب سرفه میشود. برخی افراد به طور مکرر به برونشیت مبتلا می شوند، که برونشیت مزمن در نظر گرفته می شود.
- برونشیت حاد
برونشیت حاد معمولاً بهعلت یک عفونت ویروسی رخ میدهد و طی چند هفته خودبهخود بهبود مییابد. در اغلب موارد نیازی به درمان دارویی نیست.
- برونشیت مزمن
اگر بیشتر روزهای ماه به مدت سه ماه در سال سرفه همراه با خلط داشته باشید و این وضعیت حداقل دو سال ادامه یابد، به آن برونشیت مزمن گفته میشود.
اگر مبتلا به برونشیت مزمن باشید، ممکن است دچار بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) نیز باشید.
چه کسانی ممکن است به برونشیت مبتلا شوند؟
هر کسی میتواند به این بیماری مبتلا شود، اما اگر یکی از این موارد در مورد شما صدق می کند، در معرض خطر بیشتری هستید:
- سیگاری باشید یا در معرض دود سیگار باشید؛
- مبتلا به آسم، COPD یا سایر اختلالات تنفسی باشید؛
- به رفلاکس معده به مری (GERD) مزمن مبتلا باشید؛
- دچار اختلال خودایمنی یا بیماریای باشید که در بدن التهاب ایجاد میکند؛
- در معرض دود، مواد شیمیایی یا سموم محیطی باشید.
برونشیت چه تأثیری بر بدن دارد؟
وقتی مجاری هوایی تحریک میشوند، سیستم ایمنی باعث تورم آنها و تولید مخاط می شود. شما با سرفه کردن تلاش می کنید تا این مخاط را از بین ببرید. تا زمانی که مخاط یا التهاب در مجاری هوایی باقی باشد، سرفه ادامه خواهد داشت.
علائم برونشیت
سرفه مداوم به مدت یک تا سه هفته علامت اصلی برونشیت است. معمولاً سرفه ها با مخاط همراهند، اما ممکن است سرفه خشک هم داشته باشید. هنگام تنفس ممکن است صدای سوت یا خس خس بشنوید.
سایر علائم عبارتند از:
- تنگی نفس؛
- تب؛
- آبریزش بینی؛
- خستگی.
علل برونشیت
تقریباً همیشه ویروس ها عامل اصلی بروز برونشیت هستند. اما تقریباً هر چیزی که مجاری هوایی را تحریک کند میتواند باعث آن شود. علل عفونی و غیرعفونی برونشیت شامل موارد زیر است:
- ویروسها: ویروسهایی چون آنفلوآنزا، ویروس سینسیشیال تنفسی (RSV)، آدنوویروس، رینوویروس (سرماخوردگی معمولی) و کروناویروس؛
- باکتریها؛
- سموم موجود در هوا؛
- استعمال سیگار.
نحوه ابتلا به برونشیت چگونه است؟
برونشیت زمانی رخ میدهد که مجاری هوایی متورم شوند و با مخاط پر شوند. ویروسها و باکتریهای ایجادکننده برونشیت ممکن است از طریق تماس نزدیک (دست دادن، در آغوش گرفتن، لمس اشیاء مشترک) منتقل شوند. برای انتقال ویروس لازم نیست شخص مبتلا حتماً علائم برونشیت داشته باشد. هم چنین عوامل تحریککننده دیگر میتوانند در هوایی باشند که تنفس میکنید.
آیا برونشیت مسری است؟
برونشیت مسری نیست؛ اما ویروسها و باکتریهایی که باعث آن میشوند مسریاند. برای مثال، اگر شما به آنفلوآنزا مبتلا باشید ممکن است برونشیت بگیرید و ویروس آنفلوآنزا قابل انتقال است.
برونشیت چگونه درمان میشود؟
در بیشتر موارد برای برونشیت حاد از دارو استفاده نمیشود. اگر برونشیت در اثر آنفلوآنزا باشد و علائم طی دو روز شروع شده باشند، ممکن است پزشک داروهای ضدویروسی تجویز کند تا به بهبودی سریعتر کمک کنند.
از آنجایی که برونشیت غالباً ناشی از ویروس است، آنتیبیوتیکها معمولاً مفید نیستند و ممکن است وضعیت را بدتر کنند.
چه داروهایی ممکن است برای برونشیت استفاده شوند؟
پزشک احتمالاً برای برونشیت دارویی تجویز نمیکند، اما در برخی موارد ممکن است داروهای ضد ویروس، ضد التهاب، سرکوب کننده های سرفه و گاهی آنتی بیوتیک تجویز شود.
آیا باید آنتیبیوتیک مصرف شود؟
خیر، در اکثر موارد مصرف آنتیبیوتیک کمکی به درمان برونشیت نمی کند؛ زیرا برونشیت در 95 درصد موارد بهوسیله ویروس ها ایجاد میشود و آنتیبیوتیکها روی ویروس تأثیری ندارند.
مدیریت علائم برونشیت
میتوانید با استفاده از داروهای بدون نسخه و استراحت در خانه، علائم بیماری را مدیریت کنید. استفاده از دستگاه بخور مرطوبکننده یا دوش گرم میتواند مخاط را رقیق و تنفس را آسانتر کند.
برای درد و ناراحتی ناشی از عفونت ویروسی، میتوانید از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
مدت زمان سرایت برونشیت حاد
اگر برونشیت ناشی از ویروس باشد، ممکن است بیماری چند روز تا یک هفته مسری باشد. اگر علت باکتریایی باشد، معمولاً بعد از ۲۴ ساعت مصرف آنتیبیوتیک، بیماری دیگر مسری نیست.
آیا برونشیت خودبهخود بهبود مییابد؟
بله، برونشیت حاد معمولاً خودبهخود بهبود مییابد زیرا غالباً ویروسی است و داروی مشخصی برای درمان عفونت های ویروسی وجود ندارد. در این مدت، میتوانید علائم را در خانه مدیریت کنید.
اگر برونشیت بر اثر عامل دیگری باشد، ممکن است نیاز به درمان خاص داشته باشد. برونشیت مزمن معمولاً به طور کامل بهبود نمییابد، ولی با درمان قابل کنترل است.
بیشتر افراد در حدود دو هفته بهبود پیدا میکنند، اما ممکن است این مدت سه تا شش هفته نیز طول بکشد. اگر بعد از سه هفته بهبود نیافتید، به پزشک مراجعه کنید.
چگونه میتوان خطر برونشیت را کاهش داد؟
بهترین راه کاهش خطر برونشیت جلوگیری از ابتلا به ویروسها و عوامل تحریککننده است:
- اجتناب از تماس با افراد بیمار؛
- دوری از دود و سایر تحریککنندهها؛
- کنترل آسم یا آلرژی و اجتناب از عوامل محرک؛
- استفاده از دستگاه بخور جهت مرطوب نگهداشتن هوا؛
- استراحت کافی؛
- تغذیه سالم؛
- شستوشوی مکرر دستها با صابون و آب یا استفاده از ضدعفونیکنندههای الکلی؛
- دریافت به موقع واکسنهای آنفلوآنزا، ذاتالریه و کووید-۱۹.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به پزشک مراجعه کنید اگر:
- بیش از سه هفته است که سرفه می کنید؛
- تب بالاتر از ۳۹ درجه سانتیگراد دارید؛
- تب بیشتر از پنج روز ادامه پیدا کرده است؛
- سرفه همراه با خون باشد؛
- تنگی نفس یا خسخس شدید دارید.
تفاوت بین برونشیت و ذات الریه
برونشیت التهاب مجاری هوایی منتهی به ریهها است.
ذات الریه التهاب خود ریهها (یعنی کیسههای هوایی کوچک) است که باعث تجمع مایع در آنها شده و نفسکشیدن دشوار می شود. ذات الریه نیز معمولاً با سرفه و تب همراه است، اما وضعیت آن جدیتر است.
گاهی ممکن است عفونتی وجود داشته باشد که هم برونشیت و هم پنومونی را ایجاد کند، اما معمولاً برونشیت به ذات الریه تبدیل نمیشود.
