تنفس، ساده‌ترین و در عین حال حیاتی‌ترین عملی است که هر لحظه انجام می‌دهیم، اما عفونت های بسیاری می توانند روی سیستم تنفسی ما تاثیر بگذارند و باعث بروز بیماری شوند.
عفونت‌های تنفسی، یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی هستند که می‌توانند از یک سرماخوردگی ساده تا بیماری‌های جدی‌تر را شامل شوند. این عفونت‌ها نه تنها باعث ناراحتی و خستگی می‌شوند، بلکه گاهی می‌توانند زندگی ما را هم تهدید کنند.
تفاوت نوع عامل عفونت (ویروسی، باکتریایی، قارچی) و اثر آن بر درمان
عفونت‌های تنفسی ویروسی
- درمان: این نوع عفونت‌ها عمدتاً نیاز به درمان اختصاصی دارویی ندارند و داروهای آنتی‌بیوتیک در بهبود آنها نقشی ندارند. درمان‌ها بیشتر حمایتی است: استراحت، مصرف مایعات، مسکن‌ها و کاهش‌دهنده‌های تب. فقط در موارد خاص مثل آنفلوآنزا داروهای ضدویروسی تجویز می‌شود.
- مدت زمان بهبود: سرماخوردگی و آنفلوآنزا اغلب طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند، با این حال برخی بیماران (مانند سالمندان یا افراد دارای نقص ایمنی) ممکن است تا دو هفته یا بیشتر علائم داشته باشند.
عفونت‌های تنفسی باکتریایی
- درمان: در این موارد براساس تشخیص پزشک آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز می‌شود. انتخاب دارو و مدت درمان وابسته به نوع باکتری و محل عفونت است. در موارد شدید ممکن است بستری و درمان حمایتی نیز لازم باشد.
- مدت زمان بهبود: به طور معمول، عفونت‌های خفیف باکتریایی با دریافت آنتی‌بیوتیک در عرض ۵ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند. در ذات‌الریه یا عفونت‌های شدیدتر، دوره درمان می‌تواند تا ۲ هفته یا حتی بیشتر ادامه یابد. در بیماران با نقص ایمنی یا بیماری زمینه‌ای، مدت نقاهت طولانی‌تر خواهد بود.
عفونت‌های قارچی تنفسی یا سایر عوامل
- درمان: درمان عفونت‌های قارچی تنفسی طولانی‌تر است و به کمک داروهای ضدقارچ ویژه انجام می‌شود.
- مدت زمان بهبود: مدت درمان می‌تواند از چند هفته تا چند ماه یا حتی طولانی‌تر (در افراد با ایمنی ضعیف) باشد.
عفونت‌های باکتریایی دستگاه تنفسی چیست؟
عفونت‌های باکتریایی دستگاه تنفسی زمانی رخ می‌دهند که باکتری‌ها وارد مجاری تنفسی (از بینی تا انتهای ریه‌ها) می‌شوند و تکثیر می‌یابند. این عفونت‌ها به دو بخش اصلی تقسیم می‌شوند:
- عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی: مانند سینوزیت، فارنژیت (گلودرد میکروبی) و لارنژیت (التهاب حنجره).
- عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی: مانند برونشیت (التهاب نایژه‌ها)، ذات الریه (پنومونی) و سل.
این عفونت‌ها در کودکان، سالمندان، بیماران با نقص ایمنی یا افراد دارای بیماری زمینه‌ای خطرناک‌تر هستند.
علائم و نشانه‌های بیماری
علائم عمومی شامل سرفه، تب، گلودرد، آبریزش بینی، سردرد و بدن‌درد است. اما برخی نشانه‌ها، به‌ویژه در عفونت‌های باکتریایی، مهم‌تر و مشخص‌تر هستند:
- تداوم علائم بیش از ۱۰ الی ۱۴ روز (در حالی که اکثر سرماخوردگی‌های ویروسی کوتاه‌ترهستند.)؛
- تب بالا به ویژه اگر پس از چند روز بهبود، دوباره شدید شود؛
- وجود ترشحات چرکی، زرد یا سبز رنگ (در خلط یا از بینی)؛
- گلودرد شدید همراه با لکه‌های سفید و چرکی روی لوزه‌ها؛
- درد قفسه سینه یا تنگی نفس (مهم در ذات الریه‌ها)؛
- خس خس صدا یا مشکلات بلع .
درمان و مراقبت
مراقبت حمایتی: شامل مصرف مایعات کافی، استراحت، داروهای کاهش درد و تب (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) و در موارد شدید بستری بیمار می شود.
آنتی‌بیوتیک‌ها: برای عفونت‌های باکتریایی مفید هستند، انتخاب نوع دارو بستگی به بیماری و باکتری عامل آن دارد.
اهمیت شروع سریع درمان: تأخیر در درمان عفونت‌های جدی مثل ذات الریه، و سل ممکن است سبب عوارض شدید مانند نارسایی تنفسی، گسترش عفونت یا مرگ شود.
درمان‌های خانگی رایج برای عفونت‌های تنفسی خفیف
برای عفونت‌های تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی، گلودرد یا آنفلوآنزای خفیف، اغلب مراقبت در خانه کافی است. روش‌های ساده اما مؤثر شامل:
- استراحت کافی :بدن در هنگام مبارزه با ویروس‌ها و باکتری ها نیاز به انرژی و خواب بیشتری دارد.
- نوشیدن مایعات گرم و به دفعات: آب، دمنوش، سوپ و مایعات گرم باعث رقیق شدن ترشحات، کاهش التهاب و تسریع روند بهبودی می‌شوند.
- استفاده از دستگاه بخور: بخار گرم (مثلاً بخور آب جوش با اسانس اکالیپتوس یا نعناع) به باز شدن راه‌های هوایی کمک می‌کند.
- شست‌وشوی بینی با سرم نمکی یا محلول آب‌نمک: به کاهش گرفتگی و پاک‌سازی مجاری تنفسی کمک می‌کند.
- غرغره آب نمک ولرم برای گلودرد
- استفاده از داروهای بدون نسخه: مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب و درد، یا شربت‌های سرفه ساده طبق مقدار توصیه شده.
***از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک پرهیز کنید، زیرا عفونت‌های ویروسی به آنها پاسخ نمی‌دهند و مصرف نادرست می‌تواند منجر به مقاومت دارویی شود.
در برخی موارد، عفونت تنفسی فراتر از چیزی‌ست که با مراقبت خانگی کنترل شود. در صورت تشدید علائم یا بروز علائم هشداردهنده (تب بالا، تنگی نفس، درد شدید قفسه سینه و…) حتماً به پزشک مراجعه کنید.
ذات الریه چیست؟
ذات الریه (یا سینه پهلو) یک بیماری عفونی و التهابی ریه است که عمدتاً کیسه‌های هوایی ریه را درگیر می‌کند. این بیماری باعث التهاب این کیسه‌ها و تجمع عفونت در آنها می شود، که نتیجه آن کاهش کارایی ریه و تبادل اکسیژن است.
علت‌ها
- عوامل باکتریایی: یکی از شایع‌ترین دلایل، به ویژه در بزرگسالان و بیماران بستری است.
- عوامل ویروسی: کودکان و سالمندان بیشتر به علت ویروس‌ها مانند آنفلوآنزا ممکن است دچار ذات الریه شوند.
- قارچ‌ها: علت نادری که معمولاً در افراد دارای ضعف سیستم ایمنی رخ می‌دهد.
- سایر عوامل: آسپیراسیون (وارد شدن غذا، مایعات یا مواد خارجی به ریه)، که کمتر شایع است.
علائم شایع
- سرفه (معمولاً همراه با خلط چرکی یا زرد/سبز)؛
- تب و لرز؛
- تنگی نفس و تنفس سریع؛
- درد قفسه سینه (که با نفس عمیق یا سرفه تشدید می‌شود)؛
- تعریق و ضعف شدید؛
- خس‌خس یا صداهای غیرطبیعی در ریه؛
- در موارد شدید کبودی لب یا نوک انگشتان، گیجی (به ویژه در سالمندان)، اضطراب و اختلال سطح هوشیاری.
گروه های پر خطر
- نوزادان و کودکان خردسال؛
- سالمندان بالای ۶۵ سال؛
- بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن (قلبی، ریوی، دیابت)؛
- افراد با سیستم ایمنی تضعیف‌شده (مانند بیماران سرطانی، ایدز، مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده ایمنی).
جمع‌بندی
ذات‌الریه به‌عنوان یک عفونت جدی ریوی، با علائمی مانند تب، سرفه خلط‌دار، تنگی نفس و درد قفسه سینه بروز می‌کند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، شامل استراحت کافی، مصرف آنتی‌بیوتیک (در موارد باکتریایی)، و در صورت نیاز اکسیژن‌درمانی، نقش کلیدی در بهبودی دارد.
روز جهانی ذات‌الریه (۱۲ نوامبر / ۲۱ آبان) با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره پیشگیری، تشخیص و درمان این بیماری تعیین شده است. این مناسبت بر اهمیت واکسیناسیون، رعایت بهداشت و پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها تأکید دارد.
پیشگیری و درمان به‌موقع می‌تواند از عوارض خطرناک این بیماری بکاهد.
